تصرف
به هر کار ارادی در یک مال که داراى اثر شرعى است تصرف در آن مال گفته می‌شود.
اگر انسان نداند معامله‌ای که کرده صحیح است یا باطل، نمی‌تواند در مالی که گرفته تصرف نماید.
عنوان مسئله:
اگر انسان نداند معامله‌ای که کرده صحیح است یا باطل، نمی‌تواند در مالی که گرفته تصرف نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- پولی که به عنوان ربا دادن شخص قرض می‌کند، تصرّف در آن چه صورت دارد یعنی معاملاتی که با آن پول می‌کند صحیح است یا خیر؟ هرگاه با آن پول لباس خریده یا خانه خریده، نماز در آن صحیح است یا باطل؟
- هرگاه شخصی زوجه خود را طلاق خُلعی بدهد در حالتی که زن شِدَّت تمایل را به شوهرش دارد و هیچ گونه کراهتی از طرف زن نیست، چنین طلاقی صحیح است، یا بر می‌گردد به طلاق رجعی، یا از اصل باطل است و بینونت حاصل نمی‌شود؟ و بر فرض که طلاق خُلع مذکور قبل از تمام شدن عدّه صحیح باشد، آیا می‌تواند خواهرِ زن را تزویج نماید یا نمی‌تواند؟
- هرگاه کسی بعد از سعی تقصیر را فراموش نمود، آیا عمره و حج او هر دو صحیح است، یا هر دو باطل است، یا حجِ تنها باطل است؟
- شخصی ذکر یک سجده یا دو سجده را فراموش نمود و داخل در رکن بعد گردید و متذکّر شد، نمازش صحیح، یا باطل است؟
- در منی در زدن سنگ جمره هفتم یقین حاصل نکردم که اصابت کرده یا نه، لذا دو مرتبه سنگ هفتم را اعاده کردم، باز هم یقین حاصل نکردم، آیا حجّم صحیح است یا باطل است؟
- هر گاه شخصی نذر کرده باشد که روز معیّنی روزه بگیرد و اتّفاقاً در آن روز مسافرت کند و خیال کند که روزه نذری در مسافرت صحیح است، بعد معلوم شود که صحیح نیست، بلکه باید برای گرفتن روزه قصد اقامه کند، آیا در این صورت روزه او چه صورت دارد؟ در (توضیح المسائل) در صفحه 250 مسأله 1579 نوشته شده: اگر در روزه واجب معیّنی مثل روزه رمضان مردّد شود که روزه خود را باطل کند یا نه، یا قصد کند که روزه را باطل کند، روزه‌اش باطل می‌شود. اگر از قصدی که کرده توبه نماید و کاری هم که روزه را باطل می‌کند انجام ندهد، آیا در این صورت قضای آن روز را باید بگیرد یا خیر؟ و در صورت وجوب قضا، کفّاره، یا عدم وجوب، باید کفّاره بدهد یا خیر؟
- زیدی وکالت می‌دهد به عمرو در طلاق دادن عیال خود به سه طلاق و رجوع در بین طلاق اوّل و دوّم، آیا رجوع برای غیرِ شخص زوج - یعنی کسی که وکیل در طلاق است - صحیح است یا نه؟ و در صورت بطلان، هر سه طلاق باطل است یا طلاق دوّم و سوّم؟
- در نمازِ طواف با قطع به آن که مسجد از سنگ غیر معدنی است سجده نمود، بعد یقین پیدا کرد به آن که ما یصح السجود علیه نبوده و پس از تمامیّت حج نمازها را با ما یصح السجود علیه قضا نمود، آیا حج او صحیح است یا باطل؟
- زن مطلّقه را بعد از انقضای یک ماه از طلاق، شخصی خواستگاری نمود و زن به انقضای عدّه و شرط اقرار نمود و عقد نکاح را جاری کردند و بعد زن اظهار نمود که عادتش در حیض دیدن خون هر ماهی یک دفعه است، آیا نکاح مزبور با اقرار سابق زن صحیح است، یا این که اظهار او بعدِ خلاف آن، یا تبیّن خلاف به امکان جهل موضوعاً و حکماً باطل است و موجب حرمت ابدیّه است؟
- آیا ممکن است کسی مالی را حبس کند که تا مدّتی معیّن از عواید آن بعد از فوت حابس به مصرف امور شخص خودِ حابس برسد از قبیل استیجار حج و صوم و صلات جهت حابس و مصارف دیگر که مرتبط به خود حابس باشد؟ مثل آن که ثلث مال را موصی برای صرف در امورش مورد وصیّت قرار می‌دهد، یا آن که صحیح نیست و در حبس مانند وقف مؤبّد به تنجیز و اخراج از نفس لازم است و نمی‌توان عواید محبوسه را به مصرف شخص حابس رساند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در معامله‌ای که ولی قهری برای فرزند صغیرش انجام داده است، رعایت غبطه و مصلحت صغیر نشده باشد و به ضرر او شده باشد، آیا آن معامله صحیح است یا باطل؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا تصرّف در مالی که متعلّق زکات واقع شده و هنوز زکاتش پرداخت نشده، جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا تصرف در مالی که متعلّق زکات واقع شده و هنوز زکاتش پرداخت نشده جایز است؟
- [سایر] شخصی که استطاعت مالی ندارد و نمی‌تواند برای شفاعت به زیارت برود، شفاعت شامل حالش نمی‌شود؟
- [آیت الله خامنه ای] با وجودیکه در حال حاضر امکان حج تمتع در سال استطاعت محقق نیست به این معنی که وقتی انسان از نظر مالی مستطیع می شود همان سال نمی تواند به حج برود آیا می تواند در اموال خود تصرف کند و خود را از استطاعت مالی خارج کند؟
- [آیت الله خامنه ای] مالی که انسان به دیگری میبخشد
- [آیت الله علوی گرگانی] زید در حال جنون و سفاهت جمیع املاک و رقبات خود را وقف بر امام حسین7 نموده لکن به تصرّف وقف نداده است آیا این وقف صحیح است یا باطل؟
- [آیت الله نوری همدانی] جایی را که انسان نداند جزء مسجد است یا از متعلقات آن، حکم مسجد را دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا این مسئله صحیح است که انسان از یک مجتهد و چند فقیر سیّد درباره سهم سادات و چند نفر فقیر غیر سیّد در مورد ردّ مظالم و زکات وکیل شود از جانب آنها تصرّف کند که آن پول مال آنها و از جانب آنها تصرّف کند و به افراد مشتبه الحال ببخشد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مشتری بداند که به عین مالی که خریده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آیا تصرّف در آن کالا برای او جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- انسان نمی‌تواند در مالی که یقین دارد خمسش را ندادهاند تصرف کند، ولی در مالی که شک دارد خمس آن را دادهاند یا نه، می‌تواند تصرف نماید.
- اگر بداند نمازِ یک صف از صفهای جلو باطل است، در صفهای بعد نمی‌تواند اقتدا کند، ولی اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، می‌تواند اقتدا نماید.
- اگر انسان نداند نمازی را که امام میخواند نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب، نمی‌تواند به او اقتدا کند.
- انسان مالی را می‌تواند گرو بگذارد که شرعاً بتواند در آن تصرف کند و اگر مال کس دیگر را گرو بگذارد، در صورتی صحیح است که صاحب مال بگوید به گرو گذاشتن راضی هستم.
- اگر با سرمایهی شرکت معامله‌ای کنند، بعد بفهمند شرکت باطل بوده، چنانچه طوری باشد که اگر میدانستند شرکت درست نیست، به تصرف در مال یکدیگر راضی بودند، معامله صحیح است و هر چه از آن معامله پیدا شود مال همهی آنان است و اگر این طور نباشد، در صورتی که کسانی که به تصرف دیگران راضی نبودهاند، بگویند به آن معامله راضی هستیم، معامله صحیح و گر نه باطل میباشد و در هر صورت هر کدام آنان که برای شرکت کاری کرده است، اگر به قصد مجانی کار نکرده باشد، می‌تواند مزد زحمتهای خود را به اندازهی معمول از شریکهای دیگر بگیرد.
- درخت میوهای که شاخهی آن از دیوار باغ بیرون آمده، اگر انسان نداند صاحبش راضی است، نمی‌تواند از میوهی آن بچیند و اگر میوهی آن روی زمین ریخته باشد، نمی‌تواند آن را بردارد.
- مالی را که از انسان غصب کردهاند و نمی‌تواند در آن تصرف کند، زکات ندارد، ولی اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات واجب می‌شود در دست غصب کننده باشد، هر وقت به صاحبش برگشت احتیاط واجب آن است که زکات آن را بدهد.
- انسان نمی‌تواند با دو خواهر اگر چه رضاعی باشند یعنی به واسطهی شیر خوردن خواهر یکدیگر شده باشند ازدواج کند و چنانچه دو زن را عقد کند و بعد بفهمد خواهر بودهاند، در صورتی که عقد آنان در یک وقت بوده هر دو باطل است و اگر در یک وقت نبوده عقد اولی صحیح و عقد دومی باطل است.
- اگر انسان شک کند استبراء کرده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداند پاک است یا نه، نجس میباشد و چنانچه وضو گرفته باشد باطل می‌شود، ولی اگر شک کند استبرایی که کرده درست بوده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید که نداند پاک است یا نه، پاک میباشد، وضو را هم باطل نمیکند.
- اگر مالی پیدا کند که نشانه دارد و قیمت آن از 6 / 12 نخود نقرهی سکهدار کمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضیست یا نه، نمی‌تواند بدون اجازهی او بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، می‌تواند به قصد این که ملک خودش شود بردارد و احتیاط واجب آن است که هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر به واسطه ندانستن مسأله نداند معامله‌ای که کرده صحیح است یا باطل، نمی‌تواند در مالی که گرفته تصرف نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان نداند معامله‌ای که کرده صحیح است یا باطل، نمی‌تواند در مالی که گرفته تصرّف نماید ولی چنانچه در موقع معامله، احکام آن را میدانسته و بعد از معامله شک کند، تصرّف او اشکال ندارد و معامله صحیح است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان نداند معامله‌ای که مینماید صحیح است یا باطل، نمی‌تواند در مالی که گرفته تصرّف نماید، مگر این که بداند طرف راضی به تصرّف بدون صحّت معامله هست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان نداند معامله‌ای که پیشتر انجام داده، صحیح است یا باطل، حکم به صحّت معامله می‌شود و می‌تواند در مالی که گرفته تصرف کند.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان برای ندانستن مسألهای نداند معامله‌ای که کرده صحیح است یا باطل ، نه در مالی که گرفته است می‌تواند تصرف نماید ، و نه در مالی که تحویل داده است ، بلکه باید مسأله را یاد بگیرد ، یا احتیاط کند هر چند با مصالحه باشد ، ولی اگر بداند طرف راضی به تصرّف در آن است هر چند معامله باطل باشد ، تصرّف جایز است .
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان نداند معامله‌ای که انجام داده صحیح است یا باطل، نمی‌تواند در مالی که گرفته تصرّف نماید؛ ولی چنانچه در هنگام معامله، احکام آن را میدانسته و بعد از معامله در صحّت آن شک کرده، تصرّف او در آن مال اشکال ندارد و =============================================================================== 1 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، کتاب التجارة، باب 1 از (أبواب مقدّماتها)،ج17،ص9 - 13. 2 همان، باب 4،ح5،ص21. 3 همان، (أبواب آداب التجارة)،ص381 به بعد. معامله صحیح است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان برای ندانستن مسأله نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل؛ نمی تواند در مالی که گرفته تصرف نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان به واسطه ندانستن مساله نداند معامله ای که کرده صحیح است یا باطل نمی تواند بر ان معامله ترتیب اثر دهد و در مالی که به جهت ان معامله گرفته تصرف نماید
- [آیت الله خوئی] مالی را که از انسان غصب کردهاند و نمی‌تواند در آن تصرف کند زکات ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . انسان نمی‌تواند در مالی که یقین دارد خمسش را ندادهاند تصرف کند، ولی در مالی که شک دارد خمس آن را دادهاند یا نه، می‌تواند تصرف نماید.