بسمه تعالی حضرت آیتالله امام خامنهای در ابتدای دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، دربارهی اعمال و مراقبتهای وارد شده در ماه ذیالقعده نکاتی را بیان کردند. مقام معظم رهبری در ضمن این نکات به نامهای از مرحوم آقای قاضی اشاره کردند و گفتند: (مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی رضوانالله علیه در ورود ماه ذیالقعده یک مکتوبی، نامهای دارند به دوستانشان، به مریدانشان و شاگردانشان که در این کتابی که شرح حال ایشان است، درج شده است... یک قصیدهی خیلی شیوایی ایشان انشاء میکند که اول آن این است: (تنبه فقد وافتکم الاشهر الحرم). این قصیده را ایشان مفصل گفتهاند؛ و توصیههایی دارند نسبت به شاگردانشان. فرصتی است برای ما، برای مردم که انشاءالله از برکات این ماه - که آغاز سه ماه متوالی حرام است - بهره ببریم.) متن کامل نامهی ایشان به همراه ترجمهی اشعار عربی به نقل از جلد نخست کتاب آیتالحق که مورد اشارهی رهبر انقلاب قرار گرفته بود از این قرار است: بسماللهالرحمنالرحیم الحمدلله رب العالمین، والصلاة و السلام علی الرسول المبین و وزیره الوصی الأمین، و ابنائهما الخلفاء الراشدین، و الذریة الطاهرین و الخلف الصالح و الماء المعین، صلیالله و سلم علیهم أجمعین. تنبّه فَقَد وافَتکم الأشهرُ الحُرُم تیقّظ لکی تزدادَ فی الزاد و اغتنم ترجمه: بیدار باش که ماههای حرام فرا رسیدهاند؛ شبزندهداری کن تا بیشتر بهرهمند شوی و فرصتها را غنیمت بدان. فقم فی لیالیها و صم من نهارها لِشُکر إله تمّ فی لطفه و عم ترجمه: شبها بیدار شو و روزها روزهداری کن، جهت سپاس از خدائی که نعمت و لطف او فراگیر بوده است. و لا تهجعن فی اللیل إلا أقله تهجّد و کم صبّ من اللیل لم ینم ترجمه: فقط پاسی از شب را بخواب و بقیه را در خواب و بیداری باش، چون عاشقان (ایشان را روش خواب چنین بود که چندین بار تا صبح برمیخاستند و نماز میخواندند و بار آخر نمازهای شفع و وتر و فریضه را انجام میدادند) و رتّل کتاب الحق و اقرأه ماکثا بأحسن صوت نوره یشرق الظلم ترجمه: کتاب خدا را تلاوت نما و آن را با تأمل قرائت کن، با بهترین صداها که نور آن تاریکیها را روشن میگرداند. فلم تحظ بل لم یحظ قط بمثله و أخطأ من غیر الذی قلته زعم ترجمه: که نه تو و نه دیگران هرگز مانند آن را نخواهند یافت و هرکس غیر از این گوید در اشتباه است. و سلّم علی أصل القرآن و فصله بقیة آل اللّه کن عبده السّلم ترجمه: بر قرآن و آنان که بدان عمل نموده و آن را تشریح نمودند، این وابستگان به خدا، درود فرست و بندهی خدا باش. فمن دان للرحمن فی غیر حبهم فقد ضل فی إنکاره أعظم النعم ترجمه: هرکس بخواهد بدون عشق ورزیدن به خاندان نبوت (علیهمالسلام) به خدا نزدیک شود حتماً گمراه شده است، به خاطر نادیده گرفتن بزرگترین نعمت خداوند متعال. فحبّهم حبّ الإله استعذبه هم العروة الوثقی فبالعروة اعتصم ترجمه: عشق به ایشان عشق به خداست، پس به آنان پناه ببر که ایشان ریسمان مستحکم هستند. و لا تک باللاهی عن القول و اعتبر معانیه کی ترقی إلی أرفع القمم ترجمه: از قرآن غافل مباش و از معانی آن پند و درس بگیر تا به مکانهای رفیع برسی. علیک بذکر اللّه فی کل حالة و لا تن فیه لا تقل کیف ذا و کم ترجمه: همواره ذکر خدای گو، بدون حد و مرز، و هرگز تردید به خود راه مده. فهذا حمی الرحمن فادخل مراعیا لحرماته فیها و عظّمه و التزم ترجمه: که آنها (ماههای) رحمت خداوندیاند، پس با حفظ حرمت و رعایت بر آنها وارد شو و آنها را بزرگ شمار و خود را بر آنها متعهد دان. فمن یعتصم باللّه یهد صراطه فإن قلت ربی اللّه یا صاح فاستقم ترجمه: هرکس به خدای متعال متوسل شود، به راه راست خدا هدایت خواهد شد، دوست من! هرگاه الله را خدای خود نامیدی دیگر استوار باش (و به راه خود ادامه بده). خداوند متعال فرماید: (وَ مَنْ یعْتَصِمْ بِاللّٰهِ فَقَدْ هُدِی إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ) (هرکس به دین خدا متمسک شود محققاً به راه مستقیم هدایت یافته است) (آیه 101 آل عمران)؛ و فرمود: (وَ اِسْتَقِمْ کمٰا أُمِرْتَ)؛ و فرمود: (إِنَّ اَلَّذِینَ قٰالُوا رَبُّنَا اَللّٰهُ ثُمَّ اِسْتَقٰامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ اَلْمَلاٰئِکةُ) (آنانکه گفتند خدای یکتا است و بر این ایمان ماندند فرشتگان بر آنان نازل میشوند) (آیه 30 فصلت) برادران عزیز هوشیار باشید-خداوند شما را توفیق طاعت دهد-که وارد ماههای حرام میشویم؛ نعمتهای خداوند بر ما چه بزرگ و کامل است؛ آنچه-قبل از هر چیز- بر ما واجب است توبهای همراه با شرط و شروط مخصوص به خود و نمازهای معروف به آن، و آنگاه دوری جستن از گناهان کبیره و صغیره در حد توان است. پس شب جمعه-در شب جمعه یا روز آن-یا روز یکشنبه نماز توبه را به پا دارید و سپس آن را روز یکشنبه دوم ماه تکرار کنید. (شاید در آن هنگام روز یکشنبه با دوم ماه مصادف بوده است-مترجم)سپس مراقبت صغری و مراقبت کبری، محاسبه و معاقبه را به آنچه شایستهتر است و آن طریق که بهتر است انجام میدهید، که در آنها یادآوری و تذکر است برای کسانی که خواهان یادآوری و دارای ترس میباشند؛ سپس از صمیم قلب نیت کنید و بیماریهای گناهان خود را معالجه نمائید و بهوسیله استغفار نابسامانیهای درون خود را سامان دهید.و بپرهیزید از هتک حرمتها. زیرا هرکس چنین کند، اگرچه خداوند کریم او را هتک نکند، اما از او هتک حرمت خواهد شد.چگونه میتوان دلی را که شک و شبهه پریشان نموده است رها کرد و آن را به راه راست هدایت نمود و آن را از سرچشمه زلال سیراب کرد؛ باید از خدا کمک بگیریم که اوست بهترین یاریدهنده. 1. خود را به انجام فرائض در بهترین اوقات آن، با نوافل آنکه مجموعاً پنجاه و یک رکعت میشود، مکلف نمائید. و اگر ممکن نشد چهل و چهار رکعت بخوانید. و هرگاه گرفتاریهای دنیوی شما را مشغول داشت این نباید کمتر از نماز (اوابین) که همان هشت رکعت نافله ظهر است، باشد. 2. نوافل را بجا آور مخصوصاً نماز شب را که چاره از آن نیست. عجب میدارم از آنکس که کمال میطلبد اما شبزندهداری نمیکند. سراغ نداریم که کسی بدون آن به کمالاتی رسیده باشد. 3. قرآن کریم را با صدای نیکو و حزنانگیز به هنگام شب تلاوت نمائید که شراب مؤمن است. 4. وردهای معمول را که همواره در اختیار شما است انجام دهید و سجدهی معروفه را از پانصد تا یک هزار ملازم باشید. 5. همچنین به زیارت هرروزه حرم مبارک حضرت علی (علیه السلام) -برای کسانی که مجاور هستند-و رفتن هرچه بیشتر به مساجد معظمه و سایر مساجد ملتزم شوید، که حالت مؤمن در مساجد مانند ماهی است در آب. 6. و هرگز بعد از نمازهای واجب تسبیح حضرت صدیقه (صلواتالله علیها) را ترک نکنید که آن ذکر کبیر است و لااقل در هر مجلسی یک دوره آن ترک نشود. 7. و دعای فرج جهت ظهور حضرت حجت (صلواتالله علیه)، به هنگام قنوت وتر بعد از نوافل شب و بلکه در هر روز و در همه دعاها، از ضروریات است. 8. خواندن زیارت جامعه-منظور جامعه کبیره است-در هر روز جمعه از دیگر ضروریات است. 9. تلاوت قرآن کریم کمتر از یک جزء نباشد. 10. دوستان نیکوکار را زیاد ملاقات کنید، که آنان برادران راه و همراهان تنگهها هستند. 11. و اهل قبور را به هنگام روز، یک در میان، زیارت کنید؛ شب به زیارت قبور نروید.ما را چه به دنیا که مغرور بدارد ما را؛ آن ما را گرفتار نموده و به خود میکشاند، در حالیکه از آن ما نیست. طوبی و خوشی دائم برای کسانی که بدنهای آنها در عالم خاکی است اما دلهایشان در لاهوت (یعنی در عالم احدیت و عزّ پروردگار) است؛ آنان عده محدودی هستند اما واقعیت و اصالت آنها بیشتر و افزونتر است.من آنچه را میشنوید میگویم و از خدا آمرزش میطلبم.
بسمه تعالی
حضرت آیتالله امام خامنهای در ابتدای دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، دربارهی اعمال و مراقبتهای وارد شده در ماه ذیالقعده نکاتی را بیان کردند. مقام معظم رهبری در ضمن این نکات به نامهای از مرحوم آقای قاضی اشاره کردند و گفتند:
(مرحوم حاج میرزا علی آقای قاضی رضوانالله علیه در ورود ماه ذیالقعده یک مکتوبی، نامهای دارند به دوستانشان، به مریدانشان و شاگردانشان که در این کتابی که شرح حال ایشان است، درج شده است... یک قصیدهی خیلی شیوایی ایشان انشاء میکند که اول آن این است: (تنبه فقد وافتکم الاشهر الحرم). این قصیده را ایشان مفصل گفتهاند؛ و توصیههایی دارند نسبت به شاگردانشان. فرصتی است برای ما، برای مردم که انشاءالله از برکات این ماه - که آغاز سه ماه متوالی حرام است - بهره ببریم.)
متن کامل نامهی ایشان به همراه ترجمهی اشعار عربی به نقل از جلد نخست کتاب آیتالحق که مورد اشارهی رهبر انقلاب قرار گرفته بود از این قرار است:
بسماللهالرحمنالرحیم
الحمدلله رب العالمین، والصلاة و السلام علی الرسول المبین و وزیره الوصی الأمین، و ابنائهما الخلفاء الراشدین، و الذریة الطاهرین و الخلف الصالح و الماء المعین، صلیالله و سلم علیهم أجمعین.
تنبّه فَقَد وافَتکم الأشهرُ الحُرُم تیقّظ لکی تزدادَ فی الزاد و اغتنم
ترجمه: بیدار باش که ماههای حرام فرا رسیدهاند؛ شبزندهداری کن تا بیشتر بهرهمند شوی و فرصتها را غنیمت بدان.
فقم فی لیالیها و صم من نهارها لِشُکر إله تمّ فی لطفه و عم
ترجمه: شبها بیدار شو و روزها روزهداری کن، جهت سپاس از خدائی که نعمت و لطف او فراگیر بوده است.
و لا تهجعن فی اللیل إلا أقله تهجّد و کم صبّ من اللیل لم ینم
ترجمه: فقط پاسی از شب را بخواب و بقیه را در خواب و بیداری باش، چون عاشقان (ایشان را روش خواب چنین بود که چندین بار تا صبح برمیخاستند و نماز میخواندند و بار آخر نمازهای شفع و وتر و فریضه را انجام میدادند)
و رتّل کتاب الحق و اقرأه ماکثا بأحسن صوت نوره یشرق الظلم
ترجمه: کتاب خدا را تلاوت نما و آن را با تأمل قرائت کن، با بهترین صداها که نور آن تاریکیها را روشن میگرداند.
فلم تحظ بل لم یحظ قط بمثله و أخطأ من غیر الذی قلته زعم
ترجمه: که نه تو و نه دیگران هرگز مانند آن را نخواهند یافت و هرکس غیر از این گوید در اشتباه است.
و سلّم علی أصل القرآن و فصله بقیة آل اللّه کن عبده السّلم
ترجمه: بر قرآن و آنان که بدان عمل نموده و آن را تشریح نمودند، این وابستگان به خدا، درود فرست و بندهی خدا باش.
فمن دان للرحمن فی غیر حبهم فقد ضل فی إنکاره أعظم النعم
ترجمه: هرکس بخواهد بدون عشق ورزیدن به خاندان نبوت (علیهمالسلام) به خدا نزدیک شود حتماً گمراه شده است، به خاطر نادیده گرفتن بزرگترین نعمت خداوند متعال.
فحبّهم حبّ الإله استعذبه هم العروة الوثقی فبالعروة اعتصم
ترجمه: عشق به ایشان عشق به خداست، پس به آنان پناه ببر که ایشان ریسمان مستحکم هستند.
و لا تک باللاهی عن القول و اعتبر معانیه کی ترقی إلی أرفع القمم
ترجمه: از قرآن غافل مباش و از معانی آن پند و درس بگیر تا به مکانهای رفیع برسی.
علیک بذکر اللّه فی کل حالة و لا تن فیه لا تقل کیف ذا و کم
ترجمه: همواره ذکر خدای گو، بدون حد و مرز، و هرگز تردید به خود راه مده.
فهذا حمی الرحمن فادخل مراعیا لحرماته فیها و عظّمه و التزم
ترجمه: که آنها (ماههای) رحمت خداوندیاند، پس با حفظ حرمت و رعایت بر آنها وارد شو و آنها را بزرگ شمار و خود را بر آنها متعهد دان.
فمن یعتصم باللّه یهد صراطه فإن قلت ربی اللّه یا صاح فاستقم
ترجمه: هرکس به خدای متعال متوسل شود، به راه راست خدا هدایت خواهد شد، دوست من! هرگاه الله را خدای خود نامیدی دیگر استوار باش (و به راه خود ادامه بده).
خداوند متعال فرماید: (وَ مَنْ یعْتَصِمْ بِاللّٰهِ فَقَدْ هُدِی إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ) (هرکس به دین خدا متمسک شود محققاً به راه مستقیم هدایت یافته است) (آیه 101 آل عمران)؛ و فرمود: (وَ اِسْتَقِمْ کمٰا أُمِرْتَ)؛
و فرمود: (إِنَّ اَلَّذِینَ قٰالُوا رَبُّنَا اَللّٰهُ ثُمَّ اِسْتَقٰامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ اَلْمَلاٰئِکةُ) (آنانکه گفتند خدای یکتا است و بر این ایمان ماندند فرشتگان بر آنان نازل میشوند) (آیه 30 فصلت)
برادران عزیز هوشیار باشید-خداوند شما را توفیق طاعت دهد-که وارد ماههای حرام میشویم؛ نعمتهای خداوند بر ما چه بزرگ و کامل است؛ آنچه-قبل از هر چیز- بر ما واجب است توبهای همراه با شرط و شروط مخصوص به خود و نمازهای معروف به آن، و آنگاه دوری جستن از گناهان کبیره و صغیره در حد توان است.
پس شب جمعه-در شب جمعه یا روز آن-یا روز یکشنبه نماز توبه را به پا دارید و سپس آن را روز یکشنبه دوم ماه تکرار کنید. (شاید در آن هنگام روز یکشنبه با دوم ماه مصادف بوده است-مترجم)سپس مراقبت صغری و مراقبت کبری، محاسبه و معاقبه را به آنچه شایستهتر است و آن طریق که بهتر است انجام میدهید، که در آنها یادآوری و تذکر است برای کسانی که خواهان یادآوری و دارای ترس میباشند؛ سپس از صمیم قلب نیت کنید و بیماریهای گناهان خود را معالجه نمائید و بهوسیله استغفار نابسامانیهای درون خود را سامان دهید.و بپرهیزید از هتک حرمتها. زیرا هرکس چنین کند، اگرچه خداوند کریم او را هتک نکند، اما از او هتک حرمت خواهد شد.چگونه میتوان دلی را که شک و شبهه پریشان نموده است رها کرد و آن را به راه راست هدایت نمود و آن را از سرچشمه زلال سیراب کرد؛ باید از خدا کمک بگیریم که اوست بهترین یاریدهنده.
1. خود را به انجام فرائض در بهترین اوقات آن، با نوافل آنکه مجموعاً پنجاه و یک رکعت میشود، مکلف نمائید. و اگر ممکن نشد چهل و چهار رکعت بخوانید. و هرگاه گرفتاریهای دنیوی شما را مشغول داشت این نباید کمتر از نماز (اوابین) که همان هشت رکعت نافله ظهر است، باشد.
2. نوافل را بجا آور مخصوصاً نماز شب را که چاره از آن نیست. عجب میدارم از آنکس که کمال میطلبد اما شبزندهداری نمیکند. سراغ نداریم که کسی بدون آن به کمالاتی رسیده باشد.
3. قرآن کریم را با صدای نیکو و حزنانگیز به هنگام شب تلاوت نمائید که شراب مؤمن است.
4. وردهای معمول را که همواره در اختیار شما است انجام دهید و سجدهی معروفه را از پانصد تا یک هزار ملازم باشید.
5. همچنین به زیارت هرروزه حرم مبارک حضرت علی (علیه السلام) -برای کسانی که مجاور هستند-و رفتن هرچه بیشتر به مساجد معظمه و سایر مساجد ملتزم شوید، که حالت مؤمن در مساجد مانند ماهی است در آب.
6. و هرگز بعد از نمازهای واجب تسبیح حضرت صدیقه (صلواتالله علیها) را ترک نکنید که آن ذکر کبیر است و لااقل در هر مجلسی یک دوره آن ترک نشود.
7. و دعای فرج جهت ظهور حضرت حجت (صلواتالله علیه)، به هنگام قنوت وتر بعد از نوافل شب و بلکه در هر روز و در همه دعاها، از ضروریات است.
8. خواندن زیارت جامعه-منظور جامعه کبیره است-در هر روز جمعه از دیگر ضروریات است.
9. تلاوت قرآن کریم کمتر از یک جزء نباشد.
10. دوستان نیکوکار را زیاد ملاقات کنید، که آنان برادران راه و همراهان تنگهها هستند.
11. و اهل قبور را به هنگام روز، یک در میان، زیارت کنید؛ شب به زیارت قبور نروید.ما را چه به دنیا که مغرور بدارد ما را؛ آن ما را گرفتار نموده و به خود میکشاند، در حالیکه از آن ما نیست. طوبی و خوشی دائم برای کسانی که بدنهای آنها در عالم خاکی است اما دلهایشان در لاهوت (یعنی در عالم احدیت و عزّ پروردگار) است؛ آنان عده محدودی هستند اما واقعیت و اصالت آنها بیشتر و افزونتر است.من آنچه را میشنوید میگویم و از خدا آمرزش میطلبم.
- [سایر] قرآن کلام خدا یا کلام بشر؟
- [سایر] قرآن کلام خدا یا کلام بشر؟
- [سایر] موضوع علم کلام چیست و به چه جهت انرا علم کلام می نامند ؟
- [سایر] منظور از علم کلام چیست؟
- [سایر] ادعیه از چه کسی صادر شده؟ آیا کلام خداست؟ اگر نه کلام چه کسانی است؟
- [سایر] لطفا تأثیرات کلام زیدیه را بر کلام شیعه به طور مستند بفرمایید؟
- [سایر] اگر کلام معصوم(ع) کلام واحدی است لزوم امامت سایر معصومان چه ضرورتی داشت؟
- [سایر] تفاوت کلام(علم عقائد) و فلسفه چیست؟
- [سایر] تفاوت علم کلام و فلسفه در چیست؟
- [سایر] اهداف و غایات علم کلام چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . درجه سوم از امر به معروف و نهی از منکر آن است که اگر معصیتکار، به زبان خوش و کلام حسن، ترک معصیت نکرد، با غلظت و کلام خشن و تعییر و سرزنش، امر و نهی کند با مراعات ترتیب درجات زبری و خشونت.
- [آیت الله بهجت] در خرید و فروش لازم نیست صیغه عربی بخوانند، مثلاً اگر فروشنده به فارسی بگوید: این مال را در عوض این پول فروختم، و مشتری بگوید: قبول کردم، معامله صحیح است. و بنابر اظهر لازم نیست ایجاب بر قبول مقدم باشد (مقصود از ایجاب، کلام فروشنده و مقصود از قبول، کلام خریدار است). و احتیاط مستحب آن است که به هر زبانی معامله میکنند، صحیح گفته شود و کاملاً بیانگر مقصود طرفین باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] تکبیر وحمد وسوره وذکر ودعا را باید طوری بخواند که خودش بشنود وصدق کلام بر او کند و اگر به واسطه سنگینی یا کری گوش یا سر وصدایزیاد نمیشنود، باید طوری بگوید که اگر مانعی نباشد بشنود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر خانه یا مغازه را اجاره کند و صاحب ملک با او شرط کند که فقط خود او از آنها استفاده نماید یا از ظاهر کلام او این چنین فهمیده شود، مستأجر نمیتواند آن را به دیگری اجاره دهد و اگر شرط نکند یا از ظاهر کلام او این چنین فهمیده نشود، میتواند آن را به دیگری اجاره دهد؛ ولی اگر بخواهد به زیادتر از مقداری که اجاره کرده آن را اجاره دهد، باید در آن کاری مانند تعمیر و سفید کاری انجام داده باشد یا به غیر جنسی که اجاره کرده آن را اجاره دهد، مثلاً اگر با پول اجاره کرده به گندم یا چیز دیگری اجاره دهد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر غیر از خانه، مغازه و اتاق چیز دیگری مانند زمین، کشتی، اتومبیل سواری یا اتوبوس را اجاره کند و مالک با او شرط نکند که فقط خودش از آن استفاده نماید یا از ظاهر کلام او این چنین فهمیده نشود، میتواند آن را به بیشتر از مقداری که اجاره کرده به دیگری اجاره دهد.
- [آیت الله بهجت] اگر بعد از سلام نماز احتیاط شک کند که یکی از اجزا یا شرایط آن را بهجا آورده یا نه، به شک خود اعتنا نکند. و اگر سهواً در نماز احتیاط کلام بیجا گفت، بنابر اظهر سجده سهو واجب نیست، اگرچه احتیاط در بهجا آوردن است.
- [آیت الله بهجت] اگر بعد از سلام نماز احتیاط شک کند که یکی از اجزاء یا شرایط آن را بجا آورده یا نه ، به شک خود اعتنا نکند . و اگر سهوا در نماز احتیاط کلام بی جا گفت ، بنا بر اظهر سجده سهو واجب نیست ، اگر چه احتیاط در بجا آوردن است .
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کارگر یا کارمندی خود را در استخدام و اجاره دیگری قرار دهد نمی تواند او را به استخدام و اجاره دیگری درآورد، مگر این که ظاهر کلام یا عملش این باشد که مستأجر از این جهت آزاد است، در این صورت چنانچه او را به زیادتر از آن مبلغ واگذار کند اشکال دارد ولی در غیر خانه و مغازه و اجیر اشکال ندارد.
- [آیت الله بهجت] به دست آوردن فتوا ( یعنی دستور مجتهد ) چهار راه دارد: 1 شنیدن از خود مجتهد. 2 شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل کنند. 3 شنیدن از کسی که مورد اطمینان و راستگوست، اگر اطمینان به کلام او دارد ، بنا بر احوط. 4 دیدن در رساله مجتهد، در صورتی که به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد ، بنا بر احوط .
- [آیت الله مظاهری] اگر چیزی را بشنود و نداند که تهمت است یا نه، شنیدن آن حرام است و باید دفاع از کسی که آن چیز برای او گفته میشود بنماید، زیرا آن کلام یا تهمت است یا غیبت. [1]. نحل، 105. [2]. صف، 7. چاپ بعدی قبلی