اگر کسی از جلوی سنی که در حال نماز رد شود نماز گزار با دست مانع شده و عابر اگر اصرار کند نماز گزار وی را مورد ضرب و شتم قرار می دهد بر چه مبنایی این کار را انجام مید هند؟

اگر کسی از جلوی سنی که در حال نماز رد شود نماز گزار با دست مانع شده و عابر اگر اصرار کند نماز گزار وی را مورد ضرب و شتم قرار می دهد بر چه مبنایی این کار را انجام مید هند؟

پاسخ: در پاسخ به نکاتی توجه کنید :
نماز برقراری ارتباط مستقیم با معبود است و مسلمان مؤمن در شبانه روز پنج مرتبه به عبادت و بندگی خالق خود می پردازد. بنابراین شایسته است که این ارتباط با حضور قلب و خلوص نیّت باشد و از عواملی که باعث اختلال در این ارتباط میگردد پرهیز شود. روشن است که پدیدآمدن حالت حضور قلب، نیاز به زمینه‌سازی و مقدمه چینی دارد و از جمله عواملی که ممکن است مانع حضور قلب شود، نمازگزاردن در مکان‌هایی است که پر رفت و آمد میباشد و یا در مسیر عبور و مرور مردم قرار دارد چرا که عبور و مرور مانع حضور و خلوص میشود. از این‌رو فقها فرموده‌اند که نمازگزاردن در معابر و راه‌هایی که برای مردم ایجاد اشکال میکند اشکال دارد اما نماز خواندن در مکان‌هایی که مانع عبور و مرور مردم نمیشود ولی ممکن است فردی از مقابل نمازگزار عبور کند از دیدگاه علمای شیعه مانعی ندارد، گرچه عده‌ای از فقها این عمل را مکروه دانسته‌اند. مرحوم صاحب جواهر مینویسد: (پاره‌ای از فقهای شیعه - در این مسأله - عقیده به کراهت دارند؛ خواه مانعی باشد یا نباشد ولی در نصوص و روایات ما چیزی دال بر کراهت وجود ندارد و سکوت ائمه(ص) نشانه عدم کراهت است).( جواهر الکلام، ج 8، ص 405) در یکی از روایات نقل شده که امام حسین بن علی(ع) مشغول نماز بودند، فردی از مقابل آن حضرت عبور نمود. برخی از افرادی که آن جا حضور داشتند از عبور آن فرد جلوگیری کردند. پس از آن که امام نماز را به پایان رساندند فرمودند: چرا از عبور او جلوگیری کردید؟ گفتند: یابن رسول‌الله این فرد بین شما و محراب قرار گرفت. حضرت فرمود: (اًّنَّ الله عزَّوجل أَقْرَبُ مِنْ أن یَخْطُرَ فیما بَیْنی وَ بَیْنَه أحدٌ);( وسایل الشیعه، حر عاملی، ج 5، ص 133، ابواب مکان مصلی. نقل از الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل‌البیت، ج 1، ص 389) وای بر شما! خداوند نزدیک‌تر از آن است که فردی بین من و او قرار گیرد.
اما از نظر فقهای اهل‌سنّت عبور و گذر از جلو نمازگزار در صورتی که بین آنها مانعی مانند چوب، ریسمان و... نباشد حرام است ولی موجب بطلان نماز نمیشود و بین حرام بودن و باطل کردن عمل تفاوت وجود دارد چرا که ممکن است عملی حرام و گناه باشد اما عامل باطل شدن فعل دیگری نگردد؛ البته در شهر مکّه عبور و مرور از جلو نمازگزار هر چند بدون پوشش و مانعی باشد اشکالی ندارد. به عبارت دیگر از دیدگاه اهل‌سنت حکم عبور از مقابل نمازگزار را میتوان به چند بخش تقسیم نمود:
1. آیا عبور از جلو نمازگزار موجب بطلان نماز است؟ زحیلی مینویسد: (اًّتَّفَقَ أئمُْ المَذاهبَ الأَرْبَعَْ عَلی أَنَّ المُرورَ بَیْنَ یَدَی المُصَلّی لا یَقْطَعُها وَ لا یُبْطِلُها و اًّنَّما یَنْقُصُ الصَّلاَْ اًّذا لَمْ یَرِدْهُ);( الفقه الاسلامی و ادلته، وهبه زحیلی، ج 1، ص 763 - 764) پیشوایان مذاهب چهارگانه اتفاق نظر دارند که عبور از جلوی نمازگزار نه باعث قطع نماز میشود و نه آن را باطل میکند؛ بلکه اگر نمازگزار عابر را باز ندارد، نمازش ناقص میگردد.
2. آیا عبور از جلو نمازگزار حرام است؟ وهبه زحیلی مینویسد: (از دیدگاه احناف، عبور از جلو نمازگزار، کراهت تحریمی دارد)( همان، ج 1، ص 758) اما در این که عابر، یا نمازگزار، یا هر دو گنهکار میشوند چهار صورت فرض شده است: الف) در صورتی که برای عبور، راه دیگری غیر از جلو نمازگزار وجود داشته باشد، عابر گنهکار است/ ب) در صورتی که عابر برای عبور راه دیگری ندشته باشد و نمازگزار بدون سُتره(در تعریف سُتره گفته‌اند: هر چیزی را که نمازگزار به خاطر منع عبور و مرور جلو خودش قرار دهد ستره نامیده میشود. الفقه الاسلامی و ادلته ج 1، ص 752 ستره میتواند اشیایی چون صندلی، عصا، دیوار، ستون، و یا خط مستقیم در روی زمین و حتی پشت سرکسی قرار گرفتن و... باشد کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه ج 1، ص 243 - 244) روبروی عابر به نماز بایستد، نمازگزار گنهکار است/ ج) در صورتی که نمازگزار، در مکانی که محل عبور و مرور است بدون پوشش و ستره به نماز بایستد و عابران نیز راه دیگری برای عبور داشته باشند، هر دو گنهکاراند/ د) در صورتی است که نماز گزار، جلو خودش پوشش و ستره بگذارد و عابر نیز راه دیگری غیر از جلو نمازگزار، برای عبور نداشته باشدهیچکدام گنهکار نیستند.( الفقه الاسلامی و ادلته، وهبْ زحیلی، ج 1، ص 758 - 759 و الفقه علی المذاهب الاربعه ج 1، ص 245 - 246)
3. در چه صورتی عبور از جلو نمازگزار جایز است؟ از دیدگاه اهل‌سنت در شش صورت عبور از مقابل نمازگزار جایز است: الف) در صحرا و بیابان و این که عبور بعد از موضع سجده باشد؛ ب) در صورتی که نمازگزار در معابر عمومی پوشش و مانع قرار نداده باشد؛ ج) بین نمازگزار و عابر حایلی مانند پرده و... وجود داشته باشد؛ د) تمام اعضای عابر در مقابل نمازگزار قرار نگیرد؛ ه) در مساجد، هنگامی که عبور بعد از پوشش و ستره باشد؛ و) عبور، به خاطر پرکردن جاهای خالی صفوف مقدم جماعت.( همان، ص 759)
4. جلونمازگزار، چه مسافتی را شامل میشود؟ در صحرا و یا مساجد بزرگ، عبور از جایی که نمازگزار ایستاده تا موضع سجده حرام میباشد. در خانه و مساجد کوچک کمتر از 40 ذراع و نیز عبور از جایی که نمازگزار ایستاده تا دیوار قبله حرام میباشد و این در صورتی است که ستره و پوشش وجود نداشته باشد.( همان، ص 761)
5 - منع از عبور و یا زدن چه حکمی دارد؟ در این مورد حنفی ها از همه سختگیر تر هستند اما با این حال به نظر حنفیها، جلوگیری از عبور عابر، رخصت، - جایز - و مانع او نشدن و عدم درگیری با وی عزیمت - واجب - ، میباشد.( همان، ص 762) البته در این میان افراتیونی هم در میان آنها دیده می شود که به هر وسیله ای حتی زدن سعی می کنند که مانع رفت و آمد در جلوی خود شوند.