مقام علما بالاتر است یا شهدا؟

به این سوال به طور کلی  نمی توان پاسخ داد، چون هم مقام شهدا و هم مقام علما مراتب دارد و همه با هم مساوی نیستند.
شهادت نقطه اوج کمال است.
پیامبر اکرم (ص) فرمود: فَوْقَ کُلِّ ذِی بِرٍّ بِرٌّ حَتَّی یُقْتَلَ الرَّجُلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَیْسَ فَوْقَهُ بِرّ؛
بالاتر از هر کار خیر و نیکی (که به ذهن می آید)، نیکی برتری وجود دارد، ( این پله های نردبان فوقیت ادامه می یابد) تا می رسد به آنجایی که فردی در راه خدا کشته و شهید می شود، آن هنگامی که شهادت امضا و محقق شد، بالاتر از آن، نیکی و مقام و منزلتی وجود ندارد.[1]
امام خمینی رضوان الله تعالی علیه نیز فرموده اند: مقام شهید چقدر مهم است که همه حُجُب و پرده‌ ها برداشته می‌ شود و (شهید) کمال مطلق را ( با چشم دل خود) می‌بیند. چون به اختیار، تمام پرده ‌های مادی را بالا زده است و از پوسته آنها بیرون آمده، مال و جان و زن و فرزند و تمایلات نفسانی و همه چیز خود را در راه خدا داده است و از این مقامی بالاتر تصور نمی‌ شود.[2]

از طرف دیگر در احادیث زیادی مقام علما برتر از شهدا بیان شده است:
امام جعفرصادق (ع) در خصوص علم و عالم فرموده اند: در روز قیامت میزان اعمال و علم بشر برپا می شود؛ یکی از سنجش هایی که در عرصه محشر انجام می شود  خون شهدا و مرکب دانشمندان است و کفه ای که در آن مداد علما است سنگین تر از کفه ای خواهد بود که خون شهدا در آن قرار دارد.
مقام شهید در اسلام فوق العاده بالاست (عند ربهم یرزقون) هستند و در جوار حضرت حق روزی می خورند و با این همه عظمت و جایگاهی که برای شهدا فرض شده است، در برخی مواضع، مقام آنها از عالم کمتر است. شهید با قوه قهریه جسم دشمن را متلاشی می کند، ولی عالم با قلم، فکر دشمن را یا در هم می کوبد و یا او را هدایت می کند، پس عالم با روح سروکار دارد و شهید با جسم.

اما به طور کلی هر کسی در هر موقعیتی که قرار دارد، روح تعبد و تسلیم بودنش در برابر پروردگار است که او را به بالاترین مقام می رساند. این تعبد گاهی و انجام وظیفه گاهی در میدان جنگ و جهاد نمود پیدا می کند و گاه در عرصه علم و اجتهاد. چه بسا شهیدانی که در نزد خدا هیچ ارزشی ندارند، چون هدف مقدسی از جهاد نداشته اند؛ و چه بسا علمایی که از پست ترین مقامات هم محروم باشند،؛ چون تقوا و اخلاص لازم را رعایت نکرده اند.
/316/

پی نوشت:
[1]. کافی، ج 2، ص 348
[2]. حاج شیخ عباس مخبر دزفولی، ارمغان شهید‌، ص 12