می خواستم بپرسم که آیا کاروان اسرا ء در روز اربعین همان سال اول شهادت امام حسین به کربلا رسیدند یا سال بعد

می خواستم بپرسم که آیا کاروان اسرا ء در روز اربعین همان سال اول شهادت امام حسین به کربلا رسیدند یا سال بعد

پاسخ: برخی از مورّخان و اندیشمندان همانند ابوریحان بیرونی، مستوفی هَرَوِی و شیخ بهایی، تصریح کرده‌اند که حضور اهل‌بیت‰ در روز بیستم صفر بوده است. افزون بر این، قرائن و شواهد دیگری برای اثبات این مسأله وجود دارد که می‌توان به آنها استناد کرد که عبارتند از:
† 1. الحاق سر امام† به بدنش توسط امام سجاد† در روز اربعین
2. وجه استحباب زیارت اربعین.
3. محل دفن سر مطهّر امام
1 در بارة الحاق سر به بدن باید گفت این مسأله از بازگشت اهل‌بیت‰ به کربلا جدا نیست و بنابر قول مشهور، این کار توسط اما‌م زین‌العابدین† صورت گرفته است، چنان‌که شیخ صدوق و ابن‌فتّال نیشابوری به این موضوع تصریح کرده‌اند.[1] و هیچ گزارش تاریخی وجود ندارد که امام سجّاد† در زمان دیگری به کربلا آمده باشد، بنابراین حضور اهل‌بیت‰ بر سر قبر امام† نیز باید در روز اربعین اتفاق افتاده باشد.
2 در بارة وجه استحباب زیارت اربعین، (چنانکه در ادامه بحث ملاحظه می‌شود) دو امر بیان شده است: یکی روایت امام عسکری† است که در آن زیارت اربعین، یکی از علائم مؤمن دانسته شده است و دیگری تعلیم زیارت اربعین به صفوان‌بن‌مهران جمّال توسط امام صادق†. پرسشی که در این باره مطرح است آن است که آیا وجه و انگیزة استحباب می‌تواند تنها حضور یک صحابی بر سر قبر امام حسین† در روز اربعین باشد؟ یا در این روز باید وقایع مهّم دیگری نیز اتفاق افتاده باشد. بنابراین الحاق سرِ مطهر امام حسین† به بدن و حضور اهل‌بیت‰ که در میان آنان امام معصوم یعنی امام سجاد† حضور داشت جهت الحاق سر به بدن و زیارت قبر حضرت تنها می‌تواند وجه استحباب زیارت اربعین را توجیه ‌کند، چنان که بر اساس گزارش ابن‌شهرآشوب، شیخ طوسی وجه توصیة امامان‰ به زیارت اربعین را، مسألة الحاق سر به بدن دانسته است[2]، و مجلسی نیز به نقل از مشهور یکی از وجوه محتمل استحباب زیارت اربعین را همین موارد، بیان کرده است.[3]
3. محل دفن سر امام: در این که سر امام حسین† کجا دفن شده است، منابع تاریخی شیعه و سنی اقوال مختلفی را گزارش کرده‌اند، اما مشهور در میان علمای امامیه آن است که سر مطهر امام به بدن مطهر آن حضرت ملحق شد و همراه آن دفن شد.[4] گرچه طرفداران این قول، نوعاً تاریخ آن را معین نکرده‌اند، اما گروهی از دانشمندان شیعه و اهل‌سنت مانند ابن‌شهرآشوب،[5] ابوریحان بیرونی،[6] مستوفی هَرَوِی،[7] قرطبی،[8] قزوینی،[9] نُوَیْری،[10] مناوی[11] تصریح کرده‌اند که دفن سر مطهر همراه بدن، در بیستم صفر (اربعین) صورت گرفته است. گواهی این دانشمندان بر دفن سر مطهر همراه بدن در اربعین، ورود امام سجاد و اهل‌بیت در چنین روزی به کربلا را تأیید می‌کند.
از مجموع آنچه گذشت، روشن شد که اگرچه از نظر اخبار تاریخی و حدیثی، اثبات حضور اهل‌بیت‰ در روز اربعین بر سر مزا‌ر سیدالشهدا† چندان آسان نیست، اما با توجه به قرائن و شواهدی که برای حضور اهل‌بیت‰ در کربلا در بیستم صفر سال 61 بیان شد، پذیرفتنی است که اهل بیتِ امام حسین† در این روز موفق به زیارت مزار سیدالشهدا† شده‌اند.
-----------------------------------------------
[1] . شیخ صدوق، الامالی، مجلس 31، ص231-232؛ ابن‌فتّال نیشابوری، روضة‌الواعظین، ص192.
[2] . ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج4، ص85 .
[3] . مجلسی، بِحار الانوار، ج98، ص 334.
[4] . مجلسی، بِحار الانوار، ج45، ص 145.
[5] . مناقب آل‌ابی‌طالب، ج4، ص85 ؛ مجلسی، بِحار الانوار، ج44، ص 199.
[6] . بیرونی، الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، ص331.
[7] . ابن اعثم، الفتوح، مترجم: مستوفی هَرَوِی، ص 916.
[8] . محمد‌بن‌احمد قرطبی، التذکرة فی امور الموتی و امور الآخرة، ج2، ص 668.
[9] . زکریا محمد‌بن‌محمود قزوینی، عجائب المخلوقات و الحیوانات و غرائب الموجودات (که به صورت حاشیه در ضمن کتاب: حیوة‌ الحیوان الکبری، نوشته کمال‌الدین دمیری آمده است) ج1، ص109 .
[10] . نهایة‌الارب فی فنون الادب، ج20، ص3008.
[11] . مناوی، فیض القدیر، ج1، ص265.