وظیفه منتظران در عصر غیبت چیست؟ گفت و گو با حجت الاسلام والمسلمین استاد فاطمی نیا؛ عقیده به ظهور منجی آخر الزمان، اعتقادی است که نه تنها در تشیع و اسلام، بلکه در تمام ادیان وجود دارد. اما راهزنان ایمان و اعتقادات مردم با ایجاد شبهاتی در این حقیقت مستحکم، تلاش دارند جوانان مؤمن را از امام خویش و سپس از نائبان آن امام جدا کنند. به گزارش جهان، در شب میلاد امام زمان(عج) (حجت الاسلام والمسلمین استاد عبدالله فاطمی نیا) در گفتگویی کوتاه با خبرگزاری اهل بیت(ع) به تعدادی از این شبهات و سؤالات پرداخته است. عقیده به ظهور منجی آخر الزمان، اعتقادی است که در تمام ادیان وجود دارد. اما با وجود اینکه اکثریت اهل سنت نیز مانند شیعیان و قاطبه مسلمین به "مهدویت" معتقدند اما اقلیتی نیز شبهاتی مطرح می کنند. مثلاً می گویند چون احادیث مرتبط با مهدویت در کتاب صحیح بخاری نیامده است مهدویت معتبر نیست! بسم الله الرحمن الرحیم. اولا بسیاری از مسائل و معارف وجود دارد که در صحیح بخاری نیامده ولی در بقیه صحاح آمده است و علمای اهل سنت آنها را معتبر دانستهاند. ثانیاً اگر بنا بر این بود که هرچه در صحیح بخاری نیامده است فاقد اعتبار باشد، علمای اهل سنت باید آن پنج کتاب صحیح دیگرشان را رها میکردند. اما این کار هیچگاه اتفاق نیفتاده و نمیافتد و آنان پنج صحیح دیگر را همواره معتبر و محترم میدانند. بنابراین نبودن احادیث مهدی در صحیح بخاری دلیلی بر ضعف این عقیده نمی شود؛ زیرا این احادیث متعدد در صحاح و مسانید دیگر اهل سنت وجود دارد. اصولاً این استدلال که اگر مطلبی در بخاری نبود معتبر نیست در بین اهل فن اهل سنت خریدار دارد؟ بخاری معیاری برای صحت حدیث داشته که آن را "شرط بخاری" می نامند. نبودن حدیثی در صحیح بخاری بر دو وجه است: اول: حدیثی است که بخاری آن را معتبر ندانسته و نقل نکرده است؛ یعنی حدیثی که شرط او را نداشته است. دوم: حدیثی است که بخاری آن را معتبر میدانسته و بر اساس شرط او هم صحیح بوده است ولی آن را نیاورده است. لذا (حاکم نیشابوری) که از کبار علمای اهل سنت و در بین آنان بسیار محترم است کتاب بزرگی تألیف کرد به نام "المستدرک علی الصحیحین". این عالم در المستدرک، احادیثی را آورده است که (بخاری) و (مسلم) با علم به صحت آنها، آن احادیث را نیاورده اند. نمونه ای از احادیث مهدویت که در مستدرک آمده است را ذکر می کنید؟ بله؛ حاکم در صفحه 464 از جلد چهارم المستدرک علی الصحیحین آورده است که پیامبر(ص) فرمود: "... ثم تطلع الرایات السود من قبل المشرق؛ ... إذا رأیتموه فبایعوه و لو حبواً علی الثلج فانه خلیفة الله المهدی." یعنی: "... سپس پرچم های سیاه از جانب مشرق ظاهر می گردد؛ ... زمانی که او را دیدید پس با او بیعت کنید اگر چه سینه خیز روی برف بروید (مقصود تأکید است) زیرا او خلیفه خدا مهدی است." حاکم پس از ذکر این حدیث می نویسد: "این حدیث بر اساس شرط بخاری و مسلم صحیح است". این حدیث تنها یک نمونه از احادیثی است که حاکم در مستدرک درباره مهدی(عج) آورده است. (ابن خلدون) نیز که البته در زمینه حدیث شناس و رجال صاحب نظر نیست به مهدویت شبهه وارد کرده و معتقد به ضعف روایات مهدوی است. شبهه او را چگونه پاسخ می دهید؟ بله؛ ابن خلدون در کتابش "مقدمه" مسأله مهدویت القاء شبهه کرده است بدون اینکه استدلالی کند. او در این مورد صرفاً از راه عناد سخن گفته است؛ لذا برخی از علمای اهل سنت جواب او را داده اند. لطفاً نمونه ای از پاسخهای اهل سنت را ذکر فرمایید. بشنوید: (شیخ علی منصور ناصف) از علمای محترم دانشگاه الازهر مصر، کتابی دارد به نام "جامع الاصول من احادیث الرسول (صلی الله علیه و آله)" که مجموع صحاح شش گانه اهل سنت است. وی در صفحه 341 جلد پنجم این کتاب مینویسد: "و قد روی أحادیث المهدی جماعة من خیار الصحابة و أخرجها أکابر المحدثین ک(ابی داود) و(الترمذی) و(ابن ماجة) و(الطبرانی) و(أبی یعلی) و(البزاز) و(الإمام أحمد) و(الحاکم) رضی الله عنهم اجمعین و لقد اخطأ من ضعف احادیث المهدی کلها ک(ابن خلدون) و غیره". یعنی: "بتحقیق احادیث مهدی را گروهی از نیکان صحابه روایت و استخراج کرده اند؛ مانند بزرگان محدثین همچون ابوداود، ترمذی، ابن ماجه، طبرانی، ابویعلی، براز، امام احمد بن حنبل و حاکم. لذا براستی خطا کرده اند کسانی که احادیث مهدی را ضعیف شمردهاند مانند ابن خلدون و غیره ". برخی از اهل سنت امام زمان(عج) را از نسل امام حسن مجتبی(ع) می دانند. آیا این شبهه قابل اعتناست؟ خیر ؛ این تحریف و تصحیف مختصراً در برخی از کتب اهل سنت پیدا می شود؛ اما این روایات تحریف شده در مقابل روایت های متواتری که امام زمان(عج) را از نسل امام حسین(ع) معرفی کرده است چیزی به حساب نمی آید. ریشه این شبهات از کجاست؟ برخی از این تحریفها را دست های ناپاک و نادرست، در نسخ چاپی کتاب "فتوحات مکیة" تالیف (ابن العربی) به وجود آوردند و مطلب مربوط به امام زمان(عج) را ناقص ذکر کرده اند. اما خوشبختانه نسخه صحیح خطی از کتاب فتوحات در دست مشاهیر علمای اهل سنت بوده که آنان صحیح مطلب را بدون تحریف و تصحیف ذکر کرده اند. مثلاً توجه کنید به کتاب "الیواقیت و الجواهر" تالیف (عبد الوهاب بن احمد بن علی الحنفی شعرانی) که نسب او به (محمد حنفیه) می رسد. وی متوفای 973 ه.ق است که فقیه و عارف بوده و تالیفات فراوان دارد، از جمله همین "الیواقیت و الجواهر" که خلاصه "فتوحات مکیة" است. شعرانی نسخه خطی فتوحات را در دست داشته و همانطور که ذکر شد مطلب مربوط به امام زمان را از فتوحات درست نقل کرده و آورده است: " واعلمو انه لابد من خروج المهدی علیه السلام لکن لا یخرج حتی تمتلئ الأرض جوراً و ظلماً فیملؤها قسطاً و عدلاً، و لو لم یکن من الدنیا إلا یوم واحد طوّل الله تعالی ذلک الیوم حتی بلی ذلک الخلیفة و هو من عترة رسول الله صلی الله علیه و سلم من ولد فاطمة رضی الله عنها، جده الحسین بن علی بن ابی طالب و والده حسن العسکری ابن الإمام علی النقی (بالنون) ابن محمد التقی (بالتاء) ابن الإمام علی الرضا ابن الإمام موسی الکاظم ابن الإمام جعفر الصادق ابن الإمام محمد الباقر ابن الإمام زین العابدین ابن الإمام الحسین ابن الإمام علی بن ابی طالب رضی الله عنه". یعنی: "بدانید حتما مهدی علیه السلام خروج می کند. لکن خروج نمی کند مگر پس از آنکه زمین پر از ظلم و جور گردد پس آن حضرت زمین را پر از عدل و داد کند و اگر نماند از دنیا جز یک روز، خداوند متعال آن روز را طولانی می گرداند تا این خلیفه ظاهر گردد و امور را به دست گیرد...". سپس نسب امام زمان را ذکر می کند و ملاحظه میفرمایید که حتی در اسم "امام علی النقی" و "امام محمد تقی" چقدر دقت کرده و آورده است که "بالنون" و "بالتاء". موارد دیگر هم هست؟ بله ؛ عین این مطالب را (شیخ حسن العدوی الحمزاوی) فقیه مالکی مصری متوفای 1133 ه.ق. در صفحه 187 کتاب "مشارق الانوار" به نقل از فتوحات مکیة آورده است. البته توجه داشته باشید که کتاب مشارق الانوار سابق در مصر چاپ شده و نادرست است و این مورد در نسخه خطی آن موجود است. اگر اجازه دهید تعدادی از سؤالات کوتاهی که برای جوانان وجود دارد هم مطرح کنیم و شما پاسخهای کوتاهی بفرمایید. بفرمایید. آیا حضرت حجت(عج) در جایی به نام "جزیره خضراء" که گفته می شود همان مثلث برمودا است زندگی میکند؟ این مطالب سند قابل توجهی ندارد. آیا یاران امام زمان منحصر به همان 313 نفر هستند؟ از بعضی از روایات شاید بتوان استفاده کرد که این 313 نفر افراد خاص امام علیه السلام باشند و هر کدام از آنان منشا اثر خاصی باشند. چرا در روایات قیام امام زمان(عج) به قیام امام حسین(ع) تشبیه شده و ادامه دهنده قیام سیدالشهدا(ع) معرفی شده است؟ زیرا هر دو قیام برای اعلاء کلمه حق است و غرض از هر دو قیام نشر علم و جهل زدایی است. چگونه میتوان مدعیان دروغین مهدویت را شناخت؟ اگر مطالعه دقیق و کافی در مورد حضرت مهدی(عج) داشته باشیم، مدعیان دروغین را خواهیم شناخت. افزون بر اینکه خداوند متعال هم خودش مدعیان دروغین را رسوا خواهد کرد. وظیفه منتظران بخصوص جوانان در عصر غیبت چیست؟ وظیفه منتظر در عصر غیبت عمل به وظیفه است. مخصوصا جوانی که نوعا درون پاکی دارند از عمل به وظیفه نتیجه می گیرند. با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرا دادید اگر در پایان سخنی دارید بفرمایید. توصیه می کنم که جوانان در عصر غیبت از علمای ربانی فاصله نگیرند.
وظیفه منتظران در عصر غیبت چیست؟
گفت و گو با حجت الاسلام والمسلمین استاد فاطمی نیا؛
عقیده به ظهور منجی آخر الزمان، اعتقادی است که نه تنها در تشیع و اسلام، بلکه در تمام ادیان وجود دارد. اما راهزنان ایمان و اعتقادات مردم با ایجاد شبهاتی در این حقیقت مستحکم، تلاش دارند جوانان مؤمن را از امام خویش و سپس از نائبان آن امام جدا کنند.
به گزارش جهان، در شب میلاد امام زمان(عج) (حجت الاسلام والمسلمین استاد عبدالله فاطمی نیا) در گفتگویی کوتاه با خبرگزاری اهل بیت(ع) به تعدادی از این شبهات و سؤالات پرداخته است.
عقیده به ظهور منجی آخر الزمان، اعتقادی است که در تمام ادیان وجود دارد. اما با وجود اینکه اکثریت اهل سنت نیز مانند شیعیان و قاطبه مسلمین به "مهدویت" معتقدند اما اقلیتی نیز شبهاتی مطرح می کنند. مثلاً می گویند چون احادیث مرتبط با مهدویت در کتاب صحیح بخاری نیامده است مهدویت معتبر نیست!
بسم الله الرحمن الرحیم. اولا بسیاری از مسائل و معارف وجود دارد که در صحیح بخاری نیامده ولی در بقیه صحاح آمده است و علمای اهل سنت آنها را معتبر دانستهاند.
ثانیاً اگر بنا بر این بود که هرچه در صحیح بخاری نیامده است فاقد اعتبار باشد، علمای اهل سنت باید آن پنج کتاب صحیح دیگرشان را رها میکردند. اما این کار هیچگاه اتفاق نیفتاده و نمیافتد و آنان پنج صحیح دیگر را همواره معتبر و محترم میدانند.
بنابراین نبودن احادیث مهدی در صحیح بخاری دلیلی بر ضعف این عقیده نمی شود؛ زیرا این احادیث متعدد در صحاح و مسانید دیگر اهل سنت وجود دارد.
اصولاً این استدلال که اگر مطلبی در بخاری نبود معتبر نیست در بین اهل فن اهل سنت خریدار دارد؟
بخاری معیاری برای صحت حدیث داشته که آن را "شرط بخاری" می نامند. نبودن حدیثی در صحیح بخاری بر دو وجه است:
اول: حدیثی است که بخاری آن را معتبر ندانسته و نقل نکرده است؛ یعنی حدیثی که شرط او را نداشته است.
دوم: حدیثی است که بخاری آن را معتبر میدانسته و بر اساس شرط او هم صحیح بوده است ولی آن را نیاورده است.
لذا (حاکم نیشابوری) که از کبار علمای اهل سنت و در بین آنان بسیار محترم است کتاب بزرگی تألیف کرد به نام "المستدرک علی الصحیحین". این عالم در المستدرک، احادیثی را آورده است که (بخاری) و (مسلم) با علم به صحت آنها، آن احادیث را نیاورده اند.
نمونه ای از احادیث مهدویت که در مستدرک آمده است را ذکر می کنید؟
بله؛ حاکم در صفحه 464 از جلد چهارم المستدرک علی الصحیحین آورده است که پیامبر(ص) فرمود: "... ثم تطلع الرایات السود من قبل المشرق؛ ... إذا رأیتموه فبایعوه و لو حبواً علی الثلج فانه خلیفة الله المهدی." یعنی: "... سپس پرچم های سیاه از جانب مشرق ظاهر می گردد؛ ... زمانی که او را دیدید پس با او بیعت کنید اگر چه سینه خیز روی برف بروید (مقصود تأکید است) زیرا او خلیفه خدا مهدی است."
حاکم پس از ذکر این حدیث می نویسد: "این حدیث بر اساس شرط بخاری و مسلم صحیح است".
این حدیث تنها یک نمونه از احادیثی است که حاکم در مستدرک درباره مهدی(عج) آورده است.
(ابن خلدون) نیز که البته در زمینه حدیث شناس و رجال صاحب نظر نیست به مهدویت شبهه وارد کرده و معتقد به ضعف روایات مهدوی است. شبهه او را چگونه پاسخ می دهید؟
بله؛ ابن خلدون در کتابش "مقدمه" مسأله مهدویت القاء شبهه کرده است بدون اینکه استدلالی کند. او در این مورد صرفاً از راه عناد سخن گفته است؛ لذا برخی از علمای اهل سنت جواب او را داده اند.
لطفاً نمونه ای از پاسخهای اهل سنت را ذکر فرمایید.
بشنوید: (شیخ علی منصور ناصف) از علمای محترم دانشگاه الازهر مصر، کتابی دارد به نام "جامع الاصول من احادیث الرسول (صلی الله علیه و آله)" که مجموع صحاح شش گانه اهل سنت است. وی در صفحه 341 جلد پنجم این کتاب مینویسد: "و قد روی أحادیث المهدی جماعة من خیار الصحابة و أخرجها أکابر المحدثین ک(ابی داود) و(الترمذی) و(ابن ماجة) و(الطبرانی) و(أبی یعلی) و(البزاز) و(الإمام أحمد) و(الحاکم) رضی الله عنهم اجمعین و لقد اخطأ من ضعف احادیث المهدی کلها ک(ابن خلدون) و غیره".
یعنی: "بتحقیق احادیث مهدی را گروهی از نیکان صحابه روایت و استخراج کرده اند؛ مانند بزرگان محدثین همچون ابوداود، ترمذی، ابن ماجه، طبرانی، ابویعلی، براز، امام احمد بن حنبل و حاکم. لذا براستی خطا کرده اند کسانی که احادیث مهدی را ضعیف شمردهاند مانند ابن خلدون و غیره ".
برخی از اهل سنت امام زمان(عج) را از نسل امام حسن مجتبی(ع) می دانند. آیا این شبهه قابل اعتناست؟
خیر ؛ این تحریف و تصحیف مختصراً در برخی از کتب اهل سنت پیدا می شود؛ اما این روایات تحریف شده در مقابل روایت های متواتری که امام زمان(عج) را از نسل امام حسین(ع) معرفی کرده است چیزی به حساب نمی آید.
ریشه این شبهات از کجاست؟
برخی از این تحریفها را دست های ناپاک و نادرست، در نسخ چاپی کتاب "فتوحات مکیة" تالیف (ابن العربی) به وجود آوردند و مطلب مربوط به امام زمان(عج) را ناقص ذکر کرده اند. اما خوشبختانه نسخه صحیح خطی از کتاب فتوحات در دست مشاهیر علمای اهل سنت بوده که آنان صحیح مطلب را بدون تحریف و تصحیف ذکر کرده اند.
مثلاً توجه کنید به کتاب "الیواقیت و الجواهر" تالیف (عبد الوهاب بن احمد بن علی الحنفی شعرانی) که نسب او به (محمد حنفیه) می رسد. وی متوفای 973 ه.ق است که فقیه و عارف بوده و تالیفات فراوان دارد، از جمله همین "الیواقیت و الجواهر" که خلاصه "فتوحات مکیة" است. شعرانی نسخه خطی فتوحات را در دست داشته و همانطور که ذکر شد مطلب مربوط به امام زمان را از فتوحات درست نقل کرده و آورده است: " واعلمو انه لابد من خروج المهدی علیه السلام لکن لا یخرج حتی تمتلئ الأرض جوراً و ظلماً فیملؤها قسطاً و عدلاً، و لو لم یکن من الدنیا إلا یوم واحد طوّل الله تعالی ذلک الیوم حتی بلی ذلک الخلیفة و هو من عترة رسول الله صلی الله علیه و سلم من ولد فاطمة رضی الله عنها، جده الحسین بن علی بن ابی طالب و والده حسن العسکری ابن الإمام علی النقی (بالنون) ابن محمد التقی (بالتاء) ابن الإمام علی الرضا ابن الإمام موسی الکاظم ابن الإمام جعفر الصادق ابن الإمام محمد الباقر ابن الإمام زین العابدین ابن الإمام الحسین ابن الإمام علی بن ابی طالب رضی الله عنه".
یعنی: "بدانید حتما مهدی علیه السلام خروج می کند. لکن خروج نمی کند مگر پس از آنکه زمین پر از ظلم و جور گردد پس آن حضرت زمین را پر از عدل و داد کند و اگر نماند از دنیا جز یک روز، خداوند متعال آن روز را طولانی می گرداند تا این خلیفه ظاهر گردد و امور را به دست گیرد...". سپس نسب امام زمان را ذکر می کند و ملاحظه میفرمایید که حتی در اسم "امام علی النقی" و "امام محمد تقی" چقدر دقت کرده و آورده است که "بالنون" و "بالتاء".
موارد دیگر هم هست؟
بله ؛ عین این مطالب را (شیخ حسن العدوی الحمزاوی) فقیه مالکی مصری متوفای 1133 ه.ق. در صفحه 187 کتاب "مشارق الانوار" به نقل از فتوحات مکیة آورده است. البته توجه داشته باشید که کتاب مشارق الانوار سابق در مصر چاپ شده و نادرست است و این مورد در نسخه خطی آن موجود است.
اگر اجازه دهید تعدادی از سؤالات کوتاهی که برای جوانان وجود دارد هم مطرح کنیم و شما پاسخهای کوتاهی بفرمایید.
بفرمایید.
آیا حضرت حجت(عج) در جایی به نام "جزیره خضراء" که گفته می شود همان مثلث برمودا است زندگی میکند؟
این مطالب سند قابل توجهی ندارد.
آیا یاران امام زمان منحصر به همان 313 نفر هستند؟
از بعضی از روایات شاید بتوان استفاده کرد که این 313 نفر افراد خاص امام علیه السلام باشند و هر کدام از آنان منشا اثر خاصی باشند.
چرا در روایات قیام امام زمان(عج) به قیام امام حسین(ع) تشبیه شده و ادامه دهنده قیام سیدالشهدا(ع) معرفی شده است؟
زیرا هر دو قیام برای اعلاء کلمه حق است و غرض از هر دو قیام نشر علم و جهل زدایی است.
چگونه میتوان مدعیان دروغین مهدویت را شناخت؟
اگر مطالعه دقیق و کافی در مورد حضرت مهدی(عج) داشته باشیم، مدعیان دروغین را خواهیم شناخت. افزون بر اینکه خداوند متعال هم خودش مدعیان دروغین را رسوا خواهد کرد.
وظیفه منتظران بخصوص جوانان در عصر غیبت چیست؟
وظیفه منتظر در عصر غیبت عمل به وظیفه است. مخصوصا جوانی که نوعا درون پاکی دارند از عمل به وظیفه نتیجه می گیرند.
با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرا دادید اگر در پایان سخنی دارید بفرمایید.
توصیه می کنم که جوانان در عصر غیبت از علمای ربانی فاصله نگیرند.
- [سایر] وظایف منتظران واقعی در عصر غیبت چیست؟
- [سایر] احادیثی درباره غیبت امام زمان (عج) و وظایف منتظران در عصر غیبت بیان نمایید.
- [سایر] وظیفه منتظران در مورد خواندن نماز عید فطر و عید قربان در زمان غیبت چیست؟
- [سایر] وظیفه ما در عصر غیبت چیست؟
- [سایر] وظیفه کلی ما در عصر غیبت نسبت به امام زمان علیه السلام چیست؟
- [سایر] حوادث دوران غیبت و وظیفه شیعه در این عصر را بیان کنید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مهمترین وظیفه منتظران چیست؟ چه باید بکنند؟
- [سایر] اگر شرط ظهور امام زمان پر شدن ظلم و فساد است، وظیفه منتظران چیست؟
- [سایر] آیا وظیفه فقیهان در عصر غیبت، فقط «افتاء» و «قضا»ست نه حاکمیّت؟
- [سایر] وظیفه منتظران حضرت مهدی (عج) در مورد مسأله وحدت اسلامی چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مرد می تواند برای زن و زن برای مرد نیابت کند و در بلند خواندن و آهسته خواندن نماز بایدبه وظیفه خودش عمل نماید، نه وظیفه میت و لازم نیست قضای نمازهای میت به ترتیب خوانده شود، خواه ترتیب آن را بداند یا نداند، مگر در مورد ظهر و عصر، یا مغرب و عشا از یک روز که رعایت ترتیب در آن لازم است.
- [آیت الله بهجت] در روز جمعه انسان میتواند بنابر اظهر به جای نماز ظهر دو رکعت نماز جمعه بخواند؛ و در عصر غیبت وجوب آن تخییری است؛ یعنی نماز جمعه کفایت از نماز ظهر میکند. شرایط و احکام نماز جمعه در بخش مربوط به آن بیان خواهد شد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر گنجی پیدا شد که اثر سکه اسلامی دارد , یا معلوم شد که مال مسلمانی هست، حکم میراث (من لا وارث له )؛ یا حکم (لُقَطَه) را دارد و تمام آن مال، در اختیار امام(ع) یا ولیّ فقیه (در عصر غیبت) قرار میگیرد.
- [آیت الله مظاهری] غیبت از یک جمعیّت نظیر غیبت از طایفهای یا ملّتی غیبت و حرام نیست، در صورتی که مراد گوینده و شنونده بعضی از آن جمعیّت باشد، امّا چون موجب قساوت قلب است، بهتر است پرهیز شود، ولی اگر مراد گوینده و شنونده همه جمعیّت باشد، غیبت و گناه آن نیز مضاعف میشود.
- [آیت الله سیستانی] نافله عصر پیش از نماز عصر خوانده میشود ، و وقت آن تا موقعی که ممکن باشد آن را پیش از نماز عصر خواند ادامه دارد ، ولی چنانچه شخص نافله عصر را تا موقعی که سایه شاخص به چهار هفتم آن برسد تأخیر بیندازد بهتر است که در این موقع نماز عصر را قبل از نافله بخواند ، بجز در مورد مذکور در مسأله قبل .
- [آیت الله سبحانی] نماز ظهر و عصر هرکدام وقت مخصوص و مشترکی دارند، وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد; و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر کسی در وقت مختص ظهر، نماز عصر و در وقت مختص عصر نماز ظهر بخواند، نماز او در هر دو مورد باطل است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار رکعت نماز نخوانده و نمیداند که نماز ظهر است یا نماز عصر، باید چهار رکعت نماز به قصد مافیالذمه بخواند و اگر در غیر وقت اختصاصی عصر نمازی خوانده و نمیداند در آن نیت ظهر کرده یا به جهت فراموشی نیت عصر نموده، نماز خوانده شده را نماز ظهر قرار داده، نماز عصر را قضا میکند و احتیاط مستحب آن است که در نماز قضا، نیت خصوص ظهر یا عصر را نکند.
- [آیت الله مظاهری] چنانکه غیبت نمودن حرام و از گناهان بزرگ در اسلام است، شنیدن غیبت نیز حرام و از گناهان بزرگ است، و اگر شنونده میتواند باید دفاع از کسی که غیبت او میشود بنماید، و اگر نمیتواند باید از مجلس غیبت بیرون رود، و اگر نمیتواند باید توجّه به گفتار غیبتکننده نداشته باشد، و اگر گفتار او را به طور ناخواسته شنید، باید ترتیب اثر ندهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] غیبت و ان ذکر عیب مستور و پوشیده مومن در غیاب او است چه ان عیب را به گفتار بیان کند یا به رفتار بفهماند هرچند در اظهار عیب مومن قصد اهانت و هتک حیثیت نداشته باشد و اگر به قصد اهانت عیب مومن را اظهار نماید دو گناه مرتکب شده است و مرتکب غیبت باید توبه کند و بنابر احتیاط واجب از کسی که غیبت او را کرده حلیت بطلبد مگر ان که حلیت طلبیدن موجب مفسده ای شود و در مواردی غیبت جایز است متجاهر به فسق یعنی کسی که اشکارا و علنی گناه می کند که غیبت کردن از او در همان گناه جایز است غیبت کردن مظلوم از ظالمی که بر او ظلم کرده نسبت به ان ظلم در مورد مشورت که اظهار عیب به قصد نصیحت مشورت کننده در حدی که نصیحت محقق شود جایز است غیبت بدعت گذار در دین و کسی که موجب گمراهی مردم می شود غیبت برای اظهار فسق شاهد یعنی اگر کسی که شهادت می دهد فاسق است غیبت او به اظهار فسق او برای ان که به شهادت او حقی ضایع نشود جایز است غیبت کردن از شخصی برای دفع ضرر از جان یا عرض یا مال ان شخص غیبت کردن از گناهکار به قصد بازداشتن او از ان گناه در صورتی که به غیر ان بازداشتن او ممکن نباشد
- [آیت الله جوادی آملی] .وقت مخصوص ظهر، اول وقت است تا اندازه ای که بتوان نماز ظهر مسافر یا حاضر را با تحصیل مقدمات آن ، در آن وقت ب هجا آورد . وقت مخصوص عصر , مقداری از زمان تا مغرب است که بتوان نماز عصر مسافر یا حاضر را در آن انجام داد . بین دو وقت مخصوص، وقت مشترک نماز ظهر و عصر است، اگر کسی نماز ظهر را تا وقت اختصاصی عصر نخوانده باشد، باید نماز عصر را بخواند و قضای نماز ظهر را بعداً بهجا آورد و اگر سهواً نماز ظهر در وقت مخصوص عصر و یا نماز عصر سهواً در وقت مخصوص ظهر واقع شد، صحیح است.