ولایت تکوینی
توحید معاد نبوت عدل (شیعه) • 
تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی بیشتر توضیح دید؟
تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی بیشتر توضیح دید؟ الف: ولایت تکوینی ولایت تکوینی،مربوط به خداست،و به معنی سرپرستی موجودات جهان و عالم خارج و تصرف عینی داشتن در آنهااست. ولایت، از شئون و لوازم آفرینش و تدبیر و پرورش است، ولایت حقیقی از آفرینش انفکاک ندارد. آیاتی که اشاره به ولایت تکوینی خدای متعال دارد، و اینکه خدای متعال هر گونه تصرف در هر موجود و هر رقم تدبیر و به هر طوری که خود بخواهد برایش میسور و صحیح و روا است، مانند این آیات: أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ ،....الله ولایت دارد... و ما لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفِیعٍ أَ فَلا تَتَذَکَّرُونَ پس بعد از خدا هیچ ولی برای او نیست. سوره شوری آیه 44. این ولایت که مخصوص خداست ،مراتبی ار آن از جانب او به (انسان کامل ) نیز داده می شود: استاد مطهری در تعریف ولایت تکوینی می‌فرمایند: ولایت تکوینی این است که انسان در اثر پیمودن صراط عبودیت به مقام قرب الهی نائل می‌گردد و اثر وصل به مقام قرب البته در مراحل عالی آن این است که معنویت انسانی که خود حقیقت و واقعیتی است، در وی متمرکز میشود و با داشتن آن معنویت، قافله سالار معنویت، مسلط بر ضمائر و شاهد بر اعمال و حجت زمان میشود. زمین هیچگاه از ولیّی که حامل چنین معنویتی باشد، به عبارت دیگر از انسان کامل خالی نیست.( مطهری، استاد شهید مرتضی؛ ولاءها و ولایتها، انتشارات صدرا، صص: 57 56. (تذکر این نکته ضروری است که عبارت فوق متوهم این معنی است که ولایت تکوینی فقط مختص به انسان کامل و حجت هر زمان یعنی پیامبر و امام معصوم است؛ اما در ادامه بحث روشن میشود که چنین نیست و مقام ولایت درجاتی دارد که درجات بالای آن مختص اولیاء الهی است، اما مدارج پائین و متوسط آن را مؤمنان عارف هم می‌رسند.) ب- ولایت تشریعی منظوراز ولایت تشریعی؛ ولایت بر تشریع یعنی حق قانونگذاری است ، وآن نیز مخصوص خداست. از انقیاد در برابر این قسم ولایت تشریعی پروردگار، تعبیر به ایمان و تقوی و پرهیز از گناهان میشود. برخی از آیاتی که ولایت تشریع شریعت و هدایت و ارشاد توفیق و امثال اینها را برای خدای متعال ثابت می‌کند، آنها نیز از این قرارند: اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ خداست ولی کسانی که ایمان آورده‌اند و لذا آنان را از ظلمات بسوی نور بیرون میاورد. سوره بقره آیه 257. وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُتَّقِینَ و آیه زیر هم در مقام بیان همین جهت‌است: وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا مُبِیناً این صحیح نیست که مرد مؤمن و زن مؤمنه‌ای بعد از آنکه خدا و رسولش برای آنها بامری حکم فرمودند در کار خود اعمال سلیقه و اختیار نمایند. و هر کس چنین کند یعنی در آنچه خدا و رسولش اختیار نموده عصیان ورزد البته از راه حق گمراه شده است گمراهی روشنی. سوره احزاب آیه 36. واین ولایت به ( انسانهای کامل) نیز از جانب خداوند داده شده است. و آن یعنی: در چارچوب اصول، هنجارها و قوانین الهی که توسط پیامبر ابلاغ شده است کسانی ولایت دارند که: اولا: آنها را برای مردم تبیین کنند ثانیا: جزئیات احکام را از کلیات آن استخراج نمایند ثالثا: رهبری جامعه را در جهت اجرای آن احکام برعهده گیرند رابعا: در صورت وقوع تزاحم در احکام در مسیر اجرای آن بر اساس قاعده اهم و مهم رفع تزاحم نمایند. این گونه ولایت که در واقع ولایت در مقام تبیین و اجرا است برای ائمه و نایبان آنها ثابت است و چنین چیزی هیچ تضادی با خاتمیت ندارد، بلکه استمرار شریعت خاتم در بستر زمان است و بس. به عبارت دیگر عالمان شیعه برآنند که پیامبر(ص) دارای سه سمت اصلی بوده اند؛ 1. دریافت و ابلاغ وحی 2. تبیین و تفسیر آنچه وحی شده 3. رهبری اجتماعی و اجرای قوانین الهی.
تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی بیشتر توضیح دید؟ الف: ولایت تکوینی ولایت تکوینی،مربوط به خداست،و به معنی سرپرستی موجودات جهان و عالم خارج و تصرف عینی داشتن در آنهااست. ولایت، از شئون و لوازم آفرینش و تدبیر و پرورش است، ولایت حقیقی از آفرینش انفکاک ندارد. آیاتی که اشاره به ولایت تکوینی خدای متعال دارد، و اینکه خدای متعال هر گونه تصرف در هر موجود و هر رقم تدبیر و به هر طوری که خود بخواهد برایش میسور و صحیح و روا است، مانند این آیات: أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ ،....الله ولایت دارد... و ما لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفِیعٍ أَ فَلا تَتَذَکَّرُونَ پس بعد از خدا هیچ ولی برای او نیست. سوره شوری آیه 44. این ولایت که مخصوص خداست ،مراتبی ار آن از جانب او به (انسان کامل ) نیز داده می شود: استاد مطهری در تعریف ولایت تکوینی می‌فرمایند: ولایت تکوینی این است که انسان در اثر پیمودن صراط عبودیت به مقام قرب الهی نائل می‌گردد و اثر وصل به مقام قرب البته در مراحل عالی آن این است که معنویت انسانی که خود حقیقت و واقعیتی است، در وی متمرکز میشود و با داشتن آن معنویت، قافله سالار معنویت، مسلط بر ضمائر و شاهد بر اعمال و حجت زمان میشود. زمین هیچگاه از ولیّی که حامل چنین معنویتی باشد، به عبارت دیگر از انسان کامل خالی نیست.( مطهری، استاد شهید مرتضی؛ ولاءها و ولایتها، انتشارات صدرا، صص: 57 56. (تذکر این نکته ضروری است که عبارت فوق متوهم این معنی است که ولایت تکوینی فقط مختص به انسان کامل و حجت هر زمان یعنی پیامبر و امام معصوم است؛ اما در ادامه بحث روشن میشود که چنین نیست و مقام ولایت درجاتی دارد که درجات بالای آن مختص اولیاء الهی است، اما مدارج پائین و متوسط آن را مؤمنان عارف هم می‌رسند.) ب- ولایت تشریعی منظوراز ولایت تشریعی؛ ولایت بر تشریع یعنی حق قانونگذاری است ، وآن نیز مخصوص خداست. از انقیاد در برابر این قسم ولایت تشریعی پروردگار، تعبیر به ایمان و تقوی و پرهیز از گناهان میشود. برخی از آیاتی که ولایت تشریع شریعت و هدایت و ارشاد توفیق و امثال اینها را برای خدای متعال ثابت می‌کند، آنها نیز از این قرارند: اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ خداست ولی کسانی که ایمان آورده‌اند و لذا آنان را از ظلمات بسوی نور بیرون میاورد. سوره بقره آیه 257. وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُتَّقِینَ و آیه زیر هم در مقام بیان همین جهت‌است: وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا مُبِیناً این صحیح نیست که مرد مؤمن و زن مؤمنه‌ای بعد از آنکه خدا و رسولش برای آنها بامری حکم فرمودند در کار خود اعمال سلیقه و اختیار نمایند. و هر کس چنین کند یعنی در آنچه خدا و رسولش اختیار نموده عصیان ورزد البته از راه حق گمراه شده است گمراهی روشنی. سوره احزاب آیه 36. واین ولایت به ( انسانهای کامل) نیز از جانب خداوند داده شده است. و آن یعنی: در چارچوب اصول، هنجارها و قوانین الهی که توسط پیامبر ابلاغ شده است کسانی ولایت دارند که: اولا: آنها را برای مردم تبیین کنند ثانیا: جزئیات احکام را از کلیات آن استخراج نمایند ثالثا: رهبری جامعه را در جهت اجرای آن احکام برعهده گیرند رابعا: در صورت وقوع تزاحم در احکام در مسیر اجرای آن بر اساس قاعده اهم و مهم رفع تزاحم نمایند. این گونه ولایت که در واقع ولایت در مقام تبیین و اجرا است برای ائمه و نایبان آنها ثابت است و چنین چیزی هیچ تضادی با خاتمیت ندارد، بلکه استمرار شریعت خاتم در بستر زمان است و بس. به عبارت دیگر عالمان شیعه برآنند که پیامبر(ص) دارای سه سمت اصلی بوده اند؛ 1. دریافت و ابلاغ وحی 2. تبیین و تفسیر آنچه وحی شده 3. رهبری اجتماعی و اجرای قوانین الهی.
پاسخ:
تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی بیشتر توضیح دید؟
الف: ولایت تکوینی
ولایت تکوینی،مربوط به خداست،و به معنی سرپرستی موجودات جهان و عالم خارج و تصرف عینی داشتن در آنهااست.
ولایت، از شئون و لوازم آفرینش و تدبیر و پرورش است، ولایت حقیقی از آفرینش انفکاک ندارد.
آیاتی که اشاره به ولایت تکوینی خدای متعال دارد، و اینکه خدای متعال هر گونه تصرف در هر موجود و هر رقم تدبیر و به هر طوری که خود بخواهد برایش میسور و صحیح و روا است، مانند این آیات: أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ ،....الله ولایت دارد...
و ما لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا شَفِیعٍ أَ فَلا تَتَذَکَّرُونَ پس بعد از خدا هیچ ولی برای او نیست. سوره شوری آیه 44.
این ولایت که مخصوص خداست ،مراتبی ار آن از جانب او به (انسان کامل ) نیز داده می شود:
استاد مطهری در تعریف ولایت تکوینی می‌فرمایند: ولایت تکوینی این است که انسان در اثر پیمودن صراط عبودیت به مقام قرب الهی نائل می‌گردد و اثر وصل به مقام قرب البته در مراحل عالی آن این است که معنویت انسانی که خود حقیقت و واقعیتی است، در وی متمرکز میشود و با داشتن آن معنویت، قافله سالار معنویت، مسلط بر ضمائر و شاهد بر اعمال و حجت زمان میشود.
زمین هیچگاه از ولیّی که حامل چنین معنویتی باشد، به عبارت دیگر از انسان کامل خالی نیست.( مطهری، استاد شهید مرتضی؛ ولاءها و ولایتها، انتشارات صدرا، صص: 57 56.
(تذکر این نکته ضروری است که عبارت فوق متوهم این معنی است که ولایت تکوینی فقط مختص به انسان کامل و حجت هر زمان یعنی پیامبر و امام معصوم است؛ اما در ادامه بحث روشن میشود که چنین نیست و مقام ولایت درجاتی دارد که درجات بالای آن مختص اولیاء الهی است، اما مدارج پائین و متوسط آن را مؤمنان عارف هم می‌رسند.)
ب- ولایت تشریعی
منظوراز ولایت تشریعی؛ ولایت بر تشریع یعنی حق قانونگذاری است ، وآن نیز مخصوص خداست.
از انقیاد در برابر این قسم ولایت تشریعی پروردگار، تعبیر به ایمان و تقوی و پرهیز از گناهان میشود.
برخی از آیاتی که ولایت تشریع شریعت و هدایت و ارشاد توفیق و امثال اینها را برای خدای متعال ثابت می‌کند، آنها نیز از این قرارند:
اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ
خداست ولی کسانی که ایمان آورده‌اند و لذا آنان را از ظلمات بسوی نور بیرون میاورد. سوره بقره آیه 257.
وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ
وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُتَّقِینَ
و آیه زیر هم در مقام بیان همین جهت‌است:
وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا مُبِیناً
این صحیح نیست که مرد مؤمن و زن مؤمنه‌ای بعد از آنکه خدا و رسولش برای آنها بامری حکم فرمودند در کار خود اعمال سلیقه و اختیار نمایند. و هر کس چنین کند یعنی در آنچه خدا و رسولش اختیار نموده عصیان ورزد البته از راه حق گمراه شده است گمراهی روشنی. سوره احزاب آیه 36.
واین ولایت به ( انسانهای کامل) نیز از جانب خداوند داده شده است. و آن یعنی:
در چارچوب اصول، هنجارها و قوانین الهی که توسط پیامبر ابلاغ شده است کسانی ولایت دارند که:
اولا: آنها را برای مردم تبیین کنند
ثانیا: جزئیات احکام را از کلیات آن استخراج نمایند
ثالثا: رهبری جامعه را در جهت اجرای آن احکام برعهده گیرند
رابعا: در صورت وقوع تزاحم در احکام در مسیر اجرای آن بر اساس قاعده اهم و مهم رفع تزاحم نمایند.
این گونه ولایت که در واقع ولایت در مقام تبیین و اجرا است برای ائمه و نایبان آنها ثابت است و چنین چیزی هیچ تضادی با خاتمیت ندارد، بلکه استمرار شریعت خاتم در بستر زمان است و بس.
به عبارت دیگر عالمان شیعه برآنند که پیامبر(ص) دارای سه سمت اصلی بوده اند؛
1. دریافت و ابلاغ وحی 2. تبیین و تفسیر آنچه وحی شده 3. رهبری اجتماعی و اجرای قوانین الهی.
- [سایر] مقصود از ولایت تکوینی و تشریعی چیست؟ ولایت تکوینی چه مراحلی دارد؟ تفاوت آن با ولایت تشریعی چیست؟
- [سایر] ولایت تکوینی و تشریعی یعنی چه؟ چه تفاوتی با هم داشته آیا این نام ها و مطالب از روایات معصومین(ع) به دست آمده و به ما رسیده اند؟
- [سایر] وحی تکوینی و تشریعی چیست؟
- [سایر] آیا وحی تشریعی است یا تکوینی؟
- [سایر] هماهنگی نظام تشریعی با طبیعت را چطور میشود ثابت کرد؟
- [سایر] اراده تکوینی خداوند چه تفاوتی با اراده تشریعی او دارد؟ آیا اراده تکوینی قابل تغییر است؟
- [سایر] اختلاف های قانونی و تشریعی زن و مرد چیست و کدام یک از این اختلاف ها در قرآن ذکر شده؟
- [سایر] دید و بازدید زیاد چه پیامدی دارد؟
- [سایر] آیا خداوند را می توان دید؟ چگونه؟
- [سایر] دید عارفان درباره شریعت چگونه است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان ببیند کسی چیز نجسی را میخورد اعلام به او واجب نیست و اگر دید بالباس نجس نماز میخواند، لازم نیست باو بگوید.
- [آیت الله اردبیلی] ولایت پدر و جدّ پدری بر شخص دیوانه و سفیه در صورتی است که دیوانگی و سفاهت او قبل از بلوغ پیدا شده باشد، پس اگر بعد از بلوغ عارض شود، ولایت آنان با حاکم شرع است.
- [آیت الله سیستانی] بچه نابالغ و دیوانه ولایت انجام کارهای میّت را ندارند ، و همچنین غائبی که نمی تواند شخصاً یا با مأمور کردن کسی دیگر متکفل انجام آن کارها شود ولایت ندارد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقدار عده در مورد زنانی که عادت می شوند احتیاط آن است که بقدری صبر کند که دوبار حیض ببیند و پاک شود هنگامی که حیض سوم را دید عده او تمام است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مسجد خراب هم شود نمی توانند آن را بفروشند ، یا داخل ملک و جاده نمایند . مگر اینکه ولی فقیه بر اساس مصالح مهمتری اجازه بدهد .
- [آیت الله اردبیلی] ولایت پدر و جدّ پدری قابل انتقال به دیگری نیست؛ ولی آنان در صورت وجود مصلحت میتوانند دیگری را وکیل خود نمایند.
- [آیت الله بهجت] بنابر اظهر جایز است زکات فطره را به فقیر مستضعف، یعنی کسی که نه اهل ولایت است و نه دشمن شیعه، بدهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلِیُّ اللَّه) جزء اذان و اقامه نیست؛ البته ولایت امیر المؤمنین و ائمه معصومین علیهمالسلام از ارکان ایمان است و اسلام بدون آن ظاهری بیش نیست و قالبی از معنی تهیست و خوب است که پس از (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه)، به قصد تیمن و تبرّک، شهادت به ولایت و امامت بلافصل حضرت امیر المؤمنین و سایر معصومین علیهمالسلام به گونه‌ای که عرفاً از اجزاء اذان و اقامه به حساب نیاید؛ ذکر گردد.
- [آیت الله مظاهری] مدّعی باید بالغ و رشید و مختار باشد و برای خود یا کسی که او را وکیل کرده یا کسی که مدّعی بر او ولایت دارد، اقامه دعوی نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام و یا بین مأموم و کسی که به واسطه او متصل به امام است، پرده یا چیز دیگری که پشت آن را نمیتوان دید فاصله شود، نماز مأموم فرادی میشود و بعنوان جماعت باطل است.