جنبه های اعجاز قرآن را بیان کنید؟

این که سخنان قرآن مانند حرفهای معمولی افراد بشر نیست وسراسر آن گواهی می دهد که از منبع غیبی سر چشمه گرفته است .در قرآن منافع هیچ گروهی در نظر گرفته نشده وهمه اش دعوت به پاکی وصداقت ودوری از تقلب ونیرنگ است جاذبه خاصی که افراد را بطرف خود می کشاند وحرفهای آن دلنشین ومطابق با طبع بشری است این که گذشت زمان آنرا منسوخ ننموده ومحتوای آن همواره تازگی دارد ,هماهنگی وانسجام مطالب آن,اسلوب ویژه که نه شعر است نه نثر ,الفاظ کوتاه وعمق معانی که در طول قرنها دانشمندان را مجذوب خود نموده وتفسیر های متعدد نتوانسته همه ابعاد آنرا روشن کند وگذشت زمان ابعاد جدیدتری را آشکار می کند همه این مسائل نشان می دهد قرآن کریم ساخته وپرداخته فکر بشر نیست.
پرسش شما در حقیقت به حجّیت صدوری قرآن باز می‌گردد؛ یعنی، این که قرآن سند الهی و حجت خدا بر انسان بوده است مساله را از طریق اعجاز پی می گیریم و سپس به خرده پرسش های مطرح شده خواهیم پرداخت:
قرآن از جهاتی گوناگون، اعجاز دارد و معجزه‌ای جاوید و زنده است؛ یعنی، در همه زمان‌ها، دیگران از آوردن مثل آن عاجز و ناتوانند. از این رو قرآن تمام اندیشمندان و فرزانگان بشری را، به تحدی و چالش فراخوانده است. بعضی از جنبه‌های اعجاز قرآن عبارت است از:

اعجاز ادبی و موسیقیایی‌
قرآن از جهت اعجاز ادبی، برجسته‌ترین ادیبان عرب را شگفت‌زده ساخته است تا آنجا که سرسخت‌ترین دشمنان پیامبرصلی الله علیه وآله (مانند ولید)، بر فرابشری بودن اسلوب زیبا، ترکیب بدیع و آهنگ بی‌نظیر آن اعتراف کرده‌اند.
پروفسور دورمان Marry Gaylord Dorman. آمریکایی می‌نویسد: (قرآن لفظ به لفظ به وسیله جبرئیل، بر حضرت محمدصلی الله علیه وآله وسلم وحی شده و هر یک از الفاظ آن کامل و تمام است. قرآن معجزه‌ای جاوید و شاهد بر صدق ادعای محمد رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم است. قسمتی از جنبه اعجاز آن، مربوط به سبک و اسلوب انشای آن است و این سبک و اسلوب، به قدری کامل و عظیم و با شکوه است که نه انسان و نه پریان، نمی‌توانند کوچک‌ترین سوره‌ای نظیر آن را بیاورند)نیک بین، نصراللَّه، اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب، (دورود، سیمان وفارسیت، بی‌تا)، ص 48 ؛ به نقل از اسلام و غرب، ص 106..
پروفسور ا.گیوم‌A. Guillauome. می‌گوید: (قرآن با آهنگ زیبای مخصوص، دارای موسیقی دلنوازی است که گوش را می‌نوازد. عده کثیری از مسیحیان عرب زبان، سبک قرآن را ستوده‌اند. از میان شرق شناسان کسانی که به زبان و ادبیات عرب آشنایی دارند، فصاحت و لطف و ظرافت شیوه قرآن را می‌ستایند. زمانی که قرآن را تلاوت کنند، جذابیت خاص آن، بی‌اختیار شنونده را به سوی خود می‌کشد و این حلاوت و موسیقی دلنشین بود که فریاد سرزنش کنندگان را خاموش کرد و به کالبد شریعت پیامبر اسلام، روح دمید و آن را غیرقابل تقلید گردانید. در پهنه نظم، نثر و ادبیات پردامنه عرب، کتابی به فصاحت، بلاغت، بلندپایگی و پرمایگی قرآن نمی‌شناسیم و اثری نیست که بتوان آن را با قرآن مقایسه کرد. تأثیر عمیق آیات قرآن بر عرب و غیر عرب، آن چنان است که عنان اختیار از کف می‌دهند)
The Quran Interpreted, A. J. Arberry, New York. 4791, v.2.p.01.
(ق:) بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، ترجمه تصویر و تفسیری آهنگین سوره فاتحه و توحید، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم 1374).
نولدکه آلمانی در کتاب تاریخ قرآن می‌نویسد: (کلمات قرآن آن چنان خوب و به هم پیوسته است که شنیدنش، با آن هماهنگی و روانی، گویی نغمه فرشتگان است؛ مؤمنان را به شور می‌آورد و قلب آنان را مالامال از وجد و شعف می‌گرداند).VGeschichte Des Quran. Neeldke. p.65. بارتلمی سنت هیلر دانشمند فرانسوی نیز در کتاب محمد و قرآن می‌نویسد: (قرآن کتابی است بی‌همتا که زیبایی ظاهری و عظمت معنوی آن برابر است. استحکام الفاظ، انسجام کلمات و تازگی افکار در سبک نو ظهور آن، چنان جلوه‌گر است که پیش از آنکه خردها تسخیر معانی آن گردند، دل‌ها تسلیم آن می‌شوند. در میان پیامبران هیچ کس، مانند پیامبر اسلام نتوانسته است این همه نفوذ کلام داشته باشد.
قرآن با سبک خاص خود، هم سرود مذهبی است و هم نیایش الهی؛ هم شریعت و قوانین سیاسی و حقوقی است و هم نوید بخش و هشدار دهنده؛ هم پندآموز است و هم راهنما و هدایت کننده به راه راست و هم بیان کننده قصه، داستان و حِکَم و امثال. و بالاخره قرآن زیباترین اثر به زبان عربی است که در میان کتاب‌های مذاهب جهان نظیر ندارد.
به اعتراف مسیحیان عرب زبان این کتاب شریف، تأثیر شگرفی در دل و جان شنوندگان دارد)Mohomet et Le Quran, Hilaire, B.Saint, Paris, 5681 P.721.جهت آگاهی بیشتر در این زمینه نگا:
الف. صادق رافعی، مصطفی، اعجاز قرآن، (تهران: بنیاد قرآن، 1361)؛
ب. قطب، سید، التصویر الفنی فی القرآن؛
پ. بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، ترجمه تصویر و تفسیری آهنگین سوره فاتحه و توحید، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1374).

2. اعجاز علمی‌
رازهای علمی نهفته در قرآن، اقیانوس بی‌کرانی از دانش‌های کیهان شناختی، انسان شناختی، تاریخ، نجوم و ... است که دانشمندان شرق و غرب را به تحقیقات زیادی واداشته و آنان را سخت به حیرت افکنده است.
در اینجا به نمونه‌های چندی از آیات و موضوعات علمی ذکر شده اشاره می‌شود:
1. ترکیب خاص نباتات (آیه 19، سوره حجر)؛
2. تلقیح نباتات (آیه 22، همین سوره)؛
3. قانون زوجیت و تعمیم آن به عالم نباتات (آیه 3، سوره رعد)؛
4. حرکت وضعی و انتقالی زمین (آیه 53، سوره طه)؛
5. وجود یک قاره دیگر غیر از قاره‌های شناخته شده آن روز (آیه 17، سوره رحمن)؛
6. اصل کروی بودن زمین (آیه 40، سوره معارج)؛
7. ارتباط بین پدیده‌های جوی (آیه 164، سوره بقره و آیه 5 سوره جاثیه).
در عین حال با توجه به اینکه قرآن، کتابی انسان‌ساز و هدایتگر است، تنها ممکن است در موارد خاصی به مسائل علمی اشاره کند. این اشارات جزئی، منبع الهام برای دانشمندان است. گذشته از آن، قرآن همیشه مردم را به سیر در روی زمین و مطالعه پدیده‌های جوی، فرا خوانده و بنا بر پاره‌ای از تفاسیر، امکان صعود به کرات دیگر را خبر داده است.
در این زمینه کتاب‌ها و مقاله‌های بسیاری از سوی دانشمندان، در رشته‌های مختلف علوم به نگارش درآمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات آن، با جدیدترین رهیافت‌های دانش بشری سخن گفته‌اند.نگا: (موریس بوکای) ( BucailleMaurice) در کتاب مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم می‌گوید: (چگونه می‌توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده‌های علمی بشر، در شگفتی فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد!؟).بوکای، موریس، مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم، ترجمه: مهندس ذبیح اللَّه دبیر، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1364).
او ضمن مقایسه آموزه‌های علمی قرآن، با تناقضات عهدین و دانش‌های رایج زمان نزول قرآن، می‌گوید: (نظر به وضع معلومات در عصر محمدصلی الله علیه وآله، نمی‌توان انگاشت که بسیاری از مطالب قرآنی - که جنبه علمی دارد - مصنوع بشری بوده باشد. به همین جهت کاملاً به حق است که نه تنها قرآن را باید به عنوان یک وحی تلقی کرد؛ بلکه به علت تضمین اصالتی که عرضه می‌دارد ... به وحی قرآنی مقام کاملاً متمایزی می‌دهد).همان، ص 338.

3. اعجاز در پیشگویی‌
قرآن از حوادثی در آینده خبر داده است. این خبرها، برخی نسبت به خود قرآن است و بعضی نسبت به حوادث خارجی. بخشی رویدادهای مقطع خاصی از تاریخ است و بعضی مستمر و پایا. برخی زمان تحققش فرارسیده و از نظر تاریخی صدق و حقانیت قرآن را به اثبات رسانده است. در مقابل برخی دیگر مربوط به آینده بشریت است؛ مانند: حاکمیت صالحان، برقراری حکومت جهانی عدل و توحید و تحقّق مدینه آرمانی اسلامی.
دورمان می‌نویسد: (قسمت دیگر از اعجاز قرآن، مربوط به پیشگویی‌هایی است که در آن مندرج است و به نحو اعجاب آوری، دارای اطلاعاتی است که مرد درس نخوانده‌ای مانند محمدصلی الله علیه وآله وسلم هیچ گاه قادر نبود آنها را جمع کند)نیک بین، نصراللَّه، اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب، ص 48..
به اختصار بعضی از موارد یادشده بیان می‌شود:
3-1. تحریف ناپذیری‌
قرآن مجید به صراحت اعلام می‌دارد: - بر خلاف کتاب‌های آسمانی پیشین - برای همیشه از ساحت این کتاب مقدس کوتاه است و حفظ و عنایت الهی، همواره تضمین کننده عصمت آن است: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ)؛ حج(15)، آیه 9.؛ (همانا ما ذکر [ قرآن‌] را فروفرستادیم و ما همواره آن را نگاهبانیم) و (وَ إِنَّهُ لَکِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ)؛ فصلت(41)، آیه 41 و 42.؛ (و این کتابی است نفوذناپذیر، باطل از پیش و پس در آن راه نمی‌یابد. نازل شده از سوی خدای حکیم و حمید است).
این ادعای قرآن، اکنون تجربه‌ای پانزده قرنه را پشت سر نهاده و نشان داده است که تلاش‌های دشمنان، در این زمینه ناکام مانده و حسرت افزودن یا کاستن حتی یک کلمه از قرآن، بر دل آنها مانده است و از اینکه در آینده نیز بتوانند از عهده آن برآیند، به طور کامل مأیوس و ناامید گشته‌اند!
3-2. تحدّی ناپذیری‌
قرآن به گونه‌های مختلف، انسان‌ها را به تحدّی و همانندآوری فراخوانده و با قاطعیت کامل ادعا کرده است: اگر تمام بشر، دست به دست هم دهند، نمی‌توانند مانند آن را بیاورند: (قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلی‌ أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً)؛ اسراء(17)، آیه 88.؛ (بگو اگر جن و انسان‌ها با یکدیگر اتفاق کنند، هرگز نمی‌توانند همانندی چون این قرآن آورند؛ هر چند گروهی از ایشان گروه دیگر را پشتیبان باشند).
قرآن از این فراتر رفته و مخالفان را به آوردن سوره‌ای چون قرآن، دعوت و عجز و ناتوانی همیشگی آنان را در این باره اعلام کرده است: (وَ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلی‌ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ)؛ بقره (2)، آیه 23 و 24.؛ (و اگر در آنچه ما بر بنده خویش نازل کردیم (قرآن) تردید دارید، پس سوره‌ای مانند آن بیاورید و گواهان خود - جز خدا - را فراخوانید، اگر راست می‌گویید! پس اگر چنین نکنید - و هرگز نخواهید کرد - پس بپرهیزید از آتشی که هیزم آن انسان است و سنگ که برای کافران مهیا شده است).
این پیشگویی قرآن، طی پانزده قرن تجربه شده است و همه تلاش‌ها در جهت همانند آوری سوره‌ای - حتی به اندازه سوره (کوثر) که دارای حجمی در حدود سه سطر است - ناکام مانده و تکاپوگران این عرصه را جز رسوایی سودی نبخشیده است.جهت آگاهی بیشتر در این زمینه نگا: خویی، سیدابوالقاسم، مرزهای اعجاز، ترجمه جعفر سبحانی، (تهران: محمدی، چاپ اول، 1349)، صص 153-166.
3-3. حوادث تاریخی‌
قرآن مجید رخدادهایی را پیش از وقوع آنها و در شرایطی که محاسبات عادی قادر به پیش‌بینی آنها نبود، اعلام کرده و واقعیت تاریخی نیز به طور دقیق - آن‌سان که قرآن از پیش خبرداده - تحقق یافته است. نمونه‌هایی از آن عبارت است از:
3-3-1. پیروزی اسلام بر مشرکان مکّه و ورود مسلمانان به خانه خدا در امنیت کامل: (لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِینَ مُحَلِّقِینَ رُؤُسَکُمْ وَ مُقَصِّرِینَ لا تَخافُونَ)؛ فتح (48)، آیه 27.؛ (هر آینه به خواست خدا به مسجد الحرام در می‌آیید؛ در حالی که سرهای خود را تراشیده و تقصیر می‌کنید و هیچ خوفی بر شما نباشد). پس از نزول این آیه، چیزی نگذشت که صلح و به تعبیری فتح حدیبیه پدید آمد و زمینه‌های ورود سرافرازانه مسلمانان و از پی آن، پیروزی قاطع اسلام بر شرک و کفر و تبدیل مجدد مسجد الحرام به کانون اصلی توحید فراهم شد.
3-3-2. پیروزی روم بر ایران؛ قرآن مجید خبر می‌دهد پس از پیروزی امپراتوری ایران بر روم، به زودی روم بر ایران چیره شده و مؤمنان از این حادثه خرسند خواهند شد: (غُلِبَتِ الرُّومُ فِی أَدْنَی الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ فِی بِضْعِ سِنِینَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ)؛ روم (30)، آیات 2-4.؛ (روم در ادنی الارض (اطراف شام یا الجزیره‌نگا: شبر، سید عبداللَّه، تفسیر القرآن الکریم، (بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی‌تا)، ص 385.) مغلوب گردیده و پس از آن در اندک سالی (بین سه تا هفت سال) چیره خواهد شد. امر همواره از آن خدا است؛ چه پس از آن و چه پیش از آن و در آن روز، مؤمنان شادمان خواهند شد). این پیشگویی قرآن هم‌زمان با پیروزی مسلمانان در جنگ بدر، رخ نمود و شادی مضاعف برای مسلمانان به همراه آورد.همان.
وجوه دیگری نیز درباره اعجاز قرآن ذکر شده است؛ از قبیل: اعجاز در معارف، اخبار به غیب، عدم اختلاف و تناقض، قانون‌گذاری و ... .
مطالعه منابع مختلف در این زمینه سفارش می‌شود.برای آگاهی بیشتر ر.ک:

ریز سؤالات:
1. آیا می توان پیشگویی های قرآن را با پیشگویی های اداموس برابر انگاشت؟ هرگز زیرا:
الف. آنچه در مکاشفات اداموس آمده مطالبی بسیار گنگ و مبهم است و به گونه های مختلف از آن استفاده شده است.
ب. پیشگوییی های اداموس مطالبی نیست که ابتدا او بیان کرده باشد،‌ بلکه واگویی مبهمی از مطالبی است که در کتاب های پیشین مذهبی پیرامون آخرالزمان بیان شده و نکته جدیدی در برندارند.
2. آیا ممکن است که در آینده به تحدی قرآن پاسخ گوید؟ از لابلای مطالب پیشین روشن می شود که سبک شناسی قرآن نشان می دهد این کتاب از نسخ کارهای بشری نیست تا تقلیدپذیر باشد و این یکی از رموز تحدی قرآن و اعتماد آورنده آن به این است که هرگز کسی با آن تحدی نتواند کرد. اگر قرآن تحدی پذیر بود با وجود انگیزه های بسیار قوی مخالفان قرار داشتن عرب در اوج قدرت ادبی تاکنون این مسأله عملی می شد، اما چرا می بینیم که هنوز که هنوز است با این همه دشمنان اسلام و قرآن و وجود دشمنانی چون صهیونیست ها و استعمارگران بین المللی و به کارگیری بسیاری از برجسته ترین نویسندگان و ادیبان هم چنان از انجام این عمل عاجزند؟ این به دلیل ناکامی های بسیار و کشف این مطلب است که هرگز چنین چیزی از عهده بشری برآمدنی نیست. این مساله را در میان آغاز ادیبان برجسته عرب که در صدر دشمنان اسلام بودند کشف نموده و به فرابشری بودن نص قرآنی اعتراف کردند.
3. ما که عرب زبان نیستیم چگونه اعجاز قرآن را تشخیص دهیم؟ این مساله مانند سایر وجوه اعجاز است که مسلمان برای آشنایان و متخصصان در زمینه های مختلف علمی، تاریخی بهتر از دیگران قابل کشف است. کسیکه کمترین آشنایی با متون عربی می تواند تفاوت شگفت و آشکار سبک قرآن با دیگر آثار بشری را نشان دهد. شما حتی اگر احادیث خود پیامبر را با قرآن کنار هم بگذارید به راحتی تفاوت سبک عجیبی را احساس می کنید و کاملا مشخص است که این دو کلام دو نفر کاملا متفاوت می باشد. بنابراین برای درک اعجاز قرآن کرد و یا به اهل آن رجوع کرد و نظر آنان را پذیرفت. به هر روی اعجاز قرآن وصف قرآن است و شناخت آن تابع میزان اگاهی ها،‌ مهارت ها، قابلیت ها و فعالیت های ما. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100118208)