جنبه های اعجاز و تحدی قرآن را بیان کنید؟
در طول تاریخ تلاشهائی برای مقابله با تحدی قرآن صورت گرفته وعباراتی را جعل کرده اند که مورد تمسخر اهل فن قرار گرفته است.از این رو کسی نمی تواند متن معنی داری را بیاورد که دارای ویژگیهای قرآن کریم باشداز جهت شیوائی ورسائی وعمق محتوا. قرآن کریم ازابعاد وزوایای مختلف معجزه است. اسلوب وساختار ویژه که آنرا از سایرین جدا می کند فصاحت وبلاغت یعنی شیوائی الفاظ وعبارات ورسائی معانی,عبارات کوتاه ومعانی عمیق ودقیق,هما هنگی آیات بااینکه در موارد متعددی به موضوع یا موضوعات متعدد پرداخته است ولی بین هماهنگی وجود دارد از جهت علمی ونیز اخبار غیبی از امت های گذشته وشرح حال افرادی که جز قرآن کسی از حالات آنها خبری نداده است. قرآن کریم میگوید :اگر نسبت به وحیانی بودن قرآن تردید دارید سوره ای مانند آنرا بیاورید که الفاظ ومحتوای آن مانند این کتاب باشد. تحدی) به معنای مقابله‌ناپذیری قرآن است، و خداوند، در آیات تحدی، با سه تعبیر از مردم خواسته است همانند قرآن بیاورند: 1. در آیه (بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآن؛ (1) مانند این قرآن). 2. در آیه (بِحدِیث مِثْلِهِ؛ ( (2)، گفتاری مانند این قرآن). 3. در آیه (فَأْتُوا بِسُوره مِنْ مِثْلِهِِ؛ (3)، سوره‌ای مانند یک سوره قرآن). 4. در آیه (فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِه ِ؛ (4) ده سوره مانند سوره‌های قرآن). دانشوران از دیرباز در این که چه مقدار معجزه است، اختلاف داشته‌اند؛ ولی با توجه به مجموع آیات می‌توان گفت: از آن جا که اعجاز قرآن از نظر محتوا و قالب به نظم خاص حاکم بر مجموعه هدفمند و برخوردار از آغاز و انجام مشخص بستگی دارد، کم‌تر از یک مجموعه به هم پیوسته آیات نمی‌تواند موضوع تحدی باشد. بنابراین، در تحدی به سخنی مانند قرآن (بِحدِیثٍ مِثْلِه) یا تحدی از قرآن نازل نشده بود تمام قرآن مراد نیست. همچنین مراد از )سوره( در دیگر آیات تحدی، معنای لغوی این واژه است نه یکی از سوره‌های صد و چهارده گانه قرآن. سوره در لغت معنایی چون فقره و پاراگراف دارد. بنابراین، آنچه قرآن بدان تحدی کرده، بخشی از آیات به هم پیوسته و برخوردار از نظم خاص و آغاز و انجام مشخص است. با این معیار حتی یک آیه، نظیر آیه دین (282 سوره بقره( که به احکام قرض می‌پردازد، می‌تواند مورد تحدی باشد؛ ولی سایر آیات قبل و بعد آن مورد تحدی نیست. (5) نزول قرآن به زبان عربی - با توّجه به مخاطبان نخستین آن و شخص پیامبر(ص) که همگی عرب زبانند - یک جریان طبیعی است و هر سخنوری، مطالب خویش را با زبان مخاطبان خود بیان می‌کند. خداوند متعال نیز در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام‌های خویش، همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است. اما در این باره، باید به چند نکته مهم توجه داشت: 1. قرآن کریم اگر چه برای تنزّل در این عالم، نیاز به زبان خاص دارد و آن عربی فصیح و مبین است؛ ولی زبان و فرهنگ آن، همان زبان و فرهنگ فطرت است؛ به شکلی که همگان آن را می‌فهمند و تنها در این صورت می‌تواند جهانی باشد. اگر فرهنگ قرآن، فرهنگ یک نژاد و گروه خاصی می‌بود؛ هیچ‌گاه نمی‌توانست جهانی باشد. ( تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج 1، صص 353 - 355.) از این رو قرآن کریم، کتابی ساده و معمولی نیست تا انسان بتواند بر اثر آشنایی با قواعد عربی و مانند آن، به همه معارفش دست یابد؛ بلکه کتابی است که ریشه در اوج آسمان و مقام (لدن) دارد و از (علم خداوند) سرچشمه گرفته است و درک معارف بی‌انتهای آن، بدون نردبان تقوا و ارتباط با خدا، امکان‌پذیر نیست. 2. همان‌طور که ایجاد (حقیقت وحی) اختصاص به ذات خداوند متعال دارد، تنزل آن حقیقت به لباس عربی مبین و الفاظ اعتباری نیز کار خدای متعال است؛ نه آن که فقط معنای کلام و وحی الهی، در قلب پیامبر(ص) تنزل یافته باشد و آن حضرت با انتخاب خود، الفاظی را به عنوان لباس آن معارف قرار داده باشد. الفاظ قرآن کریم نیز از سوی خداوند، تعیین شده و لذا جنبه اعجازی دارد. آیات زیر دلالت دارد که علاوه بر محتوا، الفاظ و عبارت عربی قرآن نیز از ناحیه خداوند به پیامبر(ص) وحی شده است: (ابراهیم، آیه 4؛ مریم، آیه 97؛ دخان، آیه 58؛ اعلی، آیات 18، 17، 22 و 32؛ قمر، آیه 40؛ احقاف، آیه 12؛ فصلت، آیه 2 و 3؛ رعد، آیه 37 و...). ( نگا: المیزان، ج 17، ص 359.) 3. ارتباط الفاظ با معانی، ارتباطی تکوینی و حقیقی نیست؛ بلکه در اثر قرارداد است که لفظ معینی با قرارداد ویژه، نشانه معنای خاصی می‌گردد و به همین دلیل، برای یک معنای خاص در اقوام مختلف، الفاظ گوناگونی وجود دارد و نیز به همین دلیل است که یک حقیقت تکوینی، همچون وحی گاهی به صورت (عربی مبین) ظهور می‌کند و گاهی به صورت (عبری) و زمانی به (زبان سریانی) و... . راز نزول قرآن به (زبان عربی) اولاً یک جریان و امر طبیعی است؛ زیرا هر سخنور و دانشمندی، مطالب خویش را با زبان مخاطبان خود بیان می‌کند و می‌نویسد. خداوند متعال نیز در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام‌های خویش، همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است: (و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبیّن لهم فیضل الله من یشاء و یهدی من یشاء و هو العزیز الحکیم)؛ (و ما هیچ فرستاده‌ای را جز با زبان مردمش نفرستادیم تا [بتواند حقایق را] برای آنان به روشنی بیان‌کند. پس خداوند هرکس را که بخواهد گمراه و هرکس را که بخواهد هدایت می‌کند و او شکست‌ناپذیر و فرزانه‌است). ( ابراهیم (14)، آیه 4.) در رابطه با اعجاز قرآن توجه شما را به مطالب زیر جلب می نماییم: قرآن از جهات گوناگونی، اعجاز دارد و معجزه‌ای جاوید و زنده است؛ یعنی، در همه زمان‌ها دیگران از آوردن مثل آن عاجز و ناتوانند. از همین‌رو قرآن تمام اندیشمندان و فرزانگان بشریت را، به تحدی و چالش فراخوانده و به صراحت گفته است که: (حتی اگر جن و انس به یاری یکدیگر بشتابند، از آوردن مانند آن ناتوانند.) سوره اسراء ، آیه 88؛ بلکه این مسأله چنان ترقی کرده که گوید: (اگر در آنچه بر بنده خود نازل کرده‌ایم تردید دارید، پس تنها یک سوره مانند آن بیاورید.) (سوره بقره ، آیه 23) بعضی از جنبه‌های اعجاز قرآن عبارت است از: 1. اعجاز ادبی قرآن که برجسته‌ترین ادیبان عرب را سخت شگفتزده ساخته است و سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر (مانند ولید) بر فرابشری بودن اسلوب زیبا و ترکیب بدیع آهنگ بی‌نظیر قرآن اعتراف کرده‌اند. (آربری) (Arberry.J.A) در این زمینه می‌گوید: (قرآن آهنگ و موسیقی دلنشینی دارد که عرب پیش از قرآن هرگز با چنین آهنگی آشنا نبوده است). همو گوید: (از قرآن ترجمه‌های بسیار زیادی انجام شده و هریک پس از چند روزی به کهنگی و فرسودگی گراییده است؛ اما قرآن هم چنان بر فراز اعصار با طراوت و تازگی برقرار مانده است. آیا این خود نشانه الهی بودن آن نیست؟) 2. اعجاز علمی یا رازهای علمی نهفته در قرآن، اقیانوس بیکرانی از دانش‌های کیهان شناختی، انسان شناختی، تاریخ، نجوم، جنین شناسی و... است که دانشمندان شرق و غرب را به تحقیقات زیادی واداشته و سخت آنان را به حیرت افکنده است. در این زمینه هزاران کتاب و مقاله از سوی دانشمندان در رشته‌های مختلف علوم به نگارش درآمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات آن با جدیدترین رهیافت‌های دانش بشری سخن گفته‌اند. (موریس بوکای) (Maurice,Bucaille) در کتاب مقایسه‌ای میان تورات، انجیل و قرآن و علم می‌گوید: (چگونه می‌توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده‌ها علمی بشر در شگفتی فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد). 3. اعجاز در پیشگویی‌های تاریخی مانند: غلبه روم بر ایران. 4. اعجاز در بیان رخدادهای تاریخی پیشین و... برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر . ک: 1. شهید مطهری، وحی و نبوت؛ 2. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج 1؛ 3. سید مرتضی توسلیان، عظمت قرآن؛ 4. جمعی از نویسندگان(درراه حق)، درسهایی پیرامون شناخت قرآن؛ 5. محمد علی گرامی، درباره شناخت قرآن؛ 6. فخرالدین حجازی، پژوهشی پیرامون قرآن و پیامبر؛ 7. مکارم شیرازی، قرآن و آخرین پیامبر؛ 8. موریس بوکای، مقایسه‌ای میان تورات انجیل قرآن و علم؛ 9. قرآن و دانشمندان؛ 10. قرآن بر فراز اعصار. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100113037)
عنوان سوال:

جنبه های اعجاز و تحدی قرآن را بیان کنید؟


پاسخ:

در طول تاریخ تلاشهائی برای مقابله با تحدی قرآن صورت گرفته وعباراتی را جعل کرده اند که مورد تمسخر اهل فن قرار گرفته است.از این رو کسی نمی تواند متن معنی داری را بیاورد که دارای ویژگیهای قرآن کریم باشداز جهت شیوائی ورسائی وعمق محتوا.
قرآن کریم ازابعاد وزوایای مختلف معجزه است.
اسلوب وساختار ویژه که آنرا از سایرین جدا می کند فصاحت وبلاغت یعنی شیوائی الفاظ وعبارات ورسائی معانی,عبارات کوتاه ومعانی عمیق ودقیق,هما هنگی آیات بااینکه در موارد متعددی به موضوع یا موضوعات متعدد پرداخته است ولی بین هماهنگی وجود دارد از جهت علمی ونیز اخبار غیبی از امت های گذشته وشرح حال افرادی که جز قرآن کسی از حالات آنها خبری نداده است.
قرآن کریم میگوید :اگر نسبت به وحیانی بودن قرآن تردید دارید سوره ای مانند آنرا بیاورید که الفاظ ومحتوای آن مانند این کتاب باشد.
تحدی) به معنای مقابله‌ناپذیری قرآن است، و خداوند، در آیات تحدی، با سه تعبیر از مردم خواسته است همانند قرآن بیاورند: 1. در آیه (بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآن؛ (1) مانند این قرآن). 2. در آیه (بِحدِیث مِثْلِهِ؛ ( (2)، گفتاری مانند این قرآن). 3. در آیه (فَأْتُوا بِسُوره مِنْ مِثْلِهِِ؛ (3)، سوره‌ای مانند یک سوره قرآن). 4. در آیه (فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِه ِ؛ (4) ده سوره مانند سوره‌های قرآن).
دانشوران از دیرباز در این که چه مقدار معجزه است، اختلاف داشته‌اند؛ ولی با توجه به مجموع آیات می‌توان گفت: از آن جا که اعجاز قرآن از نظر محتوا و قالب به نظم خاص حاکم بر مجموعه هدفمند و برخوردار از آغاز و انجام مشخص بستگی دارد، کم‌تر از یک مجموعه به هم پیوسته آیات نمی‌تواند موضوع تحدی باشد. بنابراین، در تحدی به سخنی مانند قرآن (بِحدِیثٍ مِثْلِه) یا تحدی از قرآن نازل نشده بود تمام قرآن مراد نیست. همچنین مراد از )سوره( در دیگر آیات تحدی، معنای لغوی این واژه است نه یکی از سوره‌های صد و چهارده گانه قرآن. سوره در لغت معنایی چون فقره و پاراگراف دارد. بنابراین، آنچه قرآن بدان تحدی کرده، بخشی از آیات به هم پیوسته و برخوردار از نظم خاص و آغاز و انجام مشخص است. با این معیار حتی یک آیه، نظیر آیه دین (282 سوره بقره( که به احکام قرض می‌پردازد، می‌تواند مورد تحدی باشد؛ ولی سایر آیات قبل و بعد آن مورد تحدی نیست. (5) نزول قرآن به زبان عربی - با توّجه به مخاطبان نخستین آن و شخص پیامبر(ص) که همگی عرب زبانند - یک جریان طبیعی است و هر سخنوری، مطالب خویش را با زبان مخاطبان خود بیان می‌کند. خداوند متعال نیز در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام‌های خویش، همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است. اما در این باره، باید به چند نکته مهم توجه داشت:
1. قرآن کریم اگر چه برای تنزّل در این عالم، نیاز به زبان خاص دارد و آن عربی فصیح و مبین است؛ ولی زبان و فرهنگ آن، همان زبان و فرهنگ فطرت است؛ به شکلی که همگان آن را می‌فهمند و تنها در این صورت می‌تواند جهانی باشد. اگر فرهنگ قرآن، فرهنگ یک نژاد و گروه خاصی می‌بود؛ هیچ‌گاه نمی‌توانست جهانی باشد. ( تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج 1، صص 353 - 355.) از این رو قرآن کریم، کتابی ساده و معمولی نیست تا انسان بتواند بر اثر آشنایی با قواعد عربی و مانند آن، به همه معارفش دست یابد؛ بلکه کتابی است که ریشه در اوج آسمان و مقام (لدن) دارد و از (علم خداوند) سرچشمه گرفته است و درک معارف بی‌انتهای آن، بدون نردبان تقوا و ارتباط با خدا، امکان‌پذیر نیست.
2. همان‌طور که ایجاد (حقیقت وحی) اختصاص به ذات خداوند متعال دارد، تنزل آن حقیقت به لباس عربی مبین و الفاظ اعتباری نیز کار خدای متعال است؛ نه آن که فقط معنای کلام و وحی الهی، در قلب پیامبر(ص) تنزل یافته باشد و آن حضرت با انتخاب خود، الفاظی را به عنوان لباس آن معارف قرار داده باشد. الفاظ قرآن کریم نیز از سوی خداوند، تعیین شده و لذا جنبه اعجازی دارد. آیات زیر دلالت دارد که علاوه بر محتوا، الفاظ و عبارت عربی قرآن نیز از ناحیه خداوند به پیامبر(ص) وحی شده است: (ابراهیم، آیه 4؛ مریم، آیه 97؛ دخان، آیه 58؛ اعلی، آیات 18، 17، 22 و 32؛ قمر، آیه 40؛ احقاف، آیه 12؛ فصلت، آیه 2 و 3؛ رعد، آیه 37 و...). ( نگا: المیزان، ج 17، ص 359.) 3. ارتباط الفاظ با معانی، ارتباطی تکوینی و حقیقی نیست؛ بلکه در اثر قرارداد است که لفظ معینی با قرارداد ویژه، نشانه معنای خاصی می‌گردد و به همین دلیل، برای یک معنای خاص در اقوام مختلف، الفاظ گوناگونی وجود دارد و نیز به همین دلیل است که یک حقیقت تکوینی، همچون وحی گاهی به صورت (عربی مبین) ظهور می‌کند و گاهی به صورت (عبری) و زمانی به (زبان سریانی) و... . راز نزول قرآن به (زبان عربی) اولاً یک جریان و امر طبیعی است؛ زیرا هر سخنور و دانشمندی، مطالب خویش را با زبان مخاطبان خود بیان می‌کند و می‌نویسد. خداوند متعال نیز در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام‌های خویش، همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است: (و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبیّن لهم فیضل الله من یشاء و یهدی من یشاء و هو العزیز الحکیم)؛ (و ما هیچ فرستاده‌ای را جز با زبان مردمش نفرستادیم تا [بتواند حقایق را] برای آنان به روشنی بیان‌کند. پس خداوند هرکس را که بخواهد گمراه و هرکس را که بخواهد هدایت می‌کند و او شکست‌ناپذیر و فرزانه‌است). ( ابراهیم (14)، آیه 4.) در رابطه با اعجاز قرآن توجه شما را به مطالب زیر جلب می نماییم: قرآن از جهات گوناگونی، اعجاز دارد و معجزه‌ای جاوید و زنده است؛ یعنی، در همه زمان‌ها دیگران از آوردن مثل آن عاجز و ناتوانند.
از همین‌رو قرآن تمام اندیشمندان و فرزانگان بشریت را، به تحدی و چالش فراخوانده و به صراحت گفته است که: (حتی اگر جن و انس به یاری یکدیگر بشتابند، از آوردن مانند آن ناتوانند.) سوره اسراء ، آیه 88؛ بلکه این مسأله چنان ترقی کرده که گوید: (اگر در آنچه بر بنده خود نازل کرده‌ایم تردید دارید، پس تنها یک سوره مانند آن بیاورید.) (سوره بقره ، آیه 23) بعضی از جنبه‌های اعجاز قرآن عبارت است از: 1. اعجاز ادبی قرآن که برجسته‌ترین ادیبان عرب را سخت شگفتزده ساخته است و سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر (مانند ولید) بر فرابشری بودن اسلوب زیبا و ترکیب بدیع آهنگ بی‌نظیر قرآن اعتراف کرده‌اند. (آربری) (Arberry.J.A) در این زمینه می‌گوید: (قرآن آهنگ و موسیقی دلنشینی دارد که عرب پیش از قرآن هرگز با چنین آهنگی آشنا نبوده است). همو گوید: (از قرآن ترجمه‌های بسیار زیادی انجام شده و هریک پس از چند روزی به کهنگی و فرسودگی گراییده است؛ اما قرآن هم چنان بر فراز اعصار با طراوت و تازگی برقرار مانده است.
آیا این خود نشانه الهی بودن آن نیست؟) 2. اعجاز علمی یا رازهای علمی نهفته در قرآن، اقیانوس بیکرانی از دانش‌های کیهان شناختی، انسان شناختی، تاریخ، نجوم، جنین شناسی و... است که دانشمندان شرق و غرب را به تحقیقات زیادی واداشته و سخت آنان را به حیرت افکنده است. در این زمینه هزاران کتاب و مقاله از سوی دانشمندان در رشته‌های مختلف علوم به نگارش درآمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات آن با جدیدترین رهیافت‌های دانش بشری سخن گفته‌اند. (موریس بوکای) (Maurice,Bucaille) در کتاب مقایسه‌ای میان تورات، انجیل و قرآن و علم می‌گوید: (چگونه می‌توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده‌ها علمی بشر در شگفتی فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد). 3. اعجاز در پیشگویی‌های تاریخی مانند: غلبه روم بر ایران. 4. اعجاز در بیان رخدادهای تاریخی پیشین و... برای آگاهی بیشتر در این زمینه ر . ک: 1. شهید مطهری، وحی و نبوت؛ 2. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج 1؛ 3. سید مرتضی توسلیان، عظمت قرآن؛ 4. جمعی از نویسندگان(درراه حق)، درسهایی پیرامون شناخت قرآن؛ 5. محمد علی گرامی، درباره شناخت قرآن؛ 6. فخرالدین حجازی، پژوهشی پیرامون قرآن و پیامبر؛ 7. مکارم شیرازی، قرآن و آخرین پیامبر؛ 8. موریس بوکای، مقایسه‌ای میان تورات انجیل قرآن و علم؛ 9. قرآن و دانشمندان؛ 10. قرآن بر فراز اعصار. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 1/100113037)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین