مهمترین چالش های راهبردی و راهکار آن از دیدگاه امام خمینی ره چیست؟

یک وضعیت سنجی نسبی از موقعیت و شرایط حساس کشورمان در تحولات متراکم و فزاینده جهان، بویژه اوضاع پیچیده خاورمیانه، نمایشگر وجود چالش‌ها و تنش‌های متعدد و گونا‌گون در مسیر تامین منافع و امنیت ملی ایران اسلامی می‌باشد که مقابله با آنها ضرورت برنامه ریزی راهبردی و اتخاذ تدابیری حکیمانه و هوشمندانه براساس اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی برآمده از آرمان‌های امام راحل(ره) را آشکار می‌سازد.
امروز با گذشت دو دهه از فقدان آن امام عظیم‌الشأن، یکی از افتخارات مردم مسلمان ایران به رهبری خلف صالحش، هدایت و راهبری انقلاب اسلامی در مسیر و آرمان‌های آن حضرت(ره) می‌باشد. چرا که نظام اسلامی (امنیت‌ملی) خود را در دفاع از ارزش‌های اسلامی و انقلابی می‌داند که امام راحل(ره) به ارمغان آورده است.
بر همین اساس رهبر معظم انقلاب یکی از علل اساسی خصومت آمریکا و غرب را ایستادگی و مقاومت ملت‌ایران در خط راستین امام عزیز(ره) دانسته و می‌فرماید: (ملت ایران به‌خوبی دانسته است که نقطه قوت و پایداری او، درست همان است که دشمن همه‌ی نیروی خود را در مقابله با آن مصروف می‌کند؛ یعنی توکل به خدا و تمسک به اصول اساسی انقلاب که همه از مبانی اسلام سرچشمه گرفته و در کلمات رهبر کبیر انقلاب (رضوان‌الله تعالی علیه) بر آن تأکید شده است.)(1)
مقام معظم رهبری این راهبرد را در نخستین سالگرد ارتحال حضرت امام(ره) تعیین فرمودند که براساس آن، اولاً نقطه قوت و پایداری ملت ایران مبتنی بر دو چیز است، یکی توکل برخدا و دوم تمسک به اصول انقلاب و اصولگرایی که همان خط واقعی امام(ره) می‌باشد. و ثانیاً همه دشمنی و خصومت دشمنان انقلاب اسلامی از همین علت ناشی می‌گردد. چنانچه معظم‌له در همان پیام تکیه بر اصول و بنیادهای انقلابی و اسلامی را علت ‌العلل کینه‌ورزی و انتقام‌جویی استکبار جهانی از ملت ایران توصیف فرموده و تأکید می‌کنند:( خشم و غیظ عنادآمیزی که در به‌کار بردن واژه‌ی بنیادگرایی در اظهارات خصمانه‌ی رسانه‌های دشمن، از اول انقلاب تا امروز محسوس است، ناشی از درماندگی و سراسیمگی آنان در برابر پای ‌بندی رهبر، ملت و نظام ما به اصول اساسی انقلاب است.)
یک پرسش اساسی در این ارتباط که عدم پاسخگویی به آن می‌تواند سوءبرداشت‌ها و حتی انحراف در روند انقلاب را به‌دنبال داشته باشد به ماهیت و چیستی اصول اساسی انقلاب مورد تأیید حضرت امام(ره) باز می‌گردد که مورد عنایت رهبر معظم انقلاب قرار گرفته است.
چالش‌های پیش‌روی نظام
رهبر معظم انقلاب در طول دو دهه مدیریت عالی نظام اسلامی، حرکت انقلاب اسلامی بر ریلی که بنیانگذار انقلاب مهندسی فرموده را یک هدف اساسی در راهبردهای کلان کشور دانسته و همواره اصول و نگاه حضرت امام(ره) را در پیشبرد اهداف انقلاب و مقابله با چالش‌ها و مشکلات فراروی نظام به عنوان(راهکارهای عملی) نگریسته و برآن تأکید فرموده‌اند.
برخی از چالش‌های برجسته‌ای که در قالب این وضعیت سنجی از شرایط فعلی قابل رصد می‌باشد، عبارتند از:
الف) چالش‌ اقتصادی و کارکردی
تورم جهانی، خسکسالی فراگیر، تحریم‌های بین‌المللی، افزایش بی سابقه قیمت نفت در بازارهای جهانی، رشد نقدینگی، نرخ بیکاری و دست‌های پنهان و عدم مبارزه جدی ... از جمله عوامل اصلی نابسامانی فعلی در عرصه اقتصادی می‌باشدکه مشکلات جدی در معیشت مردم را فراهم ساخته است.
ب) چالش‌های سیاسی
اختلاف دیدگاهها، عدم وحدت گروه‌های سیاسی، نفوذ عوامل غیرخودی، گرایش غربی برخی نیروهای خودی، کمرنگ شدن مرزهای فکری، مناقشات سیاسی و جناحی نمونه‌های بارز نارسائیهای سیاسی کشورمان در مقطع کنونی می‌باشد.
ج) چالش‌های فرهنگی و اجتماعی
بی‌توجهی به تهاجم فرهنگی، قلم‌های مسموم و نفوذی، تکنولوژی روزآمد و ابزارهای دشمن، اختلاف‌نظر در نحوه برخورد با ناهنجاری‌های اجتماعی نو، رشد و ترکیب جمعیتی، موضوعات انحرافی، شکاف نسل‌ها و تغییر ذائقه‌ها، دوران گذار و جهانی سازی، و... از مهمترین عناوین نابسامانی‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه در شرایط فعلی به‌حساب می‌آیند.
د) چالش‌های بیرونی
جنگ روانی، تهدیدات آمریکا، فشارهای سیاسی و دیپلماتیک، قطعنامه‌ها و تحریم‌ها، فضاسازی جهانی، بهره‌گیری از عوامل افراطی‌گرایی مذهبی و قومی و حضور فیزیکی نظامیان آمریکا در منطقه، التهاب سیاسی در کشورهای همسایه و اسلامی بویژه لبنان و فلسطین و ... نیز از جمله عناوین مهم چالش‌هایی است که از محیط پیرامونی فراروی نظام اسلامی قرار گرفته اند.
راهکارهای عملی از اصول راهبردی حضرت امام(ره)
پاره‌ای از راهکارهای عملی امام‌راحل(ره)که به تناسب شرایط امروز و نیاز فعلی کشور در مقابله با چالش‌های فرارو قابل اشاره می‌باشند وبه‌عنوان اصول راهبردی انقلاب از سوی رهبر معظم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته‌اند، عبارتند از:
الف) خدامحوری
یکی از اساسی‌ترین مبانی خط امام(ره) محور قرار دادن خداوند در همه امور می‌باشد. چنانچه آن امام همام(ره) در بیان علل قیام و حرکت انقلابی ملت ایران می‌فرمایند: ( همه قیام کنید وبرای خدا قیام کنید، قیام فردی در مقابل جنود شیطانی باطن خودتان، و قیام همگانی در مقابل قدرت‌های شیطانی.)(2)
این باور عمیق امام‌(ره) بود که با خدامحوری می‌توان به مقابله با همه مشکلات وچالش‌ها پرداخت و رویگردانی از آن در هر دوره‌ای آغاز شکست‌هاست. برهمین اساس می‌فرمودند:
(اگر ما یک روزی اتکای خودمان را از خدا برداشتیم و روی نفت گذاشتیم یا روی سلاح گذاشتیم، بدانید که آن روز، روزی است که ما رو به شکست خواهیم رفت.)(3)
براساس همین راهبرد حضرت امام(ره) چالش‌های امروز و فردای کشور را قابل رفع دانسته و برای همیشه فرموده‌اند: ( یک کشوری که برای خدا قیام کرده است برای خدا هم پایدار می‌ماند و برای خدا هم ادامه می‌دهد.)(4)
رهبر معظم انقلاب با عنایت به این راهکار راهبردی از اصول حضرت امام(ره) در بیان شاخصه‌های اصولگرایی می‌فرمایند:
( ایمان، هویت اسلامی و انقلابی و پایبندی به آن در درجه اول قرار دارد.... ایمان دور از خرافه‌گرایی و سست‌اندیشی، ایمان روشن‌بینانه، ایمان به دین، ایمان به نظام، ایمان به مردم، ایمان به آینده، ایمان به خود، ایمان به استقلال کشور و ایمان به وحدت ملی و ایمانی که در هیچ بخشی برافروزنده‌ی آتش‌های تعصب فرقه‌ای نباشد.)(5)
ب) اخلاص در خدمت به خلق خدا
حضرت امام (ره) با تأکید بر اخلاص در نیت، اخلاص در اندیشه و اخلاص در عمل همواره معتقد بودند که مبادا نیت های خالصی که در ابتدای کارهای انقلابی بوده تغییر پیدا کند. آن بزرگوار با اعتقاد به اینکه اگر نیت ها خالص برای خدا نباشد، دست رحمت الهی از ما برداشته می‌شود، می‌فرمودند:
(نهادهایی که در ایران از خود ملت پیدا شد، اولش با یک قصد خالص الهی پیدا شد و ظاهر شد. اگر این قصد خالص در پیش شما کوچک بشود دست خدا هم برداشته می‌شود که این نهادی که شما در آن خدمت می‌کنید و خدمت ارزنده‌ای هست، بسیار کوشش کنید که این خدمت در راه خدا باشد.)(6)
این اصل کاربردی که راه علاج تمامی ملتها در همه اعصار می‌باشد بارها مورد تاکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفته و معظم له برای حصول آن نیز توصیه‌های لازم را بیان می‌فرمایند.
(ما بارها می‌گوییم خدمات مسئولان نظام از هر عبادتی بالاتر است، این حرف درستی است و مبالغه هم در آن نیست. اما بدانید، این خدمات، آن وقتی خدمت خواهد شد و آن وقتی با خلوص و با درخشش و شفافیت خود باقی خواهد ماند که شما دلتان با خدا مأنوس باشد.)(7)
ج) تکلیف گرایی
نسخه شفا بخش دیگر حضرت امام (ره) برای پیشرفت امور کشور و رفع چالش‌ها و موانع، عمل به تکلیف و وظیفه بود که از منظر ایشان این رویکرد، بسیار مهمتر از نتیجه عمل خواهدبود چرا که اگر همه افراد جامعه و مسئولین به وظایف و تکالیف فردی و اجتماعی خود عمل نمایند و به جای توجه به نتیجه تکلیف محور باشند دیگر کسی به خاطر ترس از شکست یا عدم نتیجه مطلوب از اقدام لازم سر باز نخواهد زد. چنانچه آن حضرت (ره) می فرمایند:
(ما نباید نگران باشیم که آیا در کارهایی که انجام می‌دهیم، چه کارهای شخصی و در بین خودمان و خدای خودمان و چه در کارهای اجتماعی که به عهدة کسانی هست، نباید نگران باشیم که مبادا شکست بخوریم، باید نگران باشیم که مبادا به تکلیف عمل نکنیم.)(8)
این راهکار حضرت امام(ره) برای همیشه مشکل گشاست اما در شرایط بحرانی که مدیریت ویژه نیاز دارد و بسیاری ممکن است به جهت هراس از نتیجه ، مردد شوند این توصیه آزمون مهمی در برابر پیروان و عاملین به فرامین ایشان می‌گشاید . رهبر معظم انقلاب در طول دو دهه گذشته عملاً اثبات فرموده‌اند که در منش و رفتار خویش همواره تکلیف‌گرا بوده و نتیجه عمل خود را از خدای بزرگ مسئلت داشته‌اند. چنانچه امام راحل تاکید داشتند (همه ما مامور به ادای تکلیف و وظیفه‌ایم نه مامور به نتیجه.)(9)
د) توجه به مردم با اولویت محرومین
امام بزرگوار در مجموعه فرمایشات خویش حدود 1125 بار از مردم و مردم‌داری سخن گفته و حدود 700 مرتبه نیز نسبت به مستضعفان و محرومین توصیه فرموده‌اند که بیانگر جایگاه مردم و لزوم رسیدگی به محرومین در اندیشه سیاسی ایشان می‌باشد.
معظم له بارهابا ترجیح گودنشین‌ها بر مرفهین بر لزوم خدمت رسانی به آنها تاکید نموده و می‌فرمودند: ( این پایین شهریها و این پابرهنه‌ها به اصطلاح شما، اینها ولی نعمت ماها هستند... خداوند به ما توفیق بدهد که ما یک خدمتگزاری برای اینها باشیم و به این نعمت موفق بشویم.) مقام معظم رهبری بر همین اساس خطاب به مسئولان نظام می‌فرمایند: ( این مردم همانطور که امام مکرر فرموند ولی نعمتهای ما هستند، این شوخی نیست. امام فرمودند: اگر به من خدمتگذار بگویند، بهتر از این است که رهبر بگویند. این حرف درستی است، چون خدمتگذاری، برای انسانی که دلش بیدار باشد. مدح بزرگتری است.خدمتگذاری به مردم افتخار است این اسم‌ها و این سمتها و این تیترها که افتخاری ندارد. ... اگر توانستم خودم را قانع کنم که من خدمتگذارم ، یک چیزی ،‌ و الاّ چه ارزشی دارد؟ خدمتگذار چه کسانی؟ مردم. البته همه افراد ملت و جامعه را باید خدمت کرد اما مراد، عمدتاً طبقه محرومند که باید مورد توجه خاص برای خدمت قرار بگیرند. به دودلیل ؛ اولاً چون احتیاجشان بیشتر است و عدل این را اقتضاء می‌کند، ثانیاً چون پشتیبانی آنها از نظام، جدیتر و همیشگی‌تر است و از اول این طور بوده است.)(10)
ه) استقلال و خوداتکایی
از جمله راهبردهای بنیادین در اندیشه سیاسی امام راحل (ره) جهت حل مشکلات بنیادین جامعه حفظ استقلال کشور در همه زمینه و رهانیدن ایران اسلامی از زنجیره وابستگی کهن آنست.
این دیدگاه که همواره باید جزء مولفه‌های اساسی منافع ملی در دستور کار تصمیم‌سازان قرار داشته باشد اگر چه ممکن است از نقطه نظر کارشناسی، نتواند پاسخگوی مشکلات کوتاه مدت گردد اما به عنوان یک راهکار عملی دائمی، نتایج پرثمری در بلند مدت بدنبال خواهد داشت.
این رویه در سیره عملی ونظری امام راحل(ره) بصورت مکرر قابل مشاهده است و بارها بر لزوم استقلال همه جانبه کشور تاکید می‌فرمودند. برای دستیابی به این استقلال ، از نگاه ایشان ریشه وابستگی‌ها در وابستگی فکری نهفته و نقطه شروع استقلال ملت‌ها، رهایی از وابستگی‌های نظری و فکری است. چنانچه در فرمایشات ایشان آمده است: (بزرگترین وابستگی ملتهای مستضعف برابر قدرتها و مستکبرین، وابستگی فکری و درونی است که سایر وابستگی ‌ها از آن سرچشمه می‌گیرد.)(11)
از نگاه حضرت امام (ره) ( تا استقلال فکری برای ملتی حاصل نشود، استقلال در ابعاد دیگر حاصل نخواهدشد.)(12)
رهبر معظم انقلاب نیز در طول دوره زعامت حدود 20 ساله خود ضمن پای‌بندی به این راهکار ، بر استقلال همه جانبه بویژه استقلال سیاسی کشور تاکید می‌نمایند. معظم له در بیان شاخصه‌های اصولگرایی پس از دو اصل ایمان و عدالت، استقلال را اصل سوم بیان کرده و می‌فرمایند:
(اصل سوم، حفظ استقلال سیاسی است . این خیلی مهم است، این جزء مبانی اصول نظام است. این استقلال ، استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی است. ما باید این بندهای اختاپوسی فرهنگی تحمیل شده ‌ی به وسیله‌ی غرب را از دست و پای خودمان باز کنیم. این هم یکی از اصول ماست.)(13)
بی عنایتی به این راهبرد مهم می تواند چالش‌های ماندگاری را که محصول وابستگی‌هاست، در پی داشته باشد.
پی نوشت‌ها:
1- پیام مقام معظم رهبری به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت امام(ره) 10/3/69 .
2- صحیفه امام. ج 18 ص 126 .
3- صحیفه امام .ج 20 ص 77 .
4- صحیفه امام. ج 13 ص 124 .
5- رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان نظام 29/3/85 .
6- صحیفه امام. ج 12 ص 448 .
7- دیدار با اعضای هیأت دولت 19/6/85 .
8- صحیفه امام. ج 15 ص 70 .
9- صحیفه امام. ج 21 ص 284 .
10- صحیفه امام. ج 16 ص 24 .
11- دیدار با مسئولان نظام 23/5/70 .
12- صحیفه امام. ج 10 ص 79 .
13- دیدار با مسئولین نظام 29/3/85 .

(منبع :راهکارهای مقابله با چالش‌های راهبردی در پرتو اندیشه‌های حضرت امام (ره) ، پایگاه بصیرت )