در علم کلام ثابت شده است که انسان در انجام دادن کارهای خود دارای اختیار است و آموزه های قرآنی هم با این حقیقت منافاتی ندارد و مؤید آن است، ولی از آن جا که قرآن بعضی از آیاتش بعض دیگر را تفسیر می کند، باید آیات را کنار هم گذاشت تا معنای واقعی آن به دست آید. کلمه اضلال (گمراه کردن) در آیات قرآن به خدا و به شیطان و به دیگران نسبت داده شده است. باید توجه داشت که اضلال خدا روی چه شرایطی است و چگونه و برای چه کسانی است. اضلال خداوند اضلال ابتدایی نیست و این اضلال برای کسانی است که با اختیار خود موجب گمراهی خود را فراهم کرده اند. خداوند در آیه 26 سوره بقره می فرماید: "خدا جمع زیادی را با آن گمراه می کند و عده کثیری را هدایت می کند، و تنها فاسقان را با آن گمراه می کند".[i] ظاهر تعبیر آیه ممکن است این توهم را به وجود آورد که هدایت و گمراهی جنبه اجباری دارد و تنها منوط به خواست خداست، در حالی که آخرین جمله این آیه حقیقت را روشن کرده و سرچشمه هدایت و ضلالت را اعمال خود انسان می شمارد. [i] " ان الله لایستحی ان یضرب مثلا ما بعوضة فما فوقها فامٌا الذین آمنوا فیعلمون انه الحق من ربهم و اما الذین کفروا فیقولون ماذا ارادالله بهذا مثلاً یضل به کثیراً و یهدی به کثیراً و ما یضل به الا الفاسقین".
