جان دادن
احتضار به معنای حالت حضور مرگ و در آستانۀ مرگ قرار گرفتن آمده است و در باب طهارت از آن بحث شده است.
(محتضر) یعنی کسی که در حال جان دادن است.
عنوان مسئله:
(محتضر) یعنی کسی که در حال جان دادن است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- محتضر به چه کسی گفته می شود؟
- کیفیت قرار دادن محتضر را بیان فرمائید؟
- آیا رو به قبله کردن محتضر لازم است؟
- خواندن چه دعایی در زمان احتضار استحباب دارد؟
- انجام چه کارهایی در نزد محتضر کراهت دارد؟
- آیا تلقین شهادتین برای محتضر لازم است و اینکه این تلقین باید چگونه باشد؟
- الف) آیا دروغ گفتن برای حفظ جان مسلمانی جایز است؟ ب) دروغ گفتن جهت حفظ جان کافر ذمّی چه صورتی دارد؟ ج) در جایی که انسان می تواند با دروغ گفتن و به خطر انداختن جان خود و یا شخص دیگر، موجب نجات جان چند مسلمان بشود تکلیف وی را در این مورد بیان فرمایید که آیا این کار جایز است و در صورت به خطر افتادن جان آن شخص دیگر (با دروغ این انسان) و تلف شدن، دیه به عهده کیست؟
- هرگاه پس از قطع رگهای چهارگانه حیوان را رها کنند، و خود به خود پشت به قبله شود و جان دهد، یا بعد از قطع رگهایی مذکور و قبل از جان دادن، حیوان را روی بقیّه اجساد حیوانات ذبح شده رها کنند، و در اثر این کار حیوان از قبله منحرف شود و در آن حال جان دهد، حکمش چیست؟
- مشاهده می شود که صیادان پس از گرفتن ماهی از آب با پتکی بر سر آن میزنند تا زودتر جان دهد. بعضی از مواقع بعضی از ماهی فروشان سر حیوان زنده را که هنوز کاملا جان نداده برای تمیز کردن ماهی از تن جدا میکنند. آیا گوشت ماهی در موارد فوق که ماهی بیرون از آب خود بخود جان نمیدهد حلال است؟
- برای کسی که سخت جان می دهد، انجام چه کاری استحباب دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر با فردی روبرو شویم که دارد جان میدهد بعنوان یک امدادگر مسلمان شرایط برخوردمان با محتضر چگونه باید باشد؟
- [سایر] به چه حالتی احتضار گویند؟
- [آیت الله بهجت] از چه اموری باید نزد محتضر پرهیز کرد؟
- [سایر] در روایتی دیدم؛ حضرت علی(ع) به هنگام جان دادن هر انسانی چه مؤمن و چه کافر بر بالین فرد محتضر حاضر میشوند و آن فرد در آن لحظه به حقانیت امیرالمؤمنین(ع) پی میبرد. میخواستم سند این روایت و احیاناً صحیح یا ناصحیح بودن آنرا جویا شوم.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی دو روز است در حال جان دادن است و زجر می کشد و راحت نمی شود و شاید با همین حال احتضار و زجر، یکی دو روز دیگر زنده بماند، آیا جایز است به وسیله آمپول یا چیز کشنده ای تسریع در مرگ او کنیم تا راحت شود؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا شخص مسلمان را باید هنگام احتضار رو به قبله خواباند؟
- [سایر] علت سخت جان دادن و آسان جان دادن انسان ها چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر جان کندن فردی دشوار شد، چه راه هایی برای آسان شدن جان کندن او وجود دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا ماهی برای اینکه حلال باشد حتماً باید روی خاک جان بدهد؟ مثلاً اگر ماهی را زنده بخریم و داخل پلاستیک بیاندازیم تا جان دهد اشکالی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا افراد دیگر اعم از اطرافیان محتضر و یا حاکم شرع می توانند بر فرزندان صغیر و نابالغ او قیم تعیین کنند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- رو به قبله کردن محتضر بر هر مسلمانی واجب است و اجازه گرفتن از ولیش لازم نیست.
- شایسته است برای راحت شدن محتضر بر بالین او سوره مبارکه (یس) و (صافات) و (احزاب) و (آیة الکرسی) و هرچه از قرآن ممکن است بخوانند.
- مستحب است کسی که سخت جان می دهد او را به محل نمازش ببرند.
- مستحب است شهادتین و اقرار به دوازده امام و سایر عقائد اسلام را به کسی که در حال احتضار است طوری تلقین کنند که بفهمد و مستحب است آن را تا وقت مرگ تکرار کنند.
- بهتر است ماهی ای را که از آب می گیرند پیش از جان دادن، بریان نکنند.
- تنها گذاشتن محتضر یا گذاشتن چیزی سنگین روی شکم او و حضور جنب و حائض نزد او و همچنین گریه کردن و حرف زدن و تنها گذاشتن زنها نزد او را، از مکروهات شمرده اند.
- هرگاه جان مسلمانی به خاطر گرسنگی یا تشنگی در خطر باشد بر همه واجب است به او آب و غذا داده و از مرگ نجاتش بخشند.
- مستحب است این دعا را به محتضر تلقین کنند بطوری که بفهمد: اللهم اغْفرْ لی الْکثیر منْ معاصیک و اقْبلْ منی الْیسیر منْ طاعتک یا منْ یقْبل الْیسیر و یعْفو عن الْکثیر اقْبلْ منی الْیسیر واعْف عنی الْکثیر إنک انْت الْعفو الْغفور اللهم ارْحمْ فإنک رحیم، و بهتر است که خودش نیز بخواند.
- شکستن نماز واجب عمداً بنابر احتیاط جایز نیست، ولی برای جلوگیری کردن از ضرر قابل توجه مالی یا بدنی مانعی ندارد، مثلاً اگر جان نمازگزار یا کسی که حفظ جان او واجب است به خطر بیفتد و بدون شکستن نماز رفع خطر ممکن نباشد باید نماز را شکست، همچنین برای حفظ مالی که نگهداری آن لازم است، اما برای مالی که اهمیت چندانی ندارد، مکروه است.
- کسی که برای نجات غریق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشکال دارد، ولی به عنوان نجات جان مسلمانی این کار واجب است و بعداً قضا کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] مسلمانی را که محتضر است؛ یعنی در حال جان دادن میباشد، مرد باشد یا زن، بزرگ باشد یا کوچک، باید بنابر احتیاط واجب به پشت بخوابانند، بهطوریکه کف پاهایش به طرف قبله باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسلمانی را که محتضر است؛ یعنی در حال جان دادن میباشد، مرد باشد یا زن، بزرگ باشد یا کوچک، بنا بر احتیاط مستحب در صورت امکان به پشت بخوابانند به طوری که کف پایش به طرف قبله باشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مسلمانی را که محتضر است یعنی در حال جان دادن می باشد؛ مرد باشد یا زن؛ بزرگ باشد یا کوچک؛ بنا بر احتیاط در صورت امکان باید به پشت بخوابانند؛ به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد.
- [آیت الله سیستانی] مؤمنی را که محتضر است یعنی در حال جان دادن میباشد ، مرد باشد یا زن ، بزرگ باشد یا کوچک ، بنابر احتیاط در صورت امکان باید به پشت بخوابانند ، بطوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد .
- [آیت الله خوئی] مسلمانی را که محتضر است یعنی در حال جان دادن میباشد، مرد باشد یا زن، بزرگ باشد یا کوچک، بنابر احتیاط در صورت امکان باید به پشت بخوابانند، به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بر هر مسلمان شایسته است محتضر مسلمان را رو به قبله کند و این کار مطابق احتیاط استحبابیست و بنا بر احتیاط استحبابی از ولیّ محتضر اجازه بگیرند.
- [آیت الله اردبیلی] رو به قبله کردن محتضر بر هر مسلمان واجب است.
- [آیت الله مظاهری] مسلمانی را که محتضر است یعنی در حال جان دادن میباشد مرد باشد یا زن، بزرگ باشد یا کوچک، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد، و اگر خواباندن او کاملاً به این صورت ممکن نباشد لازم نیست به این دستور عمل کنند.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است شهادتین و اقرار به دوازده امام علیهم السلام و سایر عقاید حقه را به کسی که در حال جان دادن است طوری تلقین کنند که بفهمد و همچنین مستحب است چیزهایی را که ذکر شد تا وقت مرگ تکرار کنند و نیز دعای فرج را به محتضر تلقین نمایند
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است شهادتین و اقرار به دوازده امام علیهم السلام و سایر عقاید حقه را به کسی که در حال جان دادن است طوری تلقین کنند که بفهمد و همچنین مستحب است چیزهایی را که ذکر شد تا وقت مرگ تکرار کنند و نیز دعای فرج را به محتضر تلقین نمایند