مظلمه یا مظالم عباد به اموال و حقوقی گفته می شود که از روی ظلم از بندگان خدا گرفته یا به حقوق آنها تعدی شده است که در صورت باقی بودن عین آنها و معلوم بودن صاحبانشان، باید به آنها داده شود و اگر عین آن موجود نیست باید مثل یا قیمت آنها را پرداخت نمود و اگر حقوق آنها مورد تعدی قرار گرفته باید رضایت آنان را به دست آورد و در صورتی که صاحبان آنها معلوم نباشد از مصادیق مال مجهول المالک است و همچنین هر نوع مال و حقی که از دیگران بر عهده انسان آمده است و صاحبانش معلوم نباشد از موارد مجهول المالک به حساب می آیند که باید بعد از تلاش برای شناسایی صاحبان آنها و یأس از شناخته شدن آنها، بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع به فقیر صدقه داد.[1] [1] بر اساس تماس تلفنی با دفتر استفتائات مقام معظم رهبری، حکم سؤال فوق به دست آمده است.
مظلمه چیست؟ به چه اموالی تعلق می گیرد؟ چگونه باید آن را پرداخت؟ به کی؟ حکمش چیست؟ (از نظر مقام رهبری)
مظلمه یا مظالم عباد به اموال و حقوقی گفته می شود که از روی ظلم از بندگان خدا گرفته یا به حقوق آنها تعدی شده است که در صورت باقی بودن عین آنها و معلوم بودن صاحبانشان، باید به آنها داده شود و اگر عین آن موجود نیست باید مثل یا قیمت آنها را پرداخت نمود و اگر حقوق آنها مورد تعدی قرار گرفته باید رضایت آنان را به دست آورد و در صورتی که صاحبان آنها معلوم نباشد از مصادیق مال مجهول المالک است و همچنین هر نوع مال و حقی که از دیگران بر عهده انسان آمده است و صاحبانش معلوم نباشد از موارد مجهول المالک به حساب می آیند که باید بعد از تلاش برای شناسایی صاحبان آنها و یأس از شناخته شدن آنها، بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع به فقیر صدقه داد.[1]
[1] بر اساس تماس تلفنی با دفتر استفتائات مقام معظم رهبری، حکم سؤال فوق به دست آمده است.
- [سایر] نظر مقام معظم رهبری دربارهی موضعگیریهای مختلف در خصوص انتخابات مجلس خبرگان ؟
- [سایر] نظر مقام معظم رهبری نسبت به آزادی در کشور چیست؟
- [سایر] نظر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری دربارة روشنفکر چیست؟
- [سایر] نظر آیات عظام و علمای حاضر در مورد مقام معظم رهبری چیست؟
- [سایر] نظر مقام معظم رهبری در مورد آیندهی فعالیتهای سیاسی دانشجویان و سمت و سوی این حرکات ؟
- [سایر] اگر سفیه یا مجنون مالک اموالی باشند، آیا خمس و سایر وجوهات شرعی به آنها تعلق میگیرد؟ و ولیّ آنها باید پرداخت خمس داشته باشد؟
- [سایر] مقام معظم رهبری کی به مقام مرجعیت رسیدند؟
- [سایر] من اظهار نظر خاص سیاسی از علامه جعفری پیدا نکردم. میخواستم نظر ایشان را درباره ولایت فقیه و امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بدانم.
- [سایر] مدیریت مقام معظم رهبری چگونه ارزیابی میشود؟
- [سایر] زندگینامه مقام معظم رهبری را بفرمایید؟
- [آیت الله سیستانی] در صورتی که در قرارداد بیمه معین شده باشد که بیمهگزار مبلغی را به عنوان حقّ بیمه به اقساط بپردازد. و او در اجرای این تعهد چه از نظر مقدار و چه از نظر زمانِ پرداخت، تخلف کند، بر بیمهگر واجب نیست که به تعهد خود در پرداخت مبلغی معین به هنگام بروز حادثه و ضرر معین، عمل نماید، و بیمهگزار نیز نمیتواند خواستار بازگرداندن حقّ بیمه پرداخت شده، گردد.
- [آیت الله اردبیلی] کسانی که تحت تکفّل افرادی هستند که خمس نمیپردازند مانند زن و فرزندان که تحت تکفّل همسر و پدر خویش میباشند و همچنین میهمانی که وارد خانه شخصی میشود که یقین دارد اموال وی متعلّق خمس است و مانند آنها، میتوانند در اموالی که تحت اختیار آنها قرار داده میشود، تصرّف کنند و از این جهت تکلیفی متوجّه آنان نیست و پرداخت خمس بر عهده صاحب اموال است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموالی که جزء هزینه اند دو بخش دارند : 1 .ابزار ماندنی یا هزینه غیر جاری ; مانند مسکن، وسیله نقلیه، وسایل خانه و زندگی که پس از استفاده از بین نمی روند و خمس ندارند . 2 .هزینه های جاری و غیر ماندنی ; مانند خوراکی ها، نوشیدنیها و دیگر هزینههای از میان رفتنی. از این وسایل هر چه در پایان سال بماند، باید خمس آن را پرداخت کرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر اجمالاً می دانیم کسی عقیده به خمس دارد و خمس نمی دهد ولی نمی دانیم خصوص مالی را که به ما داده خمس به آن تعلق گرفته یا نه، مثل این که احتمالاً اموالی از طریق ارث به او رسیده، یا وام گرفته و احتمال می دهیم این مال از آنها باشد، تصرف در چنین مالی اشکال ندارد و خمس آن لازم نیست، همچنین قبول دعوت این گونه اشخاص و یا نماز خواندن در خانه آنها جایز است، مگر این که بدانیم غذایی را که تهیه کرده و یا خانه او از پولهایی است که خمس آن را نداده.
- [آیت الله سیستانی] زکات گندم و جو وقتی تعلّق میگیرد که به آنها گندم و جو گفته شود ، و زکات کشمش وقتی واجب میشود که انگور میباشد ، و زکات خرما وقتی تعلّق میگیرد که عرب به آن تمر گوید ، ولی وقت ملاحظه نصاب وقت خشکیدن آنها است ، و وقت وجوب پرداخت زکات در گندم و جو موقع خرمن و جدا کردن کاه آنها است ، و در خرما و کشمش موقع چیدن آنهاست ، که اگر از این وقت بدون عذر و با بودن مستحق تأخیر بیافتد و تلف شود مالک ضامن است .
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی مواد معدنی را قبل از آنکه خمس آن را پرداخت کند یا به ذمّه بگیرد، بفروشد و سود ببرد، در این صورت, معامله نسبت به یک پنجم (خمس) فضولی است , چون خمس به عین مال تعلق می گیرد، اگر اولیای خمس (امام معصوم(ع) و ولیّ امر مسلمین ) آن را امضاء کند، معامله صحیح و منجّز خواهد شد و سود خمس به اولیای آن برمی گردد و اگر استخراج کننده معدن، خمس آن را پیش از داد و ستد از مال دیگر خود پرداخت نم اید، تمام این مواد معدنی مِلک او می شود و معامله او صحیح و همه سود آن, متعلق به او خواهد بود.
- [آیت الله اردبیلی] زمینهای موات عَرَضی از جهت شناخت مالک بر دو قسمند: اوّل:زمینهایی که دارای صاحب بوده، ولی بر اثر رها کردن و اِعراض، ساختمانهای آن با گذشت زمان خراب شده و عمران آنها از بین رفته باشد و در حال حاضر بدون صاحب شمرده شوند؛ حکم این زمینها مانند زمینهای موات اصلی است. دوم: زمینهایی که متروک شدهاند، ولی نه آنچنان که از آنها اعراض شده و بدون مالک به حساب آیند، بلکه مالک آنها مشخّص است و یا این که موجود است ولی شناخته شده نیست (مجهولالمالک)؛ حکم این زمینها مانند سایر اموالی است که صاحب دارند و تصرّف در مال مجهولالمالک نیز بنابر احتیاط واجب، موکول به نظر مجتهد جامعالشرایط میباشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] به طور کلی قرض داشتن مانع تعلق خمس نمی شود. 1 مثلاً کسی که یک میلیون تومان قرض دارد اگر سر سال خمسی یک میلیون تومان درآمد مازاد داشته باشد باید خمس آن را بدهد و نمی تواند آن را بابت بدهی خود کسر کند. 2 اگر عین پولی که قرض کرده موجود باشد یا آن را تبدیل به چیز دیگری کرده باشد لازم نیست خمس آن را بدهد. 3 اگر عین پولی که قرض کرده موجود باشد یا آن را تبدیل به چیز دیگری کرده باشد که مؤونه او نیست چنانچه مقداری از قرض خود یا تمام آن را از درآمد خود باز پرداخت کرده باشد باید به میزان باز پرداخت خمس آن را بپردازد. 4 اگر مبلغی را که خرج کرده صرف مؤونه خود کرده باشد یا تلف شده باشد می تواند از درآمد سال بدون پرداخت خمس قرض خود ادا کند.
- [آیت الله سبحانی] هرگاه عقد مضاربه از نظر قوانین شرعی فاسد باشد و مالک کارهای مطابق شرع عامل را تنفیذ کند سود حاصل از آن مالک است و برای عامل اجرة المثل پرداخت می شود، به شرط این که جاهل به فساد عقد مضاربه باشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر جاعل مزد معیّنی برای کار قرار ندهد، مثلاً بگوید: (هر کس بچّه مرا پیدا کند پولی به او میدهم) و مقدار آن را معیّن نکند، چنانچه کسی آن عمل را انجام دهد، باید مزد او را به مقداری که کار او در نظر مردم ارزش دارد پرداخت کند.