برای بهترین بودن باید تهذیب نفس و خود سازی کنیم. قرآن راه فلاح و رستگاری را در همین راه می داند(قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّی[اعلی/14] به راستی رستگار شد آن کس که خود را (از پلیدی ها) پاک گردانید.) و (قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا * وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا [شمس/9-10] به راستی رستگار شد، آن کس که نفس خود را تزکیه کرد.* و بی شک محروم و ناامید گشت هر کس که آن را به پلیدی آلود).
عالمان علم اخلاق می‌گویند: برای خودسازی ابتدا باید رذائل اخلاقی و اخلاق بد را از خود دور کرد، سپس درخت پاکی نشاند. بدیهی است با وجود صفاتی مانند حسد وکبر و خودپسندی و خودخواهی و شهوت رانی،دست‌رسی به صفات پسندیده و انجام اعمال خیر بسیار مشکل خواهد بود.
اخلاق بد در وجود انسان به منزله بیماریی است که مفاسدی به دنبال دارد.
نکته دیگری که در خودسازی لازم است، محاسبه اعمال و کردار خود است. هر کسی که در این راه قدم‌برمی‌دارد، باید در اعمال و رفتار خود دقت کند و مراقب آنها باشد و اگر دچار گناهی شد، توبه کند. در روایت‌آمده است: (حاسبوا أعمالکم قبل أن تحاسبوا[1] به اعمالتان رسیدگی کنید، قبل از این که در روز قیامت به آن‌رسیدگی شود).
نکته سوم: عادت دادن نفس بر عادات خوب و پسندیده، گر چه بر نفس انسانی شاید مشکل باشد، ولی‌چاره‌ای از آن نیست. عادات خوب مانند: خواندن نماز در اول وقت و با جماعت، خواندن مناجات و راز و نیاز با‌خدا، قرائت قرآن، خواندن نماز شب، کمک و دلسوزی نسبت به مستضعفان و بینوایات احترام به بزرگان، امر به‌معروف و نهی از منکر.
تصمیم و اراده بر ترک عادات زشت و کارهایی که گناه است، از صفات نیک است. این صفت نتیجه بزرگی و‌شجاعت نفس است. کسی که بتواند تصمیم بر ترک گناه بگیرد، می‌توان او را مجاهد در راه خدا دانست. تهذیب‌اخلاق جهادی است که مشکل‌تر از جنگیدن با کفّار است. فرمود: (أشجع الناس من غلب هواه؛[2] شجاعترین مردم کسی است که بر هوای نفسش چیره گردد).
[1]. بحارالانوار، ج 7، ص 126
[2]. نهج‌الفصاحه، ح 299.
