مقام معظم رهبری چرادر صداوسیماحاضر نمی شوند تا پاسخگوی عملکرد خود باشند؟
دانشجوی محترم ابتدا از اینکه بار دیگر این مرکز را به منظور دریافت پاسخ سوالات خویش انتخاب کرده اید از شما سپاسگذاریم. در پاسخ به سوالی که مطرح فرموده اید ابتدا باید مشخص شود که اولا آیا رهبری باید نسبت به عملکرد خود پاسخگو باشد؟ ثانیا چه ساز و کاری برای پاسخگویی رهبری وجود دارد و ثالثا آیا اساسا صدا و سیما جایگاه پاسخگویی مسئولان به مردم می باشد و یا اینکه قانون جایگاه های دیگری برای این منظور در نظر گرفته است .
در پاسخ به این سوالات ابتدا لازم است اشاره نماییم ولایت فقیه بدلیل نصب عام از سوی امام زمان (عج) و مشروعیت الهی، جنبه الهی داشته و امری مقدس است. اما هرگز نباید تصور کرد معنای مقدس بودن حکومت ولایت فقیه آن است که تصمیم و تدبیر هر بخش از بخشهای حکومت، غیر قابل نقد و خدشه ناپذیر قلمداد شود و ولی فقیه در مقابل آحاد مردم مسئولیت نداشته و پاسخگوی تصمیمات و فرامین خود نباشد زیرا انجام کارکردهای دولت در قالب امر و نهی ، سیاست گذاری، برنامه ریزی و ارائه خدمات، خالی از مصلحت بینی و سنجش و ارزیابی بشری از اوضاع و شرایط نیست و مصلحت سنجی و ارزیابی بشری از شرایط، همواره احتمال بروز خطا و اشتباه در تشخیص و موضوع شناسی را در خود می پروراند (ر.ک : حکومت دینی، احمد واعظی، نشر مرصاد ، چاپ اول ، 1378 ، صص 39 _ 47) از این روی رهبری نیز قطعا مقام مسئولی است که باید نسبت به عملکرد خود پاسخگو باشد ، با این حال این نکته را نباید فراموش کرد که اجرایی شدن پاسخگویی رهبری و هر مقام مسئول دیگری مستلزم مشخص شدن ساز و کار پاسخگویی آن مقام مسئول است . به عبارتی هر مقام مسئولی که در نظام جمهوری اسلامی ملزم به پاسخگویی به مردم است ساز و کاری برای پاسخگویی وی طراحی شده است . به عنوان مثال برای پاسخگویی رئیس جمهور و هیات وزرا ، ساز و کاری که در نظر گرفته شده است عبارت است از حضور در مجلس شورای اسلامی و کمیسیون های مربوطه و پاسخگویی به نمایندگان منتخب مردم . از این رو پاسخگو بودن هر مقام مسئولی در نظام جمهوری اسلامی بر اساس احترام وی به این ساز و کار ها سنجیده می شود و به عنوان مثال گفته می شود فلان وزیر به دلیل اینکه علیرغم دعوت برای پاسخگویی در مجلس ، در این نهاد نظارتی حاضر نشده است فردی پاسخگو نسبت به عملکرد خود نمی باشد و به همین دلیل مجلس نیز از ابزارهای قانونی خود در جهت پاسخگو نمودن وزیر مربوطه و یا حذف وی استفاده می کند .
با توجه به این موضوع ، پاسخگو بودن رهبری نیز نسبت به ساز و کاری باید سنجیده شود که قانون اساسی برای رهبری در نظر گرفته است و آن عبارت است از مجلس خبرگان رهبری . بر این اساس مجلس خبرگان، به منظور انجام‌دادن وظیفه نظارتی خویش بر بقاء شرایط رهبری، از میان اعضای خود هیئتی را مرکب از یازده نفرعضو اصلی و چهار نفر عضو علی‌البدل، برای مدت دو سال با رأی مخفی انتخاب می‌نماید ماده یکم آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان. که به (کمیسیون تحقیق) معروف است؛ اعضای آن باید فراغت کافی برای انجام‌دادن وظایف خود داشته باشند. بستگان نزدیک سببی و نسبی رهبر، نمی‌توانند عضو کمیسیون تحقیق باشند. تحقیقات و مذاکرات کمیسیون تحقیق، محرمانه است و کمیسیون مجاز به انتشار آن‌ها جز به روش بیان شده در این آیین‌نامه نیست. این کمیسیون وظیفه دارد هرگونه اطلاع لازم را در رابطه با اصل یکصد و یازدهم در محدوده‌ی قوانین و موازین شرعی تحصیل نماید و با اشراف برکارهای رهبری، سخنرانی‌ها، موضع‌گیری‌ها، عزل و نصب‌ها و کارهای دیگر رهبر را مورد بررسی قرار دهد. این هیئت بر عملکرد نهادهایی که زیر نظر رهبری کار می‌کنند به طور غیررسمی اشراف دارد و اگر در کار آن‌ها مشکلاتی دید به رهبری تذکر می‌دهد در ماده 16 آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان آمده است: (هیئت رئیسه مجلس خبرگان می‌تواند در هر اجلاسیه‌ای از مسؤول یا مسؤولان یک یا چند نهاد از نهادهایی که زیر نظر مستقیم مقام معظم رهبری فعالیت می‌کنند، جهت استماع گزارش فعالیت‌های مهم آن‌ها به جلسه رسمی مجلس خبرگان دعوت نماید. مدت زمان گزارش، حداکثر یک ساعت خواهد بود.. همچنین نسبت به صحت و سقم گزارش‌های واصله تحقیق و در صورتی که لازم بداند با مقام رهبری ملاقات نماید مطابق ماده 33 آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان: (این کمیسیون [تحقیق] موظف است هرگونه اطلاع لازم را درباره اصل یکصدویازدهم، در محدوده قوانین و موازین شرعی، به دست آورد. همچنین درباره صحت و سقم گزارش‌های رسیده، دراین‌باره، تحقیق و بررسی کند و اگر لازم بداند، با مقام معظم رهبری، در این زمینه، ملاقات کند).. و مقام رهبری در خصوص گزارش ارائه شده حق دفاع از خود را خواهد داشت. دبیرخانه مجلس خبرگان باید این گونه گزارش‌ها را به کمیسیون تحقیق تسلیم کند و اگر دیگر اعضای خبرگان نیز دراین‌باره، اطلاعاتی در اختیار دارند، باید آن‌ها را در اختیار کمیسیون قرار دهند. اگر کمیسیون تحقیق، پس از بررسی و تحقیق، مطالب مذکور را برای تشکیل اجلاس خبرگان کافی دانست، تشکیل جلسه فوق‌العاده را از هیئت‌رئیسه خواستار میشود و اگر کافی ندانست، موضوع را با عضو یا اعضای خبرگانی که اطلاعات را ارائه داده بودند،در میان می‌گذارد و درباره آن‌ها توضیح می‌دهد. اگر آنان قانع شدند، موضوع مسکوت می‌ماند و اگر قانع نشدند، در صورتی که اکثر نمایندگان منتخب، از هیئت‌رئیسه مجلس، تقاضای تشکیل جلسه فوق‌العاده کنند، هیئت‌رئیسه باید جلسه را تشکیل دهد. نصاب لازم در تشخیص موضوع و عمل به اصل یکصد و یازدهم، آرای دو سوم نمایندگان منتخب می‌باشد. هرگاه رهبر به تشخیص خبرگان از انجام وظیفه رهبری ناتوان شود از مقام خود برکنار میشود. جلسه‌های هیئت تحقیق هم مستمر است؛ یعنی در طول سال هر پانزده روز یا هر ماه یک مرتبه اقلاً جلسه دارند ر. ک: مقررات و عملکرد مجلس خبرگان، گفت و گو با آیة اللَّه ابراهیم امینی، و گفت و گو با آیةاللَّه سید حسن طاهری خرم آبادی، فصلنامه حکومت اسلامی ش 8..
به هر حال مساله نظارت بر عملکرد رهبری و لزوم پاسخگویی رهبری به مجلس خبرگان یک امر تشریفاتی نبوده و موضوعی است که به صورت جدی در حال انجام می باشد و عدم انعکاس آن در خارج به معنای عدم وجود نظارت نمی باشد .
از این رو می توان گفت که رهبری بر اساس موازین قانونی نسبت به عملکرد خود پاسخگویی لازم را به نمایندگان منتخب مردم در مجلس خبرگان رهبری دارد و همین میزان از پاسخگویی نیز برای یک مقام مسئول در نظام کفایت می کند .
نکته دیگر این است که صدا و سیما تنها مرجع پاسخگویی مقامات مسئول نظام نمی باشد و حتی با توجه به برخی اتفاقاتی که در برخی دولت ها به وجود آمده و تحمیل برخی خبرنگاران به صدا و سیما در مصاحبه های این سازمان با مقامات دولتی می توان گفت که در برخی مواقع حضور مسئولان در این سازمان ، حتی ممکن است رنگ و بوی پاسخگویی خود را از دست داده و تبدیل به ارائه گزارش شود و از این روی از نظر ما صدا و سیما اگر چه این پتانسیل را دارا می باشد که در مواردی از مسئولان نسبت به عملکرد خود توضیحات لازم را بخواهد و از آنان بخواهد که نسبت به عملکرد خود پاسخگو باشند اما با این حال این سازمان الزاما یک ساز و کار پاسخگویی قطعی مسئولان تلقی نمی شود تا اینکه رهبری برای عمل به اصل پاسخگویی از طریق این سازمان اقدام نماید . با تمام این احوال مقام معظم رهبری به عنوان یک شخصیت سیاسی مطرح و اثر گذار ، در حاشیه برخی رویدادهای مهم در مصاحبه ها حاضر شده و به پرسش های خبرنگاران پاسخ می دهند که متن برخی از این مصاحبه ها را می توانید از طریق پایگاه اطلاع رسانی دفتر معظم له و یا پایگاه اطلاع رسانی دفتر تنظیم و نشر آثار ایشان مطالعه فرمایید و همین میزان از پاسخگویی ایشان به رسانه ها نیز کفایت می کند چرا که برگزاری کنفرانس های خبری مفصل و یا برنامه های پرسش و پاسخ مبسوط در صدا و سیما در مورد مسئولانی مطرح می شود که دارای مسئولیت اجرایی سنگین می باشند و آنان به منظور ارائه گزارش به مردم و رفع ابهامات نسبت به عملکرد خود از طریق این قبیل برنامه ها اقدام می کنند همچون رئیس جمهور و هیات وزرا که بار اصلی مسئولیت اجرا را در کشور بر عهده دارند ، اما رهبری به دلیل اینکه فاقد مسئولیت اجرایی می باشد و نسبت به اختیاراتی هم که دارد به مجلس خبرگان منتخب مردم پاسخگو می باشد ضرورتی برای تشکیل چنین جلساتی برای ایشان وجود ندارد و در صورت ضرورت ، ارائه گزارش و جوانب گوناگون برخی عملکردها و سیاست گذاری های صورت گرفته در دیدارهای مردمی و یا دیدار با مسئولان و نخبگان و نیز پاسخ به سوالات خبرنگاران در حاشیه برخی برنامه ها برای این منظور کفایت می کند .
