انواع شیعه و سنی کدامند؟

انواع شیعه و سنی کدامند؟

مذاهب اسلامی در سه موضوع اعتقادات، احکام(فقه) و اخلاق و عرفان دچار اختلافات فراوانی شدند و این سبب شده است تا فرقه های متعددی پدید آید. مذاهب کلامی از مباحث اعتقادات، مذاهب فقهی از مباحث فقهی و مذاهب صوفی از مباحث اخلاقی شکل گرفته اند.
مذاهب صوفی مختص جهان اسلام دانست و صوفی غیر مسلمان وجود ندارد. تمامی مباحث و ریشه تصوف در قرن های دوم و سوم در اسلام مطرح شده است و امروز نزدیک به صد فرقه صوفی و جمعیتی بالغ بر 450 میلیون نفر در جهان وجود دارد. تصوف تنها اختصاص به اهل سنت ندارد و برخی از شیعیان هم صوفی هستند. در حال حاضر نزدیک به 370 میلیون نفر صوفی اهل سنت و بیست میلیون نفر صوفی شیعه در جهان اسلام وجود دارد.
فرقه های صوفی اهل سنت: فرقه قادریه(طرفداران عبدالقادرگیلانی) بزرگ‌ترین فرقه صوفی اهل سنت است و از کشور مغرب تا اندونزی پیرو و طرفدار دارد. اهل سنت غرب ایران(کردستان و نواحی غربی کشور) اکثرا صوفی قادری هستند. یکی دیگر از فرقه های صوفی، فرقه نقشبندیه (طرفداران خواجه بهاءالدین نقش بند) است. این فرقه در قرن های هشتم ونهم در شبه قاره هند ایجاد شده است و تأثیر چشمگیری در این شبه قاره و آسیای میانه داشته است. غالب تفکر ترکمن های ایران، تفکر و مذهب صوفی نقشبندیه است.
فرقه های صوفی شیعه: فعال ترین فرقه صوفی شیعه گنابادی ها هستند که از شاه نعمت الله ولی منشعب شده اند. این فرقه در حال حاضر نزدیک به سه الی چهار میلیون نفر در ایران (درشهر های تهران، گناباد، مشهد، یزد، بروجرد و بجنورد) پیرو دارد. یکی دیگر از فرقه های صوفی شیعه شاه نعمت اللهیه است؛ طرفداران این فرقه در کرمان هستند و فعالیت چشمگیری ندارند. فرقه نوربخشیه (طرفداران سید محمد نوربخش) یکی دیگر از فرقه های صوفی شیعه است که در قرن هشتم شکل گرفته است. طرفداران این فرقه در تهران هستند و در حال حاضر این فرقه در شمال پاکستان نزدیک به پنجاه هزار نفر پیرو دارد.
مذهب فقهی اهل سنت: یکی از مذاهب فقهی اهل سنت مذهب حنفی است که امروز در جهان اسلام نزدیک به 450 میلیون نفر پیرو دارند و به جهت اینکه سامانیان، غزنویان و امپراطوری عثمانی حنفی بوده اند، اکثر طرفداران این فرقه در شبه قاره هند، آسیای میانه و ترکیه هستند و اهل سنت شرق ایران حنفی هستند. یکی دیگر از مذهب فقهی اهل سنت شافعی است که نزدیک به 350 میلیون نفر مسلمان از این مذهب پیروی می کنند. فقه بسیاری از مصری ها، ساکنان نوار غزه، اندونزی ها، مالزایی ها و کرد ها فقه شافعی است. یکی دیگر از مذاهب فقهی اهل سنت، مذهب مالکی است که حدود 150 میلیون نفر از جمعیت یک ملیاردی اهل سنت، پیرو این مذهب هستند. مذهب حنبلی از دیگر مذاهب اهل سنت است که نزدیک به 40 الی 50 میلیون نفر می باشند و طرفداران این فرقه تنها در عربستان هستند.
مذاهب اعتقادی: مذاهب اعتقادی به سه دسته فرقه های اهل سنت، مذاهب شیعه و فرق و مذاهب منتصب به اسلام تقسیم بندی می شوند. مذاهب اعتقادی شیعه گفت: یکی از مذاهب شیعه امامیه(دوازده امامی) هستند که نزدیک به 300 میلیون از مسلمانان جهان اسلام را تشکیل می دهند و کشور های ایران، هند، عراق، پاکستان، آذربایجان و بحرین از کشور هایی هستند که این مذهب شیعه طرفدار قابل توجهی دارد. اسماعیلیه یکی از مذاهب شیعه است که نزدیک به پنج میلیون اسماعیلی در جهان وجود دارد. فرقه اسماعیلیه تا امام صادق(ع) را قبول دارند و قائل به نص، علم غیب و عصمت برای امامان هستند. یکی دیگر از مذاهب اعتقادی شیعه، مذهب زیدیه است که طرفدار تفکرات زیدبن علی بودند و ائمه اطهار(ع)، امام علی، امام حسن و امام حسین(ع) و سپس زید بن علی را قبول دارند و قائل به نص، علم غیب و عصمت برای امامان نیستند. جمعیت این مذهب نزدیک به ده میلیون نفر بوده و تنها در کشور یمن هستند.
مذاهب اعتقادی اهل سنت: مذاهب اهل سنت در اعتقادات به سه دسته ماتریدی، اشاعره و اصحاب حدیث تقسیم بندی می شوند. اکثر حنفی ها از نظر کلامی از ابومنصور ماتریدی پیروی می کنند. در حال حاضر نزدیک به 350 میلیون نفر از حنفی ها ماتریدی هستند. این فرقه قائل به حسن و قبح عقلی بوده و به شیعیان دوازده امامی نزدیک هستند. امروز ماتریدی های کشور در استان های گلستان و خراسان شمالی، رضوی و جنوبی حضور دارند. طرفداران فرقه اشاعره از ابوالحسن اشعری پیروی می کنند و در جان اسلام حدود 450 میلیون نفر اشعری وجود دارد و این فرقه از بزگ‌ترین مکاتب کلامی اهل سنت در جهان اسلام محسوب می شود.
فرق تشیع
در مورد تعداد فرقه های شیعه چند قول وجود دارد:
مولف کتاب بیان الادیان فرق اصلی شیعه را پنج فرقه ی زیدیه , کیسانیه , غالیه , صباحیه , ناصریه و امامیه اثنی عشریه ذکر نموده برای هر یک از آنان تقسیماتی ذکر کرده است. او معتقد است که گروه اول پنج فرقه, گروه دوم نیز پنج فرقه, گروه سوم هشت فرقه, گروه چهارم دو فرقه و آخرین گروه فقط یک فرقه اند1.
بغدادی در کتاب الفرقه , شیعیان را به چهار دسته اصلی که هر یک شعباتی دارند تقسیم می کند. بدین ترتیب, زیدیه , امامیه , کیسانیه و غلاة2. شهرستانی در ملل و نحل فرق اصلی شیعه را پنج فرقه می داند که عبارتنداز: کیسانیه , رزامیه3 ، زیدیه, امامیه, غالیه که هر یک به فرق متعدد دیگری تقسمیم می شوند4. البته تقسیم بندیهای دیگری نیز از فرق اصلی شیعه ارائه شده است مثلاً آنان را به کیسانیه, زیدیه, شیعیان عباسی, امامیه, غلاة و اسماعیلیه تقسیم کرده اند5.
بغدادی در کتاب خود اصول فرق شیعه را سه فرقه دانسته است: زیدیه، کیسانیه، امامیه، وی در آغاز غلات را نیز از انشعابا ت شیعه دانسته است ولی بعداً یاد آور شده است که چون آنان از اسلام خارج شده اند از فرقهای اسلامی به شمار نمی آیند[3]. شهرستانی اسماعیلیه را نیز در شمار شعبه های اصلی آورده است، و فرقه های اصلی شیعه را پنچ فرقه می داند.[4] شیخ طوسی(ره) در قواعدالعقاید با نظریه بغدادی موافقت نموده و اصول فرق شیعه را زیدیه، کیسانیه، امامیه دانسته است. [5] قاضی عضد الدین ایجی نیز اصول فرق شیعه را سه می شمارد: کیسانیه، امامیه، زیدیه.
- ابوالمعالی محمد الحسینی العلوی, بیان الادیان, تصحیح عباس اقبال, تهران, چاپ مجلس 1312 ص ص 26 و 27.
2- الفرق بین الفرق, ابومنصور عبدالقاهر بغدادی, مصحح دکتر مشکور, انتشارات امیرکبیر 1344, ص 11.
3- این فرقه در بیان الادیان در شمار فرق مرجئه و در الفرق بین الفرق در زمره فرق غلاة شیعه آمده است و نوبختی در فرق الشیعه اصل آنان را کیسانیه می داند.
4- ملل و نحل, ج 1.
5- نگاهی به شیعه و دیگر فرقه های اسلام, قرن چهارم هجری, نوشته دکتر محمد جواد مشکور ص 55 88.
برای اطلاع بیشتر الفرق بین الفرق ، ملل ونحل ،قواعد العقاید مراجعه فرمائید.