آیا جهنم در همین دنیا نیست؟

آنچه روشن است اینکه زندگی بشر در دنیا از سختی و رنج ها خالی نیست و خدای متعال نیز سوگند یاد کرده که زندگی انسان همراه سختی ها و رنج هاست:

(لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی‌ کَبَدٍ[بلد/4] که ما انسان را در رنج آفریدیم (و زندگی او پر از رنجهاست))
و البته هر کدام از سختی ها و رنج ها، حکمت هایی زیبا دارند. که اگر انسان نگاهی صحیح و عالی داشته باشد، از این سختی ها، نمی رنجد. همانگونه که ورزشکاری که چشم به مسابقات دوخته، سختی تمرین برایش زجر دهنده نیست و همان گونه که انسان مشتاق قله، از کوهپیمایی منزجر نمی شود.

به عنوان نمونه بیماری و مرگ و فقدان ها حداقل سختی هایی هستند که هر انسانی با آن دست به گریبان خواهد شد. و این ها خود عاملی می شوند که انسان از تکبر فاصله گرفته و به عبودیت (که سعادت او را تضمین می کند) نزدیک گردد.

پیامبر خدا (ص) فرمود: (اگر سه چیز در فرزند آدم نبود، هرگز چیزی سر او را خم نمی ‌کرد: بیماری و فقر و مرگ)[1]

به تعبیر زیبای استاد صفائی : (ما را با درد و ضربه پیش می‌برند. و دنیا نمایشگاه نیست. در این مرحله زیر پای ما را داغ کرده‌اند که نمانیم و نپوسیم.)[2]

علاوه بر سختی هایی از این دست، سختی های دیگری نیز وجود دارند که عقوبت اعمال ماست.

(وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ[شوری/30] هر مصیبتی به شما رسد بخاطر اعمالی است که انجام داده ‌اید، و بسیاری را نیز عفو می ‌کند!)

و البته عقوبت گناهان در دنیا برای همه اشخاص و همه گناهان به یک شکل نیست. بعضی از گناهان به گونه ای هستند که خدای متعال در عقوبت آن ها شتاب می کند و در دنیا شخص را مبتلا می کند. مثلا قطع رحم و ظلم از گناهانی هستند که شخص مرتکب آن حتما مقداری از مجازات آن را در دنیا می چشد:

رسول اکرم صلی اللَّه علیه و آله فرمود: (هیچ گناهی مانند قطع رحم و ظلم نیست که علاوه بر عقوبت اخروی، در دنیا نیز عقوبت صاحبش تعجیل می شود.)[3]

همچنین بعضی از اشخاص به دلیل لطف الهی، عقوبت اعمال خود را در دنیا می چشند تا در دنیای دیگر عقوبت سخت تر شامل حال آن ها نشود:

خدای با عزت و جلال فرماید: (بعزت و جلال خودم سوگند، هیچ بنده‌ای را از دنیا بیرون نمی‌برم (و نمی‌میرانم) در حالی که اراده دارم که او را مورد رحمت و عنایت خود قرار دهم (یعنی در آن عالم) جز آنکه تمامی گناهان او را پاک گردانم، یا بواسطه مرضی که در جسد او قرار گیرد مبتلا شود، یا به تنگی که در روزی او واقع شود، یا بترسی که در قلب قرار گیرد از امور دنیویه (از دشمنی یا سلطانی) پس اگر (باین بلایا مکافات معصیتها و نافرمانیهایش در دنیا کامل نشد و) بقیه‌ای باقی ماند (یعنی بدون مکافات) سخت گیرم بر او در زمان مرگش.)[4]

همچنین امام صادق (ع) می فرمایند: (عقوبت مؤمن در دنیا است و عقوبت کافر هم در دنیا و هم در آخرتست‌.)[5]

بنابراین روشن شد که سختی در دنیا بسیار است و عقوبت اعمال در آن نیز حق است.

اما این مطلب ارتباطی به انکار عالم اخروی ندارد. وجود عالم دیگر با دلایل متعدد ثابت می شود و اگر تنها به دلیل لزوم جزا بنگریم، باید توجه کنیم که دنیا ظرفیت کامل برای عقوبت همه مجرمان را ندارد.

و وجود عقوبت در دنیا، منافاتی با عقوبت های دیگر در عالم اخروی ندارد. به عنوان مثال، عمل منافی عفت سبب عقوبت انسان در این دنیا می شود. اما عقوبت آن در دنیا کامل نمی شود و باقی آن در عالم دیگر به شخص باز می گردد.

پیامبر - صلّی اللَّه علیه و آله- فرمود: (به درستی که برای اهل آتش ناله و فریادی هست از بوی گند فرجهای زناکاران، پس حذر کنید و دوری نمایید از زنا. پس به درستی که در آن شش خصلت است که عقوبت این گناه است سه چیز در دنیا و سه چیز در آخرت. امّا آنچه در دنیا است اول اینکه: نور صورت را می‌برد. دوم اینکه: سبب فقر می ‌شود. سوم آنکه: عمر زانی کوتاه می ‌شود.

و امّا آنچه در آخرت است اوّل اینکه: سبب غضب حق تعالی می ‌گردد. دوّم اینکه: سبب سختی محاسبه قیامت می‌ گردد. سوّم اینکه: عذاب سخت برای آن هست. به درستی که روز قیامت‌ زانیان می ‌آیند در حالی که آتش از فرجهای آنها شعله می ‌کشد. و به بوی بد و گند فرجهایشان شناخته می‌ شوند.)[6]

[1]. الخصال، ج‌1، ص: 113.
[2]. روش نقد جلد1، ص: 82.
[3]. مشکاة الانوار ، ص 155.
[4]. طرائف الحکم، ‌ج‌1، ص 243.
[5]. علل الشرائع، ج‌1، ص: 108.
[6]. إرشاد القلوب إلی الصواب، ج‌1، ص: 71.