مقربان ، اصحاب یمین واصحاب شمال کیانند؟

در سوره مبارک واقعه انسان ها در روز قیامت به سه گروه مقربان و اصحاب یمین و اصحاب شمال تقسیم شده اند و مقامات و پاداش ها و عذاب های آنها بیان شده است . در مورد مقربان تقسیم نفرات آنها در امت های گذشته و این امت بدین گونه است که : ثله من الاولین و قلیل من الآخرین ؛ گروه زیادی از امت های نخستین و گروه اندکی از امت آخرین ( واقعه : 13و 14 ).
سپس در مورد اصحاب یمین که در رتبه ای پایین تر ازمقربان قرار دارند چنین گفته شده است : ثله من الاولین و ثله من الآخرین ؛ گروهی از امت های نخستین و گروهی از امت های آخرین هستند ( واقعه : 39 و 40 ) شکی نیست که اصحاب شمال اختصاصی به امتی خاص ندارد ودر همه امت ها عده ای ازاصحاب شمال می باشند .

هنگامی که وضعیت و آمار نسبی دو گروه اول و دوم یعنی مقربین و اصحاب یمین روشن شد وضعیت گروه سوم یعنی اصحاب شمال نیز روشن می شود . به عبارت دیگرپس از استثنا کردن دو گروه اول و دوم از امت های نخستین وامت آخرین ، باقی مانده از اصحاب شمال می باشند و دیگر نیازی به تقسیم گروه سوم و بیان آمار و در صد آنها نمی باشد . اینک برای آگاهی بیشتر توضیحات ذیل را پیرامون این آیات تقدیم می داریم :
الف) سابقون، کسانی هستند که به خیرات و به تبع آن مغفرت و رحمت خداوند سبقت می‌گیرند. در بین این پیشگامان، پیامبران وامامان که به مقام قرب الهی رسیده‌اند جلوه خاصی دارند.
ب ) مراد از (اولین) امت‌های گذشته، انبیای پیشین هستند و مراد از (آخرین)، امت پیامبر خاتم(ص) است. دلیل این برداشت ، آیات دیگری است که اولین و آخرین را توضیح داده است. مثلاً در (سوره زخرف، آیه 6) آمده است : و کم ارسلنا من نبی فی الاولین ؛ و چه بسیار پیامبرانی که در میان گذشتگان روانه کردیم (تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، ج 19، ص 244) .
ج ) تعبیر به ثلة (جماعت یا جماعت بیشتر) در رابطه با پیشینیان به لحاظ کثرت پیامبران پیشین و تعداد امت‌های آنها و وجود پیشگامان و مقربان آن امت است که سبب می‌شود تعداد آنها فزونی یافته و نسبت به پیشگامان امت محمد(ص) از کمیت بیشتری برخوردار گردند . (طبرسی، مجمع‌البیان، ج 9، ص 359، بیروت، نشر مؤسسه اعلمی) . ناگفته نماند کمتر بودن تعداد سابقون امت محمد(ص) دلیل بر برتری مقام امت‌های پیشین نمی‌باشد. به سبب این که براساس تعالیم اسلامی، کثرت عددی دلیل بر کثرت کیفی نمی‌تواند باشد. ازاین‌رو همان‌گونه که پیامبر(ص) افضل انبیاء گذشته است به خاطر آیه 253 سوره بقره که می‌فرماید: ما بعضی از رسولان را بر بعضی دیگر برتری دادیم، امت ایشان هم بر سایر امت‌های گذشته برتری دارد به موجب آیه 110 سوره آل عمران: (کنتم خیر امة اخرجت للناس؛ شما بهترین امت برانگیخته شده از میان امت‌ها هستید). د ) عده‌ای گفته‌اند: مقصود از (اولین) و (آخرین) هر دو همین امت آخرالزمان و امت محمدی(ص) هستند، منتها سابقین در میان اولین این امت بیشتر است، چون که بیشتر اولیاء و شهداء و پیشوایان بزرگ به ویژه امامان معصوم(ع) در دوره نخست بوده‌اند، چون زمانشان به زمان وحی و نزول قرآن نزدیک‌تر بوده است) (صدرالمتألهین شیرازی، تفسیر سوره واقعه، ترجمه محمد خواجوی، ص 29، نشر مولی). برای آگاهی بیشتر ر.ک: 1- مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 23، ص 204، نشر دارالکتب الاسلامیه 2- قوامی، سید ناصر، تفسیر عرفانی سوره واقعه 3- مجمع‌البیان، ذیل سوره واقعه (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 2/100105808)