جزای اعمال باید در سرای دیگر باشد، و این منافات با بعضی از کیفرهای موقت نسبت به بعضی از اعمال در دنیا ندارد. در قرآن آیات زیادی داریم که میفرماید: نمونهای از جزا را در دنیا به مجرمان میچشانیم: "ظهر الفساد فی البّر و البحر بما کسبتْ أیدی الناس لیذیقهم بعضَ الذی عملوا لعلهم یرجعون؛ (1) فساد و پریشانی به کرد? خود مردم در همه برّ و بحر زمین پدید آمد. تا کیفر بعضی اعمالشان رابه آنها بچشانیم که باز گردند". آیات فراوانی داریم که دربار? مجرمان میفرماید: "لهم فی الدنیا خزی؛(2) در دنیا هم برای گناهکاران ذلت و خواری و شرمندگی است" ولی این جزا در حقیقت گوشه و جزئی از کیفری است که باید ببینند. برخی از آیات به این حقیقت اشاره میکند که عذاب واقعی در عالم قیامت است: "لهم عذاب فی الحیوة الدنیا و العذاب الاخرة اشق؛ (3) برای آنها در دنیا عذاب است، ولی عذاب روز قیامت سختتر است". در سوره طه بعد از آن که میفرماید:"هر که از یاد ما رویگردانی کند، او را به یک زندگی و روزگار سختی گرفتار میکنیم" ادامه میدهد که این کیفر دنیایی است، اما عذاب روز قیامت سختتر و همیشگی است."(4) در سوره حج درباره کسانی که بدون دلیل و برهان و فقط به خاطر تکبر در برابر حق هر چه میشنوند، انکار کرده و شانه بالا میاندازند میفرماید" له فی الدنیا خزی و نذیقه یوم القیامة عذاب الحریق؛(5) به این افراد در دنیا خواری و در قیامت عذاب سوزانی میچشانیم". بنابر این گاهی خداوند گوشهای از کیفرها را در دنیا به مجرمان نشان میدهد، ولی جایگاه اصلی جزا در قیامت است، زیرا در مورد برخی از اعمال، امکان جزا دادن آن در دنیا نیست، زیرا اوّلاً چون جزا در دنیا به دیگران هم سرایت میکند، ظلم است، ولی در قیامت پیوندها گسسته و هر که به فکر خویش است. به گفته قرآن حتی انسان از فرزند و همسر خود فرار میکند و در فکر نجات است.(6) در آن جا اگر بلایی بر سر مجرم آمد ، به دیگران سرایت نمیکند. البته در برخی موارد اگر به خاطر ناراحت شدن چند نفر از بستگان، یک نوع دلهره در جامعه از طریق افراد فاسد به وجود آید، بی عدالتی است که به خاطر ناراحت نشدن بستگان یک مجرم، امنیت تمام جامعه را به خطر اندازیم. در این موارد باید مصلحت جامعه را بر مصلحت افراد مقدّم بداریم. دوم: اگر فقط دنیا دار مکافات باشد و خداوند در دنیا پاداش و کیفر دهد، مردم از ترس وی به سبب طمع، خوب میشوند. این نوع خوبی قهری است و چندان ارزش ندارد. انسان باید آزاد باشد و گناه نکند تا ارزش داشته باشد. سوم: دنیا به خاطر محدودیتهایی که دارد، امکان جزا برای نیکوکاران و جنایتکاران نیست، زیرا گاهی جنایتکارانی پیدا میشوند که هزاران نفر بیگناه را میکشند. چگونه در دنیا میتوان چنین افرادی را به کیفرشان رساند، زیرا بر فرض آنان را اعدام کنید، قتل آن را در برابر یک نفر از هزاران اشخاص است که کشتهاند، اما خون باقی بیگناهان چه میشود؟ چهارم: کیفرهای موقت در دنیا گر چه عامل هوشیاری و توجه و زنگ بیدار باش است. امااگر به طور کلی در دنیا هر گناه کاری به کیفر برسد، کم لطفی است، زیرا شاید گناهکار توبه کند و خلاف کاری خود را اصلاح نماید. پنجم: اگر دنیا دار مکافات باشد و افراد فقط در آنجا به مکافات اعمال خویش برسند، نظام زندگی به هم میخورد: "ولو یواخذ الله الناس بظلمهم ما ترک علیها مِن داب? و لکن یؤخرهم الی اجل مسمی؛(7) اگر خداوند مردم را به خاطر ظلم و گناهان نشان کیفر دهد، جنبندهای را بر پشت زمین باقی نخواهد گذارد، لیکن خداوند زود کیفر نمیدهد و تا مدتی که خودش میداند، به آنها مصلحت داده و کیفر را تاخیر میاندازد". بنابر این هر چند برخی از اعمال در دنیا، جزا داده میشود، ولی مجازات اصلی در عالم قیامت خواهد بود. در طول تاریخ و در زمان کنونی شاهد جنایتکاران بسیاری بودهایم که هیچگاه در دنیا مجازات اعمال خود را ندیدهاند و اگر سختی ها و مشکلات در زندگی داشتهاند، مانند دیگر انسانها بودهاند. بنا بر این عدالت الهی اقتضا میکند که جهان دیگر و پاداش و کیفر آن وجود داشته باشد. پی نوشت: 1 - روم (30)، آیه 41. 2 - بقره(2)، آیه 114. 3 - رعد (13)، آیه 34. 4 - طه (20 )، آیه 127. 5 - سجده (32)، آیه 21. 6 - (80)، آیه 34. 7 - نحل (16)، آیه 61. www.eporsesh.com
جزای اعمال باید در سرای دیگر باشد، و این منافات با بعضی از کیفرهای موقت نسبت به بعضی از اعمال در دنیا ندارد.
در قرآن آیات زیادی داریم که میفرماید: نمونهای از جزا را در دنیا به مجرمان میچشانیم: "ظهر الفساد فی البّر و البحر بما کسبتْ أیدی الناس لیذیقهم بعضَ الذی عملوا لعلهم یرجعون؛ (1) فساد و پریشانی به کرد? خود مردم در همه برّ و بحر زمین پدید آمد. تا کیفر بعضی اعمالشان رابه آنها بچشانیم که باز گردند".
آیات فراوانی داریم که دربار? مجرمان میفرماید: "لهم فی الدنیا خزی؛(2) در دنیا هم برای گناهکاران ذلت و خواری و شرمندگی است" ولی این جزا در حقیقت گوشه و جزئی از کیفری است که باید ببینند.
برخی از آیات به این حقیقت اشاره میکند که عذاب واقعی در عالم قیامت است: "لهم عذاب فی الحیوة الدنیا و العذاب الاخرة اشق؛ (3) برای آنها در دنیا عذاب است، ولی عذاب روز قیامت سختتر است".
در سوره طه بعد از آن که میفرماید:"هر که از یاد ما رویگردانی کند، او را به یک زندگی و روزگار سختی گرفتار میکنیم" ادامه میدهد که این کیفر دنیایی است، اما عذاب روز قیامت سختتر و همیشگی است."(4)
در سوره حج درباره کسانی که بدون دلیل و برهان و فقط به خاطر تکبر در برابر حق هر چه میشنوند، انکار کرده و شانه بالا میاندازند میفرماید" له فی الدنیا خزی و نذیقه یوم القیامة عذاب الحریق؛(5) به این افراد در دنیا خواری و در قیامت عذاب سوزانی میچشانیم".
بنابر این گاهی خداوند گوشهای از کیفرها را در دنیا به مجرمان نشان میدهد، ولی جایگاه اصلی جزا در قیامت است، زیرا در مورد برخی از اعمال، امکان جزا دادن آن در دنیا نیست، زیرا اوّلاً چون جزا در دنیا به دیگران هم سرایت میکند، ظلم است، ولی در قیامت پیوندها گسسته و هر که به فکر خویش است. به گفته قرآن حتی انسان از فرزند و همسر خود فرار میکند و در فکر نجات است.(6)
در آن جا اگر بلایی بر سر مجرم آمد ، به دیگران سرایت نمیکند. البته در برخی موارد اگر به خاطر ناراحت شدن چند نفر از بستگان، یک نوع دلهره در جامعه از طریق افراد فاسد به وجود آید، بی عدالتی است که به خاطر ناراحت نشدن بستگان یک مجرم، امنیت تمام جامعه را به خطر اندازیم. در این موارد باید مصلحت جامعه را بر مصلحت افراد مقدّم بداریم.
دوم: اگر فقط دنیا دار مکافات باشد و خداوند در دنیا پاداش و کیفر دهد، مردم از ترس وی به سبب طمع، خوب میشوند. این نوع خوبی قهری است و چندان ارزش ندارد. انسان باید آزاد باشد و گناه نکند تا ارزش داشته باشد.
سوم: دنیا به خاطر محدودیتهایی که دارد، امکان جزا برای نیکوکاران و جنایتکاران نیست، زیرا گاهی جنایتکارانی پیدا میشوند که هزاران نفر بیگناه را میکشند. چگونه در دنیا میتوان چنین افرادی را به کیفرشان رساند، زیرا بر فرض آنان را اعدام کنید، قتل آن را در برابر یک نفر از هزاران اشخاص است که کشتهاند، اما خون باقی بیگناهان چه میشود؟
چهارم: کیفرهای موقت در دنیا گر چه عامل هوشیاری و توجه و زنگ بیدار باش است. امااگر به طور کلی در دنیا هر گناه کاری به کیفر برسد، کم لطفی است، زیرا شاید گناهکار توبه کند و خلاف کاری خود را اصلاح نماید.
پنجم: اگر دنیا دار مکافات باشد و افراد فقط در آنجا به مکافات اعمال خویش برسند، نظام زندگی به هم میخورد:
"ولو یواخذ الله الناس بظلمهم ما ترک علیها مِن داب? و لکن یؤخرهم الی اجل مسمی؛(7) اگر خداوند مردم را به خاطر ظلم و گناهان نشان کیفر دهد، جنبندهای را بر پشت زمین باقی نخواهد گذارد، لیکن خداوند زود کیفر نمیدهد و تا مدتی که خودش میداند، به آنها مصلحت داده و کیفر را تاخیر میاندازد".
بنابر این هر چند برخی از اعمال در دنیا، جزا داده میشود، ولی مجازات اصلی در عالم قیامت خواهد بود. در طول تاریخ و در زمان کنونی شاهد جنایتکاران بسیاری بودهایم که هیچگاه در دنیا مجازات اعمال خود را ندیدهاند و اگر سختی ها و مشکلات در زندگی داشتهاند، مانند دیگر انسانها بودهاند. بنا بر این عدالت الهی اقتضا میکند که جهان دیگر و پاداش و کیفر آن وجود داشته باشد.
پی نوشت:
1 - روم (30)، آیه 41.
2 - بقره(2)، آیه 114.
3 - رعد (13)، آیه 34.
4 - طه (20 )، آیه 127.
5 - سجده (32)، آیه 21.
6 - (80)، آیه 34.
7 - نحل (16)، آیه 61.
www.eporsesh.com
- [سایر] آیا در دنیا می توانیم فهم کاملی از بهشت و جهنم داشته باشیم؟
- [سایر] بهشت و جهنم را وصف کنید وآیا آتش که در جهنم وجود دارد مانند همین آتش است که در دنیا وجود دارد؟ شرح دهید.
- [سایر] ابدی بودن بهشت و جهنم را مشکل می توان باور کرد چون تناسبی با اعمال محدود این دنیا ندارد ؟
- [سایر] شبهه: ابدی بودن بهشت و جهنم را مشکل می توان باور کرد چون تناسبی با اعمال محدود این دنیا ندارد.
- [سایر] آیا منظور از آتش جهنم یا گوارایی طعام بهشت، چیزی است که در این دنیا احساس می کنیم یا یک نوع احساس روحی و روانی است؟
- [سایر] نظریه ی تناسخ می گوید که بهشت و جهنم هر کس دراین دنیا است . ما چطور می توانیم با نگاه برون دینی این نظریه را رد کنیم ؟
- [سایر] آیا منظور از آتش جهنم یا گوارایی طعام بهشت چیزی است که در این دنیا احساس میکنیم یا یک نوع احساس روحی و روانی است؟
- [سایر] افراد تا کی و تا چه زمانی در بهشت یا جهنم هستند؟ آخر دنیا چه خواهد شد و تا چه زمانی طول خواهد کشید؟
- [سایر] چطور میتوان به کسی که تازه میخواهد مسلمان شود آدرس بهشت و جهنم را داد؟ جای بهشت و جهنم کجاست؟
- [سایر] بهشت کجاست ؟ آیا بهشت و دوزخ در همین دنیاست ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ربنا آتنا فی الدنْیا حسنةً و فی الاْخرة حسنةً و قنا عذاب النار: خداوندا در دنیا و درسرای دیگر به ما نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب دوزخ نگاه دار!
- [امام خمینی] اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامدهاند وقف کند درست نیست ولی وقف برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمدهاند صحیح و آنها که به دنیا نیامدهاند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک میشوند.
- [آیت الله سبحانی] وقف بر معدوم صحیح نیست بنابراین اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامده اند وقف کند درست نیست ولی وقف برای اولاد که بعضی از آنها به دنیا آمده اند صحیح و آنها که به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می شوند.
- [آیت الله سبحانی] وقف بر معدوم صحیح نیست بنابراین اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامده اند وقف کند درست نیست ولی وقف برای اولاد که بعضی از آنها به دنیا آمده اند صحیح و آنها که به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می شوند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] وقف برای کسانی که هنوز به دنیا نیامده اند صحیح نمی باشد، ولی وقف برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمده اند و بعضی هنوز به دنیا نیامده اند صحیح است (مانند وقف بر فرزندان موجود و نسلهای آینده) و آنها که بعداً به دنیا می آیند در آن وقف شریک خواهند شد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامده اند وقف کند درست نیست ولی وقفبرای اشخاص که بعضی از آنهابه دنیا آمده اند صحیح و آنها که به دنیا نیامده اند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک می شوند
- [آیت الله مظاهری] اگر مالی را برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمدهاند وقف کند وقف صحیح است و آنها که به دنیا نیامدهاند بعد از آمدن به دنیا با دیگران شریک میشوند و همچنین اگر مالی را فقط برای کسانی که به دنیا نیامدهاند وقف کند نیز صحیح است.
- [آیت الله جوادی آملی] .مستحب است نمازگزار پس از نماز در حالی که رو به قبله و با طهارت است, به ذکر، دعا، تلاوت و مانند آن که وارد شده, اشتغال داشته باشد. کار نیک, مانند تفکّر در عظمت خدا و گریه هراس از دوزخ یا شوق به بهشت یا اشتیاق به لقای الهی, از نمونههای خوبِ تعقیب نماز است. از بهترین ذکر تعقیبی، تسبیح حضرت زهرا(س) است و آن به این ترتیب است: سی و چهار بار (اللّه اکبر), سی و سه بار (الحمد للّه) و سی و سه بار (سبحان اللّه), هرچند تقدیم (سبحان اللّه) بر (الحمد للّه) صحیح است؛ لیکن اَولی تقدیم (الحمد للّه) بر (سبحان اللّه) است.
- [آیت الله اردبیلی] وقف بر معدوم یعنی افرادی که وجود ندارند صحیح نیست، امّا چنانچه وقفِ مال جهت افرادی که به دنیا نیامدهاند و در شکم مادر هستند باشد، اشکالی ندارد؛ همچنین وقف بر معدوم به تبع موجود یعنی برای اشخاصی که بعضی از آنها به دنیا آمدهاند صحیح است، مانند وقف بر اولاد و در این صورت طبقات بعد که به دنیا نیامدهاند، بعد از به دنیا آمدن با دیگران شریک میشوند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وقف برای کسانی که وجود داشته باشند صحیح است اما برای کسانی که هنوز به دنیا نیامده اند اشکال دارد. و وقف برای کسانی که برخی از آنها وجود دارند هر چند برخی از آنها هنوز به دنیا نیامده اند صحیح است و افرادی که بعداً به دنیا می آیند با افرادی که فعلاً وجود دارند شریک می شوند.