عصمت پیامبران و ائمه(ع) - در یک کلام معصومان(ع) - از ابتدای تولد و حتی در رحم مادر است. خداوند متعال از آن جا که می‌دانست عده‌ای از بندگانش به اختیار خویش - هر چند با استعدادی در سطح سایر افراد - بیش از دیگران و در بالاترین حد ممکن، از استعداد خود بهره‌برداری می‌کنند؛ تفضلاً این پاداش و موهبت ویژه را به آنان عطا فرمود و آنان را از علم و اراده‌ای برخوردار ساخت که به واسطه آن به (مصونیت کامل و مطلق) برسند. باید توجّه داشت که اعطای این موهبت، معلول شایستگی‌های آنان است؛ نه محصول استعداد جبری ایشان. چنان که در دعای ندبه می‌خوانیم: (اللهم لک الحمد علی ماجری... لنفسک و دینک... بعد ان شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه‌الدنیا الدنیة و زخرفها و زبرجها فشرطوا لک ذلک و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذکر العلیّ والثناء الجلی واهبطت علیهم ملائکتک و کرمتهم بوحیک و رفدتهم بعلمک و جعلتهم الذریعة الیک...)؛ (خدایا برای توست حمد بر... تو با آنان شرط نمودی که نسبت به زینت‌ها و منزلت‌های دنیوی بی‌اعتنا باشند [و جز به مقام قرب تو نیندیشند ]و آنها نیز این شرط را پذیرفتند و چون می‌دانستی به این شرط عمل خواهند کرد، آنان را پذیرفتی و مقرّب خویش ساختی و [به جهت همین شایستگی]... فرشتگان را بر آنان نازل فرمودی و با وحی خود ایشان را گرامی داشتی و از خوان علم بی‌کران خویش بهره‌ها دادی). با توجه به تحلیل (اصل عصمت)، می‌توان دلیل و چرایی عصمت در دوران کودکی معصومان را به دو وجه تقریر کرد: 1- عصمت پاداشی: عصمت در طفولیت، به عنوان پاداشی برای عصمت اختیاری در بزرگ‌سالی است؛ یعنی، وقتی خداوند متعال می‌داند که فردی در آینده زندگی خود، چه مسیری را انتخاب می‌کند؛ به میزان حسن انتخاب او و تلاش مداوم آینده‌اش، وی را از نخستین روز زندگی، مورد لطف و عنایت قرار می‌دهد و از لغزش‌ها مصون می‌دارد. 2- زمان تکلیف معصومان(ع): ملاک عصمت (علم و اراده) است و نیز عصمت نگا: محمدمحمدی ری‌شهری، فلسفه وحی و نبوت، دفترتبلیغات اسلامی، قم:1366 ش، ص220.، متفرع بر شأنیت و لیاقت تکلیف و مسؤولیت‌پذیری است و این هر دو در طفولیت وجود ندارد. اما این مسأله عمومیت ندارد؛ چرا که علم و اراده، هم در زمان طفولیت هست وهم در زمان بزرگ‌سالی؛ هر چند از لحاظ شدّت و ضعف متفاوت باشند. همچنین زمان تکلیف و مسؤولیت‌پذیری، نسبت به انسان‌های مختلف متفاوت است؛ چنان که حضرت عیسی(ع) در زمان نوزادی می‌فرماید: (قال انی عبدالله آتانی الکتاب وجعلنی نبیّا...)؛ ([کودک (حضرت عیسی)]گفت: منم بنده خدا، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرارداده‌است). مریم (19)، آیه 30. یا درباره یحیی(ع) می‌فرماید: (یا یحیی خذالکتاب بقوة و ءاتیناه الحکم صبیاً)؛ (ای یحیی! کتاب [خدا] را به جد و جهد بگیر و از کودکی به او نبوت دادیم). همچنین براساس نصوص دینی همان، آیه 12. و شواهد مسلّم تاریخی، عده‌ای از ائمه(ع) در سنین کودکی و نوجوانی به مقام والای امامت نایل آمدند. امام جواد(ع) در هفت یا نه سالگی، امام هادی(ع) در هشت یا نه سالگی و امام زمان(عج) در چهار یا پنج‌سالگی. شیخ مفید، ارشاد، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، 1399ق ، صص319-317 و 327-366. بنابراین هر چند عصمت، متفرع بر تکلیف است؛ اما زمان خاصی نمی‌توان برای آن تعیین کرد؛ بلکه زمان تکلیف در انسانها، متفاوت است و آن گونه که از شواهد یاد شده به دست آمد، برخی از آدمیان در سنین طفولیت، مکلّف و عهده‌دار مقامات و مسؤولیت‌هایی می‌شوند و چون ائمه(ع) و برخی، از ابتدا چنین بودند، از عصمت در طفولیت نیز برخوردار بودند. محمد تقی مصباح یزدی، راهنماشناسی، امیرکبیر، تهران: 1375 ش، ص 673.
