آیا تعریف دبیفورد از خدا، منطبق با تعاریف ادیان الهی میباشد؟ یکی از واژههایی که در اندیشهها و آموزههای دبیفورد تغییر اساسی پیدا کرده، است مفهوم خدا است. البته وی برای تغییر این مفهوم بنیادین، چندین مرحله را طی کرده است، تا درک و فهم این تغییر برای مخاطب آموزههایش آسان گردد. در واقع برای رسیدن به مقصود یعنی تغییر مفاهیم بنیادین جامعه نمی توان بی گدار به آب زد، بلکه باید طوری رفتار کرد که مخاطب حالت تدافعی به خود نگیرد . لذا دبی فورد با به کارگیری پنج گام اساسی یک به یک خاکریزهای تفکری مخاطب را درنوردیده و پیش می رود . گام اول : جلب اعتماد و همسان سازی فکری با مخاطب ابتدا برای جلب اعتماد و همسان سازی خود با مخاطب از نظر فکری ادعا میکند او نیز خداپرست و معتقد به معبودیست که باید او را اطاعت و از نعمتهایش تشکر کرد و کارها را به او واگذار نمود . ( من خداپرست هستم و خدا پرست بودن را دوست دارم .[1] ) ( ما هیچگاه واقعا از خدا جدا نیستیم .[2] ) ( پیش از حمام کردن بدن خود را با روغن ماساژ دهید و خدا را برای تمامی اجزای آن شکرگزار باشید. از سر شروع کنید و همچنان که روغن را به روی پوستتان میمالید از خدا برای چهره، حواس، صدا، گوش و فکرتان تشکر کنید .[3] ) گام دوم : ایجاد تردید در باورهای مخاطب بعد از اعتمادسازی مخاطب، نوبت آن رسیده است که باورهای درونی مخاطب زیر سؤال برود. لذا مینویسد: ( از چنین پرسشهایی بیش از همه می ترسیم؛ زیرا مجبور میشویم آموختههای خود را زیر سؤال ببریم. آیا هرگز اعتقادتان به خدا را زیر سؤال بردهاید؟ برای برخیها پرسش درباره کتب مقدس گناهی نابخشودنی است، اما اگر ما پایهای ترین باورهای خود را زیر سؤال نبریم به عنوان موجوداتی معنوی رشد نخواهیم کرد و زندگی ما در همان مسیری طی میشود که پدر و مادرهایمان بنا نهادهاند و هیچ گاه از محدودهای که در کودکی برایمان معین کردهاند فراتر نخواهیم رفت [4]. ) گام سوم : ارائه تعریفی جدید از خدا حال نوبت آن رسیده که در پی ایجاد تردید در باورهای مخاطب، خدا در قالب تعریفی جدید معرفی شود و مفهوم اصیل و بنیادی خدا که وجود همه از اوست و کمال مطلق است و وجودی جدای از وجود مخلوقات خود دارد، تعویض یافته و طبیعت به عنوان خدا جایگزین خدای اصلی شود . وی مینویسد: ( خدایی که من از او صحبت میکنم، آن قدرت برتری که بیرون از وجودمان حضور دارد نیست، بلکه نیرویی کیهانی است که در کانون وجود ما جای دارد و ما را به هر آنچه هست و هر آنچه خواهد بود متصل میکند. این نیرو یک انرژی همه شمول است که هم از قدرت و هم از خرد برخوردار میباشد. نیرویی که بیشتر اوقات عشق، معنویت، خرد هستی، حکمت الهی، طبیعت یا به اسامی گوناگون دیگر نامیده می شود. راههای بسیاری وجود دارند که میتوانند شما را به سوی حضور الهی درونتان هدایت کنند. برای شروع فقط نیاز به اشتیاقی راستین برای شناخت خدا و وجودی گشوده برای پذیرش این قدرت الهی دارید تا شما را به انجام کارهای درست رهنمون شود .[5] ) در همین راستا انسان هم که جزئی از طبیعت به شمار میرود پس جزئی از خدا خواهد بود و وقتی انسان جزئی از خدای یکپارچه شد پس او خودِ خداست. دبی به نقل از دیپاک چوپرا می نویسد: هستی یک تصویر تمام نگار است، به این معنی که کل هستی در درون هر بخش آن وجود دارد. الگوی تصویر تمام نگار ، آشکار میکند که هر یک از ما جهانی کوچک هستیم که جهان بزرگ را در وجود خود داریم و این موضوع به مثابه این است که شخصی در حال خواندن یک ورق کتاب که جزئی از آن است می باشد اما ما می گوییم او دارد کتاب می خواند . او در کتاب راز سایه این طور بیان می کند : ( برای آن که وجود حقیقی خود را باز پس گیریم و شکوه آن را پذیرا شویم، باید رهسپار سفری گردیم که ما را به ورای داستان محدودمان میبرد. اما پیش از آن باید این حقیقت غایی و شاید دردناکترین واقعیت روبرو شویم: ما هیچگاه واقعا از خدا جدا نیستیم! ما قطعهای از پازل الهی هستیم. ممکن است جدا به نظر برسیم. ممکن است جدا عمل کنیم و بیشتر ما با این باور که جدا هستیم به گور برویم، اما جدایی ما فقط یک توهم است. این توهم، حواسپرتی و سرگرمی دردناکی است که ما را در جستجوی بیانتها برای چیزی بیشتر، بهتر یا متفاوت با آنچه خود داریم، گرفتار کرده است. این تلاش جستجویی بی ثمر میباشد چرا که بر مبنای این نتیجهگیری نادرست شکل گرفته است که ما به نوعی ناقص هستیم[6] . ) گام چهارم : معرفی دعا به عنوان ابزاری برای ارتباط با خدای جدید حال که تعریفی جدید از خدا ارائه شد باید از پتانسیل دعا برای ارتباط مخاطب با خدای جدید یعنی طبیعت استفاده کرد . انسان فطرتا برای رسیدن به آرامش حقیقی درونی نیاز به ارتباط با یک ذات لایتناهی دارد که دارای صفاتی همچون قدرت و خرد باشد تا بتواند مشکلات روحی و جسمی او را حل کند لذا در چند سطر پیش در معرفی خدای جدید به این مهم اشاره شد که طبیعت دارای شعور و قدرت میباشد تا خواننده کتاب با ذهنیت قبلی خود که طبیت بیشعور است، خدای جدید را محکوم به بی خردی نکند. لذا چند صفحه بعد درباره قدرت دعا مینویسد: ( دعا آگاهی ما را بالا میبرد و قلبهایمان را شفا میدهد. هنگامی که دلهای ما سرشار از امید، ایمان و اعتماد باشد، اطمینانی از وجودمان ساطع میشود که در تمامی جوانب زندگیمان تأثیر می گذارد. دعا ابزاریست که با ارتقای آگاهی مان به سطح معنوی - آنجا که مشکلاتمان ناپدید میشود - ما را حمایت می کند [7]. ) گام پنجم : استفاده از اعتقادات مخاطب بر علیه همان اعتقادات بعد از تمامی این مراحل یعنی اعتماد سازی و ایجاد تردید در باورهای مخاطب و ارائه تعریفی جدید از خدا و معرفی دعا به عنوان ابزاری برای ارتباط با خدای جدید، حال وقت آن رسیده است که یک مراقبه و تمرین عملی را نیز به آموزههای خود بیفزاید تا با استفاده از اعتقادات مخاطب زیر بنای باور به خدای اصیل را از ریشه برکَند. مینویسد : ( جایی را به عنوان محراب در خانه خود فراهم کنید. محراب، یادآور این نکته است که شما تنها نیستید. آنجا مکان مقدسی برای شما می شود مکانی که میتوانید در آن دعا مراقبه و گریه کنید درباره زندگی خود بیندیشید و یادداشتهایتان را بنویسید. آنجا را همچون مکانی مقدس بدانید و با همین نگرش از آن مراقبت کنید. من در محراب خود تصاویری از قدّیسین، عکسی از پسرم و اعضای دیگر خانواده که به آنها عشق میورزم ، دارم. یک رومیزی زیبا روی محراب خود بیندازید وآن را با عکس ، شمع و هر چیزی که به شما آرامش می دهد، تزئین کنید. افزون بر این نمادی از اعتقادات خود مانند یک انجیل ، کتاب دعا یا هر کتاب مقدس دیگر در آن بگذارید . اگر کتاب دعای خاصی ندارید ، میتوانید خودتان آن را درست کنید[8] . ) در این فقره از تمرین عملی او مخاطبش را از هر طیف فکری ( دیندار و بی دین ) مورد خطاب قرار میدهد و توصیه می کند محرابی را در خانه خود ایجاد کرده و با خدا ارتباط داشته باشند . اما سؤال اینجاست که چرا او مخاطب را تشویق به برگشت به کتاب مقدس خود می نماید آیا این مغایر با آنچه تاکنون گفته نیست؟ جواب این است که چون قبلا مفهوم خدا را در ذهن مخاطبِ خود تغییر داده و طبیعت را به عنوان خالق و معبود معرفی کرده است حال مخاطب در محراب خود کتاب مقدس خود را مطالعه خواهد کرد ولی با خدای جدید ارتباط برقرار خواهد کرد و خطر این پنهان کاریِ موضع به مراتب بیشتر از تصریح به آن خواهد بود. منابع قرآن کریم علامه مجلسی، بحار الأنوار، 110 جلد، مؤسسة الوفاء بیروت - لبنان، 1404 هجری قمری ثقة الاسلام کلینی، الکافی،8 جلد، دار الکتب الإسلامیة تهران، 1365 شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان استاد شهید مطهری،مجموعه آثار استاد شهید مطهری دیوید ام . وولف،روانشناسی دین،ترجمه دکتر محمد دهقانی ، نشر رشد تهران 1386 دبی فورد ، نیمه تاریک وجود ، ترجمه فرناز فرود ،چاپ دهم ،نشر حمیدا، تهران 1387 دبی فورد ، جدایی معنوی ، ترجمه سوسن اورعی ، چاپ سوم ، نشر کلک آزادگان ، تهران 1387 دبی فورد ، راز سایه ، ترجمه فرناز فرود ، چاپ چهارم ، نشر حمیدا ، تهران 1388 دبی فورد ، چرا آدمهای خوب کارهای بد می کنند، ترجمه فرناز فرود ، چاپ اول،نشر کلک آزادگان ، تهران 1388 دبی فورد ، سؤالهای درست ، ترجمه ریحانه فرهنگی ، چاپ اول ،نشر کلک آزادگان ، تهران 1387 دبی فورد ، بهترین سال زندگی ، ترجمه فرناز فرود ،چاپ سوم ، نشرحمیدا، تهران 1388 حمیدرضا مظاهری سیف، جریان شناسی انتقادی عرفان های نو ظهور،نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،قم 1387 نوشته شده توسط: مرتضی شفوی ________________________________________ [1] راز سایه ص 153 [2] همان 21 [3] نیمه تاریک وجود ص 181 [4] همان ص 187 [5] جدایی معنوی ص 98 [6] راز سایه ص 21 [7] جدایی معنوی ص 109 [8] جدایی معنوی ص 111
آیا تعریف دبیفورد از خدا، منطبق با تعاریف ادیان الهی میباشد؟
یکی از واژههایی که در اندیشهها و آموزههای دبیفورد تغییر اساسی پیدا کرده، است مفهوم خدا است. البته وی برای تغییر این مفهوم بنیادین، چندین مرحله را طی کرده است، تا درک و فهم این تغییر برای مخاطب آموزههایش آسان گردد.
در واقع برای رسیدن به مقصود یعنی تغییر مفاهیم بنیادین جامعه نمی توان بی گدار به آب زد، بلکه باید طوری رفتار کرد که مخاطب حالت تدافعی به خود نگیرد . لذا دبی فورد با به کارگیری پنج گام اساسی یک به یک خاکریزهای تفکری مخاطب را درنوردیده و پیش می رود .
گام اول : جلب اعتماد و همسان سازی فکری با مخاطب
ابتدا برای جلب اعتماد و همسان سازی خود با مخاطب از نظر فکری ادعا میکند او نیز خداپرست و معتقد به معبودیست که باید او را اطاعت و از نعمتهایش تشکر کرد و کارها را به او واگذار نمود .
( من خداپرست هستم و خدا پرست بودن را دوست دارم .[1] )
( ما هیچگاه واقعا از خدا جدا نیستیم .[2] )
( پیش از حمام کردن بدن خود را با روغن ماساژ دهید و خدا را برای تمامی اجزای آن شکرگزار باشید. از سر شروع کنید و همچنان که روغن را به روی پوستتان میمالید از خدا برای چهره، حواس، صدا، گوش و فکرتان تشکر کنید .[3] )
گام دوم : ایجاد تردید در باورهای مخاطب
بعد از اعتمادسازی مخاطب، نوبت آن رسیده است که باورهای درونی مخاطب زیر سؤال برود. لذا مینویسد:
( از چنین پرسشهایی بیش از همه می ترسیم؛ زیرا مجبور میشویم آموختههای خود را زیر سؤال ببریم. آیا هرگز اعتقادتان به خدا را زیر سؤال بردهاید؟ برای برخیها پرسش درباره کتب مقدس گناهی نابخشودنی است، اما اگر ما پایهای ترین باورهای خود را زیر سؤال نبریم به عنوان موجوداتی معنوی رشد نخواهیم کرد و زندگی ما در همان مسیری طی میشود که پدر و مادرهایمان بنا نهادهاند و هیچ گاه از محدودهای که در کودکی برایمان معین کردهاند فراتر نخواهیم رفت [4]. )
گام سوم : ارائه تعریفی جدید از خدا
حال نوبت آن رسیده که در پی ایجاد تردید در باورهای مخاطب، خدا در قالب تعریفی جدید معرفی شود و مفهوم اصیل و بنیادی خدا که وجود همه از اوست و کمال مطلق است و وجودی جدای از وجود مخلوقات خود دارد، تعویض یافته و طبیعت به عنوان خدا جایگزین خدای اصلی شود .
وی مینویسد: ( خدایی که من از او صحبت میکنم، آن قدرت برتری که بیرون از وجودمان حضور دارد نیست، بلکه نیرویی کیهانی است که در کانون وجود ما جای دارد و ما را به هر آنچه هست و هر آنچه خواهد بود متصل میکند. این نیرو یک انرژی همه شمول است که هم از قدرت و هم از خرد برخوردار میباشد. نیرویی که بیشتر اوقات عشق، معنویت، خرد هستی، حکمت الهی، طبیعت یا به اسامی گوناگون دیگر نامیده می شود. راههای بسیاری وجود دارند که میتوانند شما را به سوی حضور الهی درونتان هدایت کنند. برای شروع فقط نیاز به اشتیاقی راستین برای شناخت خدا و وجودی گشوده برای پذیرش این قدرت الهی دارید تا شما را به انجام کارهای درست رهنمون شود .[5] )
در همین راستا انسان هم که جزئی از طبیعت به شمار میرود پس جزئی از خدا خواهد بود و وقتی انسان جزئی از خدای یکپارچه شد پس او خودِ خداست. دبی به نقل از دیپاک چوپرا می نویسد:
هستی یک تصویر تمام نگار است، به این معنی که کل هستی در درون هر بخش آن وجود دارد. الگوی تصویر تمام نگار ، آشکار میکند که هر یک از ما جهانی کوچک هستیم که جهان بزرگ را در وجود خود داریم و این موضوع به مثابه این است که شخصی در حال خواندن یک ورق کتاب که جزئی از آن است می باشد اما ما می گوییم او دارد کتاب می خواند .
او در کتاب راز سایه این طور بیان می کند : ( برای آن که وجود حقیقی خود را باز پس گیریم و شکوه آن را پذیرا شویم، باید رهسپار سفری گردیم که ما را به ورای داستان محدودمان میبرد. اما پیش از آن باید این حقیقت غایی و شاید دردناکترین واقعیت روبرو شویم: ما هیچگاه واقعا از خدا جدا نیستیم! ما قطعهای از پازل الهی هستیم. ممکن است جدا به نظر برسیم. ممکن است جدا عمل کنیم و بیشتر ما با این باور که جدا هستیم به گور برویم، اما جدایی ما فقط یک توهم است. این توهم، حواسپرتی و سرگرمی دردناکی است که ما را در جستجوی بیانتها برای چیزی بیشتر، بهتر یا متفاوت با آنچه خود داریم، گرفتار کرده است. این تلاش جستجویی بی ثمر میباشد چرا که بر مبنای این نتیجهگیری نادرست شکل گرفته است که ما به نوعی ناقص هستیم[6] . )
گام چهارم : معرفی دعا به عنوان ابزاری برای ارتباط با خدای جدید
حال که تعریفی جدید از خدا ارائه شد باید از پتانسیل دعا برای ارتباط مخاطب با خدای جدید یعنی طبیعت استفاده کرد . انسان فطرتا برای رسیدن به آرامش حقیقی درونی نیاز به ارتباط با یک ذات لایتناهی دارد که دارای صفاتی همچون قدرت و خرد باشد تا بتواند مشکلات روحی و جسمی او را حل کند لذا در چند سطر پیش در معرفی خدای جدید به این مهم اشاره شد که طبیعت دارای شعور و قدرت میباشد تا خواننده کتاب با ذهنیت قبلی خود که طبیت بیشعور است، خدای جدید را محکوم به بی خردی نکند. لذا چند صفحه بعد درباره قدرت دعا مینویسد:
( دعا آگاهی ما را بالا میبرد و قلبهایمان را شفا میدهد. هنگامی که دلهای ما سرشار از امید، ایمان و اعتماد باشد، اطمینانی از وجودمان ساطع میشود که در تمامی جوانب زندگیمان تأثیر می گذارد. دعا ابزاریست که با ارتقای آگاهی مان به سطح معنوی - آنجا که مشکلاتمان ناپدید میشود - ما را حمایت می کند [7]. )
گام پنجم : استفاده از اعتقادات مخاطب بر علیه همان اعتقادات
بعد از تمامی این مراحل یعنی اعتماد سازی و ایجاد تردید در باورهای مخاطب و ارائه تعریفی جدید از خدا و معرفی دعا به عنوان ابزاری برای ارتباط با خدای جدید، حال وقت آن رسیده است که یک مراقبه و تمرین عملی را نیز به آموزههای خود بیفزاید تا با استفاده از اعتقادات مخاطب زیر بنای باور به خدای اصیل را از ریشه برکَند.
مینویسد :
( جایی را به عنوان محراب در خانه خود فراهم کنید. محراب، یادآور این نکته است که شما تنها نیستید. آنجا مکان مقدسی برای شما می شود مکانی که میتوانید در آن دعا مراقبه و گریه کنید درباره زندگی خود بیندیشید و یادداشتهایتان را بنویسید. آنجا را همچون مکانی مقدس بدانید و با همین نگرش از آن مراقبت کنید. من در محراب خود تصاویری از قدّیسین، عکسی از پسرم و اعضای دیگر خانواده که به آنها عشق میورزم ، دارم. یک رومیزی زیبا روی محراب خود بیندازید وآن را با عکس ، شمع و هر چیزی که به شما آرامش می دهد، تزئین کنید. افزون بر این نمادی از اعتقادات خود مانند یک انجیل ، کتاب دعا یا هر کتاب مقدس دیگر در آن بگذارید . اگر کتاب دعای خاصی ندارید ، میتوانید خودتان آن را درست کنید[8] . )
در این فقره از تمرین عملی او مخاطبش را از هر طیف فکری ( دیندار و بی دین ) مورد خطاب قرار میدهد و توصیه می کند محرابی را در خانه خود ایجاد کرده و با خدا ارتباط داشته باشند . اما سؤال اینجاست که چرا او مخاطب را تشویق به برگشت به کتاب مقدس خود می نماید آیا این مغایر با آنچه تاکنون گفته نیست؟ جواب این است که چون قبلا مفهوم خدا را در ذهن مخاطبِ خود تغییر داده و طبیعت را به عنوان خالق و معبود معرفی کرده است حال مخاطب در محراب خود کتاب مقدس خود را مطالعه خواهد کرد ولی با خدای جدید ارتباط برقرار خواهد کرد و خطر این پنهان کاریِ موضع به مراتب بیشتر از تصریح به آن خواهد بود.
منابع
قرآن کریم
علامه مجلسی، بحار الأنوار، 110 جلد، مؤسسة الوفاء بیروت - لبنان، 1404 هجری قمری
ثقة الاسلام کلینی، الکافی،8 جلد، دار الکتب الإسلامیة تهران، 1365
شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان
استاد شهید مطهری،مجموعه آثار استاد شهید مطهری
دیوید ام . وولف،روانشناسی دین،ترجمه دکتر محمد دهقانی ، نشر رشد تهران 1386
دبی فورد ، نیمه تاریک وجود ، ترجمه فرناز فرود ،چاپ دهم ،نشر حمیدا، تهران 1387
دبی فورد ، جدایی معنوی ، ترجمه سوسن اورعی ، چاپ سوم ، نشر کلک آزادگان ، تهران 1387
دبی فورد ، راز سایه ، ترجمه فرناز فرود ، چاپ چهارم ، نشر حمیدا ، تهران 1388
دبی فورد ، چرا آدمهای خوب کارهای بد می کنند، ترجمه فرناز فرود ، چاپ اول،نشر کلک آزادگان ، تهران 1388
دبی فورد ، سؤالهای درست ، ترجمه ریحانه فرهنگی ، چاپ اول ،نشر کلک آزادگان ، تهران 1387
دبی فورد ، بهترین سال زندگی ، ترجمه فرناز فرود ،چاپ سوم ، نشرحمیدا، تهران 1388
حمیدرضا مظاهری سیف، جریان شناسی انتقادی عرفان های نو ظهور،نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،قم 1387
نوشته شده توسط: مرتضی شفوی
________________________________________
[1] راز سایه ص 153
[2] همان 21
[3] نیمه تاریک وجود ص 181
[4] همان ص 187
[5] جدایی معنوی ص 98
[6] راز سایه ص 21
[7] جدایی معنوی ص 109
[8] جدایی معنوی ص 111
- [سایر] چرا اندیشههای افرادی چون دبیفورد، وین دایر و امثال آنان در یک جامعه مطرح و ترویج میگردد؟ دیدگاه این افراد نسبت به انسان در مقابل خداوند، چه میباشد؟
- [سایر] آیا ایران کشور جهان سومی است؟ لطفا نظر خود را به صورت مستدل در مورد اینکه کدامیک از ویژگی های ایرانیان منطبق با تعاریف موجود از جهان سوم و کدامیک از خصلت های ایرانیان منطبق با تعاریف موجود از توسعه یا
- [سایر] آیا تعاریف متعدد از خدا در قرآن (نعوذ بالله) نشانگر غرور خدا است؟
- [سایر] چه تفاوتی بین ادیان الهی وجود دارد؟
- [سایر] تعاریف غرب در مورد توسعه، و اشکالات آن را بیان نمایید؟ آیا در اسلام تعریف امعی در مورد توسعه وجود دارد؟
- [سایر] برای فرقه شناسی در ادیان الهی و غیر الهی مطالعه چه کتاب هایی پیشنهاد می شود؟
- [سایر] تعریف نماز در سایر ادیان (غیر اسلام) چیست؟
- [سایر] تعریف انسان از دیدگاه وحی الهی چیست؟
- [سایر] تعاریف غرب در مورد توسعه، و اشکالات آن را بیان نمایید؟ آیا در اسلام تعریف امعی در مورد توسعه وجود دارد؟
- [سایر] اختلاف در ادیان الهی به چه شکلی می باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کافر یعنی کسی که خدا، یا پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) را قبول ندارد، یا برای خدا شریکی قرار می دهد بنابر احتیاط نجس است، هرچند به یکی از ادیان آسمانی، مانند آیین یهود و نصاری ایمان داشته باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . لازمه ایمان به خداوند متعال و ایمان به انبیاء عظام صلوات الله علیهم اجمعین و ایمان به احکام الهی آن است که شخص مؤمن، قلباً از منکر و معصیت خداوند متعال، منزجر باشد، و منکر را قلباً انکار کند.
- [امام خمینی] تعریف روزه - روزه آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می کند و شرح آنها بعدا گفته می شود، خودداری نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام میباشد و بعضی از مردم که مقابل قبر امامان پیشانی را به زمین میگذارند، اگر برای شکر خداوند متعال باشد اشکال ندارد وگرنه حرام است. مستحبات و مکروهات سجده
- [آیت الله بروجردی] سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام میباشد و بعضی از مردم عوام که مقابل قبر امامان عَلَیْهمُالسَّلَام پیشانی را به زمین میگذارند، اگر برای شکر خداوند متعال باشد اشکال ندارد و گرنه حرام است.
- [آیت الله علوی گرگانی] سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام میباشد وبعضی از مردم عوام که مقابل امامان: پیشانی را به زمین میگذارند، اگر برای شکر خداوند متعال باشد، اشکال ندارد وگرنه حرام است.
- [آیت الله سیستانی] سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام میباشد ، و بعضی از مردم عوام که مقابل قبر امامان علیهمالسلام پیشانی را به زمین میگذارند اگر برای شکر خداوند متعال باشد ، اشکال ندارد ، و گر نه مشکل است . مستحبّات و مکروهات سجده :
- [آیت الله اردبیلی] واجبات مالی الهی، مانند حجّی که بر میّت واجب است و بدهکاری و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم، ادا کردن آنها واجب میباشد و همچنین بدهیها و حقوق مردم را، باید از اصل مال میّت بدهند، اگرچه میّت برای آنها وصیّت نکرده باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر از قول خدا یا پیغمبر حرف راستی را بگوید بعد بگوید دروغ گفتم، یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد وفردای آن، که روزه میباشد بگوید آنچه دیشب گفتم راست است، روزهاش باطل میشود.
- [آیت الله بروجردی] اگر از قول خدا یا پیغمبر حرف راستی را بگوید بعد بگوید:دروغ گفتم، یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن، که روزه میباشد بگوید:آنچه دیشب گفتم راست است، روزهاش باطل میشود.