علوم
منظور از علوم در این نوشته، دانش‌های بشری است که همواره مورد توجه اکید دین اسلام نیز بوده است.
نظر روایات وقران درباره علوم تجربی چیست؟
در پاسخ به این پرسش به مطالب ذیل توجه نمایید : بهترین منبع برای روایاتی که مربوط به علومی مانند فیزک و شیمی و ریاضیات و مانند اینها است کتاب موسوعه الامام علی بن ابی طالب تالیف استاد محمد محمدی ری شهری است . روایات متعددی در این مورد در ج 10 این موسوعه ص 295 بیان شده که پاسخگوی نیاز شما است . در یکی از این روایات امیر مومنان می فرماید : لو شئت لجعلت علی الماء نورا و نارا ، اگر می خواستم برآب نور و آتش قرار می دادم . اما در مورد تحصیل علوم طبیعی باید گفت همواره این پرسش مطرح بوده که آیا منظور اسلام از علمی که آن را فریضه و واجب خوانده چیست ؟ و هر دسته‌ای خواسته‌اند کلام پیغمبر را به همان رشته معلوماتی که خودشان داشته‌اند تطبیق کنند. متکلمین می‌گفته‌اند مقصود خصوص علم کلام است ، مفسرین می‌گفته‌اند مقصود علم تفسیر است ، محدثین می‌گفته‌اند مقصود علم حدیث است ، فقها گفته‌اند مقصود علم فقه است که هر کسی باید یا مجتهد باشد یا مقلد ، علمای اخلاق گفته‌اند مقصود علم اخلاق و اطلاع از منجیات و مهلکات است ، متصوفه می‌گفته‌اند مقصود علم سیر و سلوک و توحید عملی است ، غزالی بیست قول در این زمینه نقل می‌کند، ولی همان طور که محققین گفته‌اند مقصود هیچ یک از این علوم بالخصوص نیست. اگر مقصود علم خاص می‌بود پیغمبر به همان علم تصریح می‌کرد . مقصود هر علم مفید و سودمندی است که به کار می‌خورد. (ر. ک : بیست گفتار نویسنده: شهید مطهری صفحه258-263) منطق قرآن درباره علم به شکلی است که قرآن علم را نور و جهل را ظلمت می‌داند، می‌فرماید مطلقا نور بر ظلمت ترجیح دارد. قرآن صریحا مسائلی را به عنوان موضوع مطالعه و تفکر پیشنهاد می‌کند. این موضوعات همانهاست که نتیجه مطالعه آنها همین علوم طبیعی و ریاضی و زیستی و تاریخی و غیره است که امروز در دنیا می‌بینیم. همچنین در سوره بقره آیه 164 می‌فرماید : ( إن فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار و الفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس و ما أنزل الله من السماء من ماء فأحیا به الارض بعد موتها و بث فیها من کل دابة و تصریف الریاح و السحاب المسخر بین السماء و اعرض لایات لقوم یعقلون). در آفرینش آسمانها و زمین، در گردش شب و روز، در حرکت کشتی بر روی آب که به وسیله آن بشر منتفع می‌گردد، آمدن و ریزش باران که سبب حیات زمین می‌گردد، حیواناتی که در روی زمین در حرکت‌اند، گردش بادها و حالت مخصوص ابرها که در میان زمین و آسمان معلق‌اند، در همه اینها نشانه‌های قدرت و حکمت پروردگار است. یعنی همه اینها قوانین و نظاماتی دارند و شناختن این نظامات شما را به توحید نزدیک می‌کند. قرآن صریحا مردم را به مطالعه در این امور توصیه کرده و می‌دانیم مطالعه همینهاست که منجر به علم فلک و ستاره شناسی، زمین شناسی، دریاشناسی، علم کائنات جویه، حیوان شناسی و غیره شده است. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 13/100115461)
در پاسخ به این پرسش به مطالب ذیل توجه نمایید : بهترین منبع برای روایاتی که مربوط به علومی مانند فیزک و شیمی و ریاضیات و مانند اینها است کتاب موسوعه الامام علی بن ابی طالب تالیف استاد محمد محمدی ری شهری است . روایات متعددی در این مورد در ج 10 این موسوعه ص 295 بیان شده که پاسخگوی نیاز شما است . در یکی از این روایات امیر مومنان می فرماید : لو شئت لجعلت علی الماء نورا و نارا ، اگر می خواستم برآب نور و آتش قرار می دادم . اما در مورد تحصیل علوم طبیعی باید گفت همواره این پرسش مطرح بوده که آیا منظور اسلام از علمی که آن را فریضه و واجب خوانده چیست ؟ و هر دسته‌ای خواسته‌اند کلام پیغمبر را به همان رشته معلوماتی که خودشان داشته‌اند تطبیق کنند. متکلمین می‌گفته‌اند مقصود خصوص علم کلام است ، مفسرین می‌گفته‌اند مقصود علم تفسیر است ، محدثین می‌گفته‌اند مقصود علم حدیث است ، فقها گفته‌اند مقصود علم فقه است که هر کسی باید یا مجتهد باشد یا مقلد ، علمای اخلاق گفته‌اند مقصود علم اخلاق و اطلاع از منجیات و مهلکات است ، متصوفه می‌گفته‌اند مقصود علم سیر و سلوک و توحید عملی است ، غزالی بیست قول در این زمینه نقل می‌کند، ولی همان طور که محققین گفته‌اند مقصود هیچ یک از این علوم بالخصوص نیست. اگر مقصود علم خاص می‌بود پیغمبر به همان علم تصریح می‌کرد . مقصود هر علم مفید و سودمندی است که به کار می‌خورد. (ر. ک : بیست گفتار نویسنده: شهید مطهری صفحه258-263) منطق قرآن درباره علم به شکلی است که قرآن علم را نور و جهل را ظلمت می‌داند، می‌فرماید مطلقا نور بر ظلمت ترجیح دارد. قرآن صریحا مسائلی را به عنوان موضوع مطالعه و تفکر پیشنهاد می‌کند. این موضوعات همانهاست که نتیجه مطالعه آنها همین علوم طبیعی و ریاضی و زیستی و تاریخی و غیره است که امروز در دنیا می‌بینیم. همچنین در سوره بقره آیه 164 می‌فرماید : ( إن فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار و الفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس و ما أنزل الله من السماء من ماء فأحیا به الارض بعد موتها و بث فیها من کل دابة و تصریف الریاح و السحاب المسخر بین السماء و اعرض لایات لقوم یعقلون). در آفرینش آسمانها و زمین، در گردش شب و روز، در حرکت کشتی بر روی آب که به وسیله آن بشر منتفع می‌گردد، آمدن و ریزش باران که سبب حیات زمین می‌گردد، حیواناتی که در روی زمین در حرکت‌اند، گردش بادها و حالت مخصوص ابرها که در میان زمین و آسمان معلق‌اند، در همه اینها نشانه‌های قدرت و حکمت پروردگار است. یعنی همه اینها قوانین و نظاماتی دارند و شناختن این نظامات شما را به توحید نزدیک می‌کند. قرآن صریحا مردم را به مطالعه در این امور توصیه کرده و می‌دانیم مطالعه همینهاست که منجر به علم فلک و ستاره شناسی، زمین شناسی، دریاشناسی، علم کائنات جویه، حیوان شناسی و غیره شده است. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 13/100115461)
پاسخ:
در پاسخ به این پرسش به مطالب ذیل توجه نمایید :
بهترین منبع برای روایاتی که مربوط به علومی مانند فیزک و شیمی و ریاضیات و مانند اینها است کتاب موسوعه الامام علی بن ابی طالب تالیف استاد محمد محمدی ری شهری است . روایات متعددی در این مورد در ج 10 این موسوعه ص 295 بیان شده که پاسخگوی نیاز شما است . در یکی از این روایات امیر مومنان می فرماید : لو شئت لجعلت علی الماء نورا و نارا ، اگر می خواستم برآب نور و آتش قرار می دادم .
اما در مورد تحصیل علوم طبیعی باید گفت همواره این پرسش مطرح بوده که آیا منظور اسلام از علمی که آن را فریضه و واجب خوانده چیست ؟ و هر دسته‌ای خواسته‌اند کلام پیغمبر را به همان رشته معلوماتی که خودشان داشته‌اند تطبیق کنند. متکلمین می‌گفته‌اند مقصود خصوص علم کلام است ، مفسرین می‌گفته‌اند مقصود علم تفسیر است ، محدثین می‌گفته‌اند مقصود علم حدیث است ، فقها گفته‌اند مقصود علم فقه است که هر کسی باید یا مجتهد باشد یا مقلد ، علمای اخلاق گفته‌اند مقصود علم اخلاق و اطلاع از منجیات و مهلکات است ، متصوفه می‌گفته‌اند مقصود علم سیر و سلوک و توحید عملی است ، غزالی بیست قول در این زمینه نقل می‌کند، ولی همان طور که محققین گفته‌اند مقصود هیچ یک از این علوم بالخصوص نیست. اگر مقصود علم خاص می‌بود پیغمبر به همان علم تصریح می‌کرد . مقصود هر علم مفید و سودمندی است که به کار می‌خورد. (ر. ک : بیست گفتار نویسنده: شهید مطهری صفحه258-263)
منطق قرآن درباره علم به شکلی است که قرآن علم را نور و جهل را ظلمت می‌داند، می‌فرماید مطلقا نور بر ظلمت ترجیح دارد. قرآن صریحا مسائلی را به عنوان موضوع مطالعه و تفکر پیشنهاد می‌کند. این موضوعات همانهاست که نتیجه مطالعه آنها همین علوم طبیعی و ریاضی و زیستی و تاریخی و غیره است که امروز در دنیا می‌بینیم.
همچنین در سوره بقره آیه 164 می‌فرماید : ( إن فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار و الفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس و ما أنزل الله من السماء من ماء فأحیا به الارض بعد موتها و بث فیها من کل دابة و تصریف الریاح و السحاب المسخر بین السماء و اعرض لایات لقوم یعقلون). در آفرینش آسمانها و زمین، در گردش شب و روز، در حرکت کشتی بر روی آب که به وسیله آن بشر منتفع می‌گردد، آمدن و ریزش باران که سبب حیات زمین می‌گردد، حیواناتی که در روی زمین در حرکت‌اند، گردش بادها و حالت مخصوص ابرها که در میان زمین و آسمان معلق‌اند، در همه اینها نشانه‌های قدرت و حکمت پروردگار است. یعنی همه اینها قوانین و نظاماتی دارند و شناختن این نظامات شما را به توحید نزدیک می‌کند. قرآن صریحا مردم را به مطالعه در این امور توصیه کرده و می‌دانیم مطالعه همینهاست که منجر به علم فلک و ستاره شناسی، زمین شناسی، دریاشناسی، علم کائنات جویه، حیوان شناسی و غیره شده است. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 13/100115461)
- [سایر] آیا علوم تجربی در آیات و روایات مطرح شده است؟
- [سایر] حدیث «اطلبوا العلم ولو بالصین» آیا علوم فیزیک و تجربی را هم شامل است؟
- [سایر] دیدگاه اسلام درباره علوم تجربی چیست؟
- [سایر] آیا علوم تجربی میتوانند پاسخگوی پرسش از ماهو باشند؟
- [سایر] علوم خارق العاده ائمه علیهم السلام از کجا سرچشمه میگیرد؟ آیا سخنان آنان در زمینه علوم تجربی نیز معتبر است؟
- [سایر] طول عمر امام زمان چگونه با علوم تجربی قابل توجیه است؟
- [سایر] با این که دانشمندان علوم تجربی و انسان شناسان مادی، برای روح هویتی قائل نیستند، کارکردها و آثار روح را چگونه توجیه می‌کنند؟
- [سایر] آیا به علوم طبیعی در روایات اشاره شده است؟
- [سایر] در آیات قرآن، سنت و احادیث اهل بیت (ع) فراوان مشاهده می شود که انسان ها را به فراگیری علم تشویق نموده اند، سؤال این جا است که آیا علم مورد تشویق و تأیید اسلام، شامل علوم دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و علوم بشری؛ مانند شیمی، فیزیک ، ریاضی و ... می شود، یا فقط علوم دینی و تفقه در دین مورد نظر است؟
- [سایر] حقوق زن و شوهربر مدار دین وقران چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] یادگرفتن و یاددادن علوم و صنایعی که مورد نیاز مردم است و موجب عظمت و قدرت مسلمانان در برابر کفّار می‌باشد، بر همه افراد واجب کفایی است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . یاد گرفتن و یاددادن علوم و صنایعی که مورد احتیاج عموم است و هم چنین علوم و صنایعی که سبب قوت و شوکت جامعه مسلمین، و برتری قوای دفاعی آنها بر کفار می شود، بر همه واجب مؤکد است به وجوب کفایی و باید مسلمانان بنحوی قوی شوند که قطع طمع کفار را از بلاد و نوامیس و اعراض و اموال و معادن و ثروت خود بنمایند.
- [آیت الله مظاهری] تعلیم و تحصیل و به کارگیری رمل و اسطرلاب و علم طلسم و احضار ارواح و اجنّه و فرشته و خواب مغناطیسی و شعبده و کلّیه علوم غریبه حرام است، گرچه برای تفحّص و تجسّس نباشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . دانش آموزان و دانشجوها در هر رشته ای از علوم مباحه اگر غرضشان از تحصیل، خدمت به جامعه و ازدیاد عظمت اسلام و رفع حاجت مسلمانان از بیگانگان باشد، اجر و ثواب بسیار دارند.
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است انسان بعد از نماز مقداری مشغول تعقیب، یعنیخواندن ذکر ودعا وقرآن شود و بهتر است پیش از آن که از جای خود حرکت کند و وضو وغسل وتیمّم او باطل شود، رو به قبله تعقیب را بخواند ولازم نیست تعقیب به عربی باشد ولی بهتر است چیزهائی را که در کتاب‌های دعا دستور دادهاند بخواند و از تعقیبهایی که خیلی سفارش شده است، تسبیح حضرت زهرأ3 است که باید به این ترتیب گفته شود: 34 مرتبه )اللّهُ اکْبَر(، 33 مرتبه )الحَمْدُ لِلّهِ(، بعد از آن 33 مرتبه )سُبْحانَ اللّهِ(، و می‌شود )سُبْحانَ اللّهِ( را پیش از )الحَمْدُ لِلّهِ( گفت ولی بهتر است بعد از )الحَمْدُ لِلّهِ( گفته شود.
- [آیت الله سیستانی] در روایات معتبره وارد است ، که نماز با جماعت بیست و پنج درجه افضل از نماز فرادی است .
- [آیت الله خوئی] در روایات معتبره وارد است که نماز با جماعت بیست و پنج درجه افضل از نماز فرادا است.
- [امام خمینی] جایز نیست برای طلاب علوم دینیه دخول در مؤسسات دولتی که به اسم مؤسسات دینیه تأسیس نمودهاند مثل مدارس دینیه که دولتهای جائر در آنها دخالت مینمایند، و از متولیان گرفتهاند، و یا متولیان را تحت سلطه و نفوذ خود قرار دادهاند، و آنچه با دست اداره اوقاف یا به تصویب آن به آنها بدهند حرام است.
- [آیت الله مظاهری] استفاده از خوابهای مغناطیسی و یا احضار روح و جن و رمل و اسطرلاب و سحر و جادو و مانند اینها برای شنود و تفحّص حرام است؛ چنان‌که استفاده از مطلق علوم غریبه، گرچه برای تجسّس و شنود هم نباشد نیز حرام است و آنچه از این راهها به دست می‌آید حجّت نیست، مگر اینکه با قرائن دیگر یقین پیدا شود.
- [امام خمینی] جایز نیست برای طلاب علوم دینیه دخول در مدارس که بعض معممین و ائمه جماعت از طرف دولت جائر و یا با اشاره دولت تصدی نمودهاند چه برنامه تحصیلی از طرف دولت جائر باشد یا از طرف این نحو متصدیان که عمّال دولت جائر هستند، زیرا در این امور نقشه محو آثار اسلام و احکام قرآن کریم کشیده شده است.