http://www.soalcity.ir

دیدگاه ائمه(علیهم السلام) و شیعیان در مورد مختار چگونه است؟
هر چند در مورد شخصیت مختار ثقفی،روایات و گزارشات ضد و نقیضی نقل شده است،ولی به نظر می رسد آن دسته گزارشاتی که در مذمت و بدگویی مختار بیان شده است بیشتر ساخته کسانی است که از ناحیه قیام مختار ضربات سختی متحمل شدند،یعنی امویان و زبیریان. با مراجعه به منابع روایی و دیدگاه علمای بنام شیعه ثابت می شود که در مجموع ائمه(علیهم السلام) و علمای شیعه نسبت به مختار دیدگاه مثبتی داشته اند: بشارت امام حسین(ع) به قیام مختار علامه مجلسی در ذکر وقایع روز عاشورا می نویسد: ( امام حسین(ع) برای لشکر کوفه و شام خطبه ای خواند (و خطبه را نقل کرده است.) حضرت ذیل خطبه، مردم کوفه و شام را چنین نفرین فرمود: (... پروردگارا! ان جوانمرد ثقفی را بر آنان مسلط کن تا جام تلخ مرگ و ذلت را به ایشان بچشاند و از قاتلان ما احدی را معاف ندارد، به جای هر قتلی، قتلی و به جای هر ضربتی، ضربتی و انتقام مرا و دوستان و خاندان و شیعیانم را از اینان بگیرد...) (1) دعای امام سجاد(علیه السلام) برای مختار عمر بن علی بن الحسین (فرزند امام سجاد(ع)) می گوید:( هنگامی که مختار، سر بریده ی ابن زیاد و عمر بن سعد را به نزد امام فرستاد، حضرتش به سجده افتاد و در سجده ی شکر، خدا را این گونه سپاس گفت:( حمد و ستایش خدای را که انتقامم را از دشمنانم گرفت و خدای به مختار، پاداش و جزای خیر عنایت فرماید.) (2) دعای محمد حنفیه هنگامی که مختار سر بریده ی ابن زیاد را نزد محمد حنفیه فرستاد، وی برای مختار این گونه دعای خیر کرد:( خداوند به او پاداش خیر دهد! خداوند به او بهترین پاداش را بدهد! همانا او انتقام ما را گرفت و رعایت حق او بر همه ی فرزندان عبدالمطلب (بنی هاشم) واجب شد.) و برای ابراهیم اشتر که ابن زیاد را کشت چنین دعا کرد:( خدایا! ابراهیم اشتر را حفظ کن و او را بر دشمنانش پیروز فرما و بر آن چه رضا و خواست توست، موفقش بدار و او را در دنیا و آخرت مورد مغفرت خود قرار ده.) ( بحارالانوار، ج45، ص386.) در روایت دیگری آمده است: وقتی چشمش به سر بریده افتاد، سجده ی شکر بجای آورد و دست به سوی آسمان بلند کرد و عرضه داشت:( خدایا! این خدمت مختار را بپذیر و از جانب پیامبرت به وی جزای خیر عنایت فرما! به خدا سوگند بعد از این بر مختار عتابی ندارم.) (3) همچنین در مورد مختار گفته است که: (به مختار ناسزا نگویید، زیرا همو بود که قاتلان شهدای ما را کشت و انتقام خون ما را (از دشمنان) گرفت و بیوه زنان ما را شوهر داد و در تنگدستی به ما کمک مالی کرد.)(4) علامه امینی در کتاب نفیس ( الغدیر) شرح نسبتا جامع و مفصلی در عظمت مختار نوشته اند و ایشان در مقام دفاع از مقام شامخ مختار رضی الله عنه می فرماید: اگر کسی در تاریخ و حدیث و علم رجال با دیده دقت بنگرد، می فهمد که : (... ان المختار فی الطلیعة من رجالات الدین و الهدی و الاخلاص و ان نهضته الکریمة لم تکن الا لاقامة العدل ، باستیصال شاءفه الملحدین ، و اجتیاح جذوم الظلم الاموی و انه منزح (ای مبعد) من المذهب الکیسانی )(5) مختار در طلیعه پیشگام مردان دین و هدایت و اخلاص است و نهضت مقدس او نبود مگر بخاطر استوار ساختن عدالت ، نابودی تبهکاران و قطع کردن شاخه های ظلم اموی ، و او از مذهب کیسانی دور است . علامه امینی، اسامی علمای بزرگ شیعه که در مدح و تعظیم و تجلیل مختار سخن گفته‌اند، یادآور می‌شود و می‌فرماید: اسامی آن دسته از علمای اعلام که در تنزیه و بزرگداشت او سخن گفته‌اند عبارتند از: 1. جمال الدین ابن طاووس، در رجالش. 2. آیت الله علامه حلی، در خلاصه. 3. ابن داود، در رجالش. 4. فقیه بزرگوار، ابن نما که کتابی مستقل در شخصیت مختار نوشته است. ذوب النضار. 5. محقق اردبیلی، در حدیقۀ الشیعه. 6. صاحب معالم، در تحریر طاووسی. 7. قاضی نوراله مرعشی، در مجالس. 8. شیخ ابو علی، در منتهی المقال. 9. علامه مامقانی، در تنقیح المقال. 10. محدث قمی، در منتهی الآمال. 11. آیت الله خویی، در معجم رجال الحدیث. 12. استر آبادی، در حاشیه‌ای بر منهج المقال. 13. مرحوم سید مصطفی، در نقد الرجال. 14. سید یوسف بن محمد، در جامع الاقوال. 15. حاج ابراهیم الخوئی، در ملخّص المقال. 16. سید حسین بروجردی، در منظومه رجالیّه‌اش به نام زبدۀ المقال. 17. حاج ملا علی یاری تبریزی، در شرح منظومه فوق الذکر به نام بهجۀ الآمال. 18. حاج میرزا حبیب‌الله خوئی، در منهاج البلاغه، شرح نهج‌البلاغه. این بزرگان،همه بر نزاهت و قداست و پاکی و علو مقام و جلالت قدر مختار بن ابی‌عبید ثقفی اتفاق نظر دادند. پی نوشتها: (1). بحارالانوار، ج45، ص10. (2). رجال کشّی، ص127، چ جدید، ح203؛ بحارالانوار، ج45، ص344 و 351، به نقل از رساله ی (شرح الثار)؛ تنقیح المقال، ج3، ص204 (کلمه ی مختار) و معجم رجال الحدیث، ج18، ص95. (3). جامع الرواة، اردبیلی، ج2، ص220، (حرف میم). (4). بحارالانوار، ج45، ص343، چ جدید؛ رجال کشّی، ص125، چ جدید؛ معجم رجال الحدیث، ج18، ص95 و تنقیح المقال، ج3، ص204. (5).  الغدیر،ج2، ص 343.
عنوان سوال:

دیدگاه ائمه(علیهم السلام) و شیعیان در مورد مختار چگونه است؟


پاسخ:

هر چند در مورد شخصیت مختار ثقفی،روایات و گزارشات ضد و نقیضی نقل شده است،ولی به نظر می رسد آن دسته گزارشاتی که در مذمت و بدگویی مختار بیان شده است بیشتر ساخته کسانی است که از ناحیه قیام مختار ضربات سختی متحمل شدند،یعنی امویان و زبیریان. با مراجعه به منابع روایی و دیدگاه علمای بنام شیعه ثابت می شود که در مجموع ائمه(علیهم السلام) و علمای شیعه نسبت به مختار دیدگاه مثبتی داشته اند:


بشارت امام حسین(ع) به قیام مختار

علامه مجلسی در ذکر وقایع روز عاشورا می نویسد:

( امام حسین(ع) برای لشکر کوفه و شام خطبه ای خواند (و خطبه را نقل کرده است.)

حضرت ذیل خطبه، مردم کوفه و شام را چنین نفرین فرمود:

(... پروردگارا! ان جوانمرد ثقفی را بر آنان مسلط کن تا جام تلخ مرگ و ذلت را به ایشان بچشاند و از قاتلان ما احدی را معاف ندارد، به جای هر قتلی، قتلی و به جای هر ضربتی، ضربتی و انتقام مرا و دوستان و خاندان و شیعیانم را از اینان بگیرد...) (1)

دعای امام سجاد(علیه السلام) برای مختار

عمر بن علی بن الحسین (فرزند امام سجاد(ع)) می گوید:( هنگامی که مختار، سر بریده ی ابن زیاد و عمر بن سعد را به نزد امام فرستاد، حضرتش به سجده افتاد و در سجده ی شکر، خدا را این گونه سپاس گفت:( حمد و ستایش خدای را که انتقامم را از دشمنانم گرفت و خدای به مختار، پاداش و جزای خیر عنایت فرماید.) (2)

دعای محمد حنفیه

هنگامی که مختار سر بریده ی ابن زیاد را نزد محمد حنفیه فرستاد، وی برای مختار این گونه دعای خیر کرد:( خداوند به او پاداش خیر دهد! خداوند به او بهترین پاداش را بدهد! همانا او انتقام ما را گرفت و رعایت حق او بر همه ی فرزندان عبدالمطلب (بنی هاشم) واجب شد.)

و برای ابراهیم اشتر که ابن زیاد را کشت چنین دعا کرد:( خدایا! ابراهیم اشتر را حفظ کن و او را بر دشمنانش پیروز فرما و بر آن چه رضا و خواست توست، موفقش بدار و او را در دنیا و آخرت مورد مغفرت خود قرار ده.) ( بحارالانوار، ج45، ص386.)

در روایت دیگری آمده است: وقتی چشمش به سر بریده افتاد، سجده ی شکر بجای آورد و دست به سوی آسمان بلند کرد و عرضه داشت:( خدایا! این خدمت مختار را بپذیر و از جانب پیامبرت به وی جزای خیر عنایت فرما! به خدا سوگند بعد از این بر مختار عتابی ندارم.) (3)
همچنین در مورد مختار گفته است که:
(به مختار ناسزا نگویید، زیرا همو بود که قاتلان شهدای ما را کشت و انتقام خون ما را (از دشمنان) گرفت و بیوه زنان ما را شوهر داد و در تنگدستی به ما کمک مالی کرد.)(4)

علامه امینی در کتاب نفیس ( الغدیر) شرح نسبتا جامع و مفصلی در عظمت مختار نوشته اند و ایشان در مقام دفاع از مقام شامخ مختار رضی الله عنه می فرماید: اگر کسی در تاریخ و حدیث و علم رجال با دیده دقت بنگرد، می فهمد که :
(... ان المختار فی الطلیعة من رجالات الدین و الهدی و الاخلاص و ان نهضته الکریمة لم تکن الا لاقامة العدل ، باستیصال شاءفه الملحدین ، و اجتیاح جذوم الظلم الاموی و انه منزح (ای مبعد) من المذهب الکیسانی )(5)
مختار در طلیعه پیشگام مردان دین و هدایت و اخلاص است و نهضت مقدس او نبود مگر بخاطر استوار ساختن عدالت ، نابودی تبهکاران و قطع کردن شاخه های ظلم اموی ، و او از مذهب کیسانی دور است .

علامه امینی، اسامی علمای بزرگ شیعه که در مدح و تعظیم و تجلیل مختار سخن گفته‌اند، یادآور می‌شود و می‌فرماید: اسامی آن دسته از علمای اعلام که در تنزیه و بزرگداشت او سخن گفته‌اند عبارتند از:
1. جمال الدین ابن طاووس، در رجالش.
2. آیت الله علامه حلی، در خلاصه.
3. ابن داود، در رجالش.
4. فقیه بزرگوار، ابن نما که کتابی مستقل در شخصیت مختار نوشته است. ذوب النضار.
5. محقق اردبیلی، در حدیقۀ الشیعه.
6. صاحب معالم، در تحریر طاووسی.
7. قاضی نوراله مرعشی، در مجالس.
8. شیخ ابو علی، در منتهی المقال.
9. علامه مامقانی، در تنقیح المقال.
10. محدث قمی، در منتهی الآمال.
11. آیت الله خویی، در معجم رجال الحدیث.
12. استر آبادی، در حاشیه‌ای بر منهج المقال.
13. مرحوم سید مصطفی، در نقد الرجال.
14. سید یوسف بن محمد، در جامع الاقوال.
15. حاج ابراهیم الخوئی، در ملخّص المقال.
16. سید حسین بروجردی، در منظومه رجالیّه‌اش به نام زبدۀ المقال.
17. حاج ملا علی یاری تبریزی، در شرح منظومه فوق الذکر به نام بهجۀ الآمال.
18. حاج میرزا حبیب‌الله خوئی، در منهاج البلاغه، شرح نهج‌البلاغه.
این بزرگان،همه بر نزاهت و قداست و پاکی و علو مقام و جلالت قدر مختار بن ابی‌عبید ثقفی اتفاق نظر دادند.

پی نوشتها:

(1). بحارالانوار، ج45، ص10.

(2). رجال کشّی، ص127، چ جدید، ح203؛ بحارالانوار، ج45، ص344 و 351، به نقل از رساله ی (شرح الثار)؛ تنقیح المقال، ج3، ص204 (کلمه ی مختار) و معجم رجال الحدیث، ج18، ص95.

(3). جامع الرواة، اردبیلی، ج2، ص220، (حرف میم).

(4). بحارالانوار، ج45، ص343، چ جدید؛ رجال کشّی، ص125، چ جدید؛ معجم رجال الحدیث، ج18، ص95 و تنقیح المقال، ج3، ص204.

(5).  الغدیر،ج2، ص 343.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین