مصاحف مختلف قرآن را بگویید؟
پس ازرحلت پیامبرصلی الله علیه وآله، بزرگان صحابه بر حسب دانش و کفایت خود، به جمع آوری آیات و مرتب کردن سوره‌های قرآن دست زدند و هر یک، آنها را در مصحف خاص خود گرد آوردند. به این ترتیب و با گسترش قلمرو حکومت اسلام، تعداد مصحف‌ها رو به فزونی گذاشت. بعضی مصحف‌ها، به تبع موقعیت و پایگاه جمع کننده آن، مقام والایی کسب کرد؛ به عنوان نمونه مصحف عبداللَّه بن مسعود، مرجع اهل کوفه به شمار می‌آمد. مصحف ابوموسی اشعری در بصره و مصحف مقداد بن اسود در دمشق مورد توجّه مردم بود. گردآورندگان مصحف‌ها، متعدد بوده و ارتباطی با یکدیگر نداشتند و از نظر کفایت، استعداد و توانایی انجام کار، یکسان نبودند. بنابراین نسخه هر کدام از نظر روش، ترتیب، قرائت و ... با دیگری یکسان نبود. این تفاوت‌ها، بین مردم اختلاف ایجاد می‌کرد. دامنه اختلاف به آنجا رسید که حتی در مرکز خلافت (مدینه)، معلمان قرآن، شاگردان خود را به صورت‌های مختلف تعلیم می‌دادند. این اختلافات، زمینه تقاضای صحابه از عثمان را برای یکی کردن مصحف‌ها به وجود آورد. وی ابتدا گروهی متشکل از چهار تن (زید بن ثابت، سعید بن عاص، عبداللَّه بن زبیر و عبدالرحمان بن حارث بن هشام) را مأمور این کار کرد. سپس به دلیل مخالفت برخی صحابه هشت تن دیگر را بر این جمع افزود. در این دوره ریاست املای آیات با صحابی بزرگ پیامبر ابی بن کعب بود. این گروه مصحف‌ها را از اطراف و نقاط مختلف کشور پهناور اسلامی، جمع کرده و قرآنی را، از بین آنها فراهم آوردند (مشهور به مصحف عثمانی). همه مصحف‌های دیگر به دستور عثمان، خلیفه سوم، سوزانده یا در آب جوش انداخته شد. از این مصحف‌ها چند عدد نسخه‌برداری شد و به همراه قاریان آگاه، به مراکز مهم اسلامی ارسال گردید تا همگان طبق آنها، به تکثیر و تعلیم قرآن اقدام کنند.برای مطالعه بیشتر ر.ک: الف. معرفت، محمد هادی، تاریخ قرآن، صص 84 - 139؛ ب. رامیار، محمد، تاریخ قرآن، ص 407. در مصحب عثمانی، چینش سوره‌ها بعد از سوره (فاتحةالکتاب) عبارت است از: سوره‌های طولانی، سپس سوره‌های (مئین) (سوره‌هایی که غالباًاز صد آیه بیشترند)، آن‌گاه سوره‌های (مثانی) (غالباً کمتر از صد آیه) و سپس سوره‌های معضلات (سوره‌های کوتاه قرآن) برخی معتقدند: این چینش - که به ترتیب طول و درازی سوره‌ها در مصاحف رسمی (عثمانی) وجود دارد در زمان عثمان تنظیم شده است. اما گروهی نیز بر این باورند که این چینش به دستور پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله و در زمان آن حضرت به وقوع پیوسته است. گروهی نیز نظریه‌ای میان این دو برگزیده‌اند و معتقدند تدوین و چینش سوره‌ها بعد از رحلت پیامبرصلی الله علیه وآله انجام گرفته، ولی ترتیب برخی سوره‌ها مانند حوامیم و مسبحات به صورت فعلی، در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله نیز مشهور بوده است.ر.ک: حجتی، سید محمد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن. امامان اهل بیت‌علیهم السلام قرآن موجود را تأیید و تلاوت بر اساس آن را سفارش کرده‌اند. علامه طباطبایی در این باره می‌نویسد: (حضرت علی‌علیه السلام خودش پیش از آن، قرآن مجید را به ترتیب نزول جمع آوری کرده‌این عبارت علامه دلالت دارد که چینش سوره‌ها به ترتیب کنونی در زمان پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله صورت نگرفت زیرا در این صورت علی‌علیه السلام به گونه‌ای دیگر قرآن را تدوین نمی‌کرد. و به جماعت نشان داده بود؛ اما مورد پذیرش واقع نشد و آن حضرت بر هیچ یک از جمع اول و دوم شرکت داده نشد. با این حال هیچ گونه مخالفت ومقاومتی از خود نشان نداد و آن مصحف را پذیرفت و تا زمانی که زنده بود - حتی در زمان حکومت خود از خلاف دم نزد. همچنین امامان معصوم‌علیهم السلام اعتبار قرآن مجید موجود را تأیید می‌کردند و پیوسته در بیانات خود،به آن استناد جسته و به شیعیان دستور می‌دادند از قرائت‌های مردم پیروی کنند ...).ر.ک: الف. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص 119؛ ب. حجتی، سید محمدباقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ص 235. به همین جهت امروز مصحف عثمانی تنها مصحف رسمی دنیای اسلام است.
عنوان سوال:

مصاحف مختلف قرآن را بگویید؟


پاسخ:

پس ازرحلت پیامبرصلی الله علیه وآله، بزرگان صحابه بر حسب دانش و کفایت خود، به جمع آوری آیات و مرتب کردن سوره‌های قرآن دست زدند و هر یک، آنها را در مصحف خاص خود گرد آوردند. به این ترتیب و با گسترش قلمرو حکومت اسلام، تعداد مصحف‌ها رو به فزونی گذاشت. بعضی مصحف‌ها، به تبع موقعیت و پایگاه جمع کننده آن، مقام والایی کسب کرد؛ به عنوان نمونه مصحف عبداللَّه بن مسعود، مرجع اهل کوفه به شمار می‌آمد. مصحف ابوموسی اشعری در بصره و مصحف مقداد بن اسود در دمشق مورد توجّه مردم بود. گردآورندگان مصحف‌ها، متعدد بوده و ارتباطی با یکدیگر نداشتند و از نظر کفایت، استعداد و توانایی انجام کار، یکسان نبودند. بنابراین نسخه هر کدام از نظر روش، ترتیب، قرائت و ... با دیگری یکسان نبود. این تفاوت‌ها، بین مردم اختلاف ایجاد می‌کرد. دامنه اختلاف به آنجا رسید که حتی در مرکز خلافت (مدینه)، معلمان قرآن، شاگردان خود را به صورت‌های مختلف تعلیم می‌دادند. این اختلافات، زمینه تقاضای صحابه از عثمان را برای یکی کردن مصحف‌ها به وجود آورد. وی ابتدا گروهی متشکل از چهار تن (زید بن ثابت، سعید بن عاص، عبداللَّه بن زبیر و عبدالرحمان بن حارث بن هشام) را مأمور این کار کرد. سپس به دلیل مخالفت برخی صحابه هشت تن دیگر را بر این جمع افزود. در این دوره ریاست املای آیات با صحابی بزرگ پیامبر ابی بن کعب بود. این گروه مصحف‌ها را از اطراف و نقاط مختلف کشور پهناور اسلامی، جمع کرده و قرآنی را، از بین آنها فراهم آوردند (مشهور به مصحف عثمانی). همه مصحف‌های دیگر به دستور عثمان، خلیفه سوم، سوزانده یا در آب جوش انداخته شد. از این مصحف‌ها چند عدد نسخه‌برداری شد و به همراه قاریان آگاه، به مراکز مهم اسلامی ارسال گردید تا همگان طبق آنها، به تکثیر و تعلیم قرآن اقدام کنند.برای مطالعه بیشتر ر.ک: الف. معرفت، محمد هادی، تاریخ قرآن، صص 84 - 139؛ ب. رامیار، محمد، تاریخ قرآن، ص 407. در مصحب عثمانی، چینش سوره‌ها بعد از سوره (فاتحةالکتاب) عبارت است از: سوره‌های طولانی، سپس سوره‌های (مئین) (سوره‌هایی که غالباًاز صد آیه بیشترند)، آن‌گاه سوره‌های (مثانی) (غالباً کمتر از صد آیه) و سپس سوره‌های معضلات (سوره‌های کوتاه قرآن) برخی معتقدند: این چینش - که به ترتیب طول و درازی سوره‌ها در مصاحف رسمی (عثمانی) وجود دارد در زمان عثمان تنظیم شده است. اما گروهی نیز بر این باورند که این چینش به دستور پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله و در زمان آن حضرت به وقوع پیوسته است. گروهی نیز نظریه‌ای میان این دو برگزیده‌اند و معتقدند تدوین و چینش سوره‌ها بعد از رحلت پیامبرصلی الله علیه وآله انجام گرفته، ولی ترتیب برخی سوره‌ها مانند حوامیم و مسبحات به صورت فعلی، در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله نیز مشهور بوده است.ر.ک: حجتی، سید محمد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن. امامان اهل بیت‌علیهم السلام قرآن موجود را تأیید و تلاوت بر اساس آن را سفارش کرده‌اند. علامه طباطبایی در این باره می‌نویسد: (حضرت علی‌علیه السلام خودش پیش از آن، قرآن مجید را به ترتیب نزول جمع آوری کرده‌این عبارت علامه دلالت دارد که چینش سوره‌ها به ترتیب کنونی در زمان پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله صورت نگرفت زیرا در این صورت علی‌علیه السلام به گونه‌ای دیگر قرآن را تدوین نمی‌کرد. و به جماعت نشان داده بود؛ اما مورد پذیرش واقع نشد و آن حضرت بر هیچ یک از جمع اول و دوم شرکت داده نشد. با این حال هیچ گونه مخالفت ومقاومتی از خود نشان نداد و آن مصحف را پذیرفت و تا زمانی که زنده بود - حتی در زمان حکومت خود از خلاف دم نزد. همچنین امامان معصوم‌علیهم السلام اعتبار قرآن مجید موجود را تأیید می‌کردند و پیوسته در بیانات خود،به آن استناد جسته و به شیعیان دستور می‌دادند از قرائت‌های مردم پیروی کنند ...).ر.ک: الف. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص 119؛ ب. حجتی، سید محمدباقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ص 235. به همین جهت امروز مصحف عثمانی تنها مصحف رسمی دنیای اسلام است.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین