آیا توبه پیامبران و امامان واقعی بوده‌؟ توبه با عصمت چگونه قابل جمع است ؟

به نظر می‌ رسد پیامبران و امامان علیهم السلام با توبه خود چند هدف مشخص را دنبال می‌ کرده‌ اند:
1- تعلیم و تربیت: عده ‌ای از بزرگان از جمله ملامهدی نراقی معتقدند پیامبر و امام با توبه و استغفار، طریق بازگشت به خدا را به مردم آموخته ‌اند،(1) یعنی ادب بندگی و روش توبه و آداب آن، موضوعی است که می‌ توان از کلام و عمل معصومان فراگرفت.
2- توجه به خدا: بعضی از بزرگان مانند مرحوم خواجه نصیرالدین طوسی، توبه پیامبر(ص) و امامان علیهم السلام را توبه از التفات به غیر خدا و اشتغال و سرگرمی به امور دنیا دانسته ‌اند.(2)

توضیح:

پیامبر(ص) و امام (ع)  تنها برای تعلیم و یاددادن به دیگران توبه نمی‌ کردند، بلکه واقعاً با توبه، به دنبال بازگشت به خدا بودند، اما نه بازگشت از گناه؛ بلکه آن بزرگواران چون توجه به امور مادی را (که لازمه ضروری زندگی مادی است) دور از شأن بندگی و مقام عصمت خود و گناه تلقی می ‌کردند، از این امور اجتناب‌ ناپذیر توبه می‌ کردند. کرداری که برای دیگران مباح یا مکروه شمرده می‌ شود، برای آنان گناه است. جمله معروف ( حسنات الابرار سیئات المقربین؛ اعمال نیک خوبان، گناه مقربان خدا محسوب می‌ شود ) بیانگر همین حقیقت است.

براین اساس امام سجاد علیه السلام در مناجات خود می‌ گوید: ( أَسْتَغْفرک مِنْ کُلِّ لَذٍَّْ بِغَیْرِ ذِکْرِکَ وَ مِنْ کُلِّ راحٍَْ بِغَیْرِ اُنْسِکَ وَ مِنْ کُلِّ سُرُورٍ بِغَیْرِ قُرْبِکَ وَ مِنْ کُلِّ شُغْلٍ بِغَیْرِ طاعَتِکَ؛ خدایا، آمرزش می‌خواهم از هر لذتی که با ذکر و یاد تو نباشد، و از و راحتی و آسودگی که جز از طریق انس با تو حاصل آید، و از هر سرور و شادی که به جز از راه قرب به تو حاصل شود، و از هرکاری به جز طاعت تو درخواست مغفرت می‌کنم.)(3)
 
پی نوشت ها :
1. ملامحمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج 3، ص 81 .
2. جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج 8، ص 228 با تلخیص.
3. مفاتیح الجنان، مناجات ذاکرین.