اشتباه
مردّد شدن چیزی میان چند چیز را اشتباه گویند. از این موضوع در بابهای مختلف از جمله طهارت، صلات، جهاد، صید و ذباحه، اطعمه و اشربه و ارث سخن رفته است.
اگر بعد از تقاص خطا و اشتباهِ تقاص کننده معلوم شود، باید جبران گردد وچنانچه مال مورد تقاص از بین رفته باشد، باید مثل یا قیمت آن را بپردازد.
عنوان مسئله:
اگر بعد از تقاص خطا و اشتباهِ تقاص کننده معلوم شود، باید جبران گردد وچنانچه مال مورد تقاص از بین رفته باشد، باید مثل یا قیمت آن را بپردازد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- بعد از خواندن نماز میّت معلوم میشود که نماز میّت به صورت اشتباه و غلط خوانده شده است. آیا خواندن نماز مجدّد لازم است یا نه؟ و نحوه آن چه طور است؟
- مالی که پرداخت خمسش واجب بوده و خمسش پرداخت نشده و سپس تلف شده و قیمت و ارزش آن برای ما معلوم نیست، چگونه خمسش محاسبه میشود؟
- اگر وارث شک داشته باشد که ترکه میّت با مال حرام مخلوط شده است، آیا لازم است خمس آن را بپردازد؟
- شخصی مقداری پول دارد که خمس آن را پرداخته است. در سال بعد، مقداری از آن را مصرف میکند. آیا در آخر سال خمسی، میتواند کسری آن مال مخمّس را جبران کند؟
- جنسی در سر سال زیاد آمده و صاحبش میخواهد خمس آن را بپردازد ولی قیمت آن در بازار مشخص نیست و قیمتهای متفاوتی برای آن ذکر میشود. خمس این جنس را چگونه باید حساب کنند؟
- کسی با مال مخمّس زمینی را خریده است تا خانهای برای سکونت خود بسازد و قیمت این زمین، ترقی کرده است. صاحب زمین نیز از ساختن خانه منصرف شده است. آیا اضافه قیمت، خمس دارد یا خیر؟
- چنانچه بنده مالک یک دستگاه اتومبیل پراید باشم و در خیابان با یک دستگاه اتومبیل سواری پژو تصادف نمایم و کارشناس راهنمایی و رانندگی بنده را مقصر حادثه اعلام نماید و زیان دیده اعلام نماید که این تصادف باعث شده که اتومبیل این جانب افت قیمت پیدا نماید و کارشناس رسمی دادگستری نیز این امر را تأیید نماید، آیا از لحاظ شرعی بنده باید جبران خسارت افت قیمت را هم بنمایم یا خیر؟
- کسی که خمس مالش را دستگردان کرده و مقداری بدهکار است، آیا میتواند مقدار بدهی را در سال بعد، از منافع آن سال پرداخت کند یا از مال خمس داده شده باید بپردازد؟
- اگر ملکی برای حفظ مال و جهت خرید خانه در آینده تهیه شود و بعد از مدتی آن را فروخته و با پول آن قصد خرید خانه داشته باشد، آیا باید خمس بپردازد؟
- اینجانب چندی پیش به اشتباه در آپارتمان متعلق به دیگری ساکن شدم. آن شخص مدعی اجرتالمثل دوران سکونت اینجانب شد و بنده نیز آن را پرداختم. حالا مجدداً مراجعه کرده و مدعی است باید مبلغی هنگفت به عنوان اینکه آپارتمانش آن زمان نو بوده و حالا مستعمل شده به عنوان افت قیمت بپردازم در حالیکه آپارتمان را بدون هیچ خرابی و کاملاً سالم تحویل دادهام. آیا باید این مبلغ را بپردازم در حالیکه صرف سکونت موجب مستعمل شدن ملک نمیشود و بابت این سکونت نیز اجرتالمثل پرداختهام؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] آیا امام مهدی (عج) هم دچار خطا و اشتباه نشدهاند؟
- [سایر] حضرت آدم پس از مرتکب اشتباه و خطا و نزول به زمین آیا اشتباهات و خطاهای دیگری نیز مرتکب شد؟
- [سایر] چرا حکومت ولی فقیه مقدس است؟ آیا در این حکومت خطا و اشتباه رخ نمی دهد؟ آیا بی پیرایه است؟
- [سایر] با توجه به اینکه رهبر جامعه معصوم نیست و ممکن است خطا و اشتباه داشته باشد و از طرفی اگر مورد انتقاد قرار نگیرد می تواند خطرات و خسارت های جبران ناپذیری برای جامعه داشته باشد جایگاه قانونی برای این مور
- [سایر] اگر بدهکار در پرداخت بدهی خود کوتاهی نماید آیا جایز است طلبکار از مال او تقاص نماید؟
- [سایر] آیا پیامبران هیچ گاه دچار اشتباه و خطا نمی شدند؟ و اگر معصوم ازخطا بودند، چه نیازی بود که با اصحاب خود به مشورت بپردازند؟
- [سایر] کسی که اکنون نمیتواند کفّاره افطار عمدی بپردازد، چنانچه در آینده متمکن شد، آیا باید جبران کند؟
- [آیت الله بهجت] اگر مغازه دار از خریدار قیمت بیشتر از قیمت واقعی جنس را مطالبه کند، آیا خریدار می تواند همان قیمت واقعی را بپردازد یا باید هر چه فروشنده خواست بپردازد؟
- [آیت الله خوئی] شخصی بود نماز میخواند و روزه میگرفت و لکن در اکثر اوقات در غسلش خطا میکرد و نمیداند چه وقت خطا میکرده یا آن که در چند غسل که نموده به صورت اشتباه بوده و نمیداند چه عدد نماز را با آن خوانده و چه عدد روزه با آن غسلها گرفته رأی حضرت عالی راجع به چنین شخصی چیست با آن که علم دارد به این که بعضی غسلهایش اشتباه بوده لکن نمیداند کدام بوده؟
- [آیت الله بهجت] اگر فردی در مناقصه و مزایده ای تقلب کند و صاحب مالی شود و چند سال از این وضعیت بگذرد، برای جبران این خطا باید چه کاری انجام دهد و آیا معامله در این صورت باطل بوده است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر کسی مال مشترکی را غصب کند، هر یک از دو شریک میتوانند به مقدار سهم خود تقاص نماید.
- کسی که میخواهد قیمت زکات فطره را بپردازد چنانچه قیمتها به حسب زمان و مکان مختلف باشند قیمت همان مکان و زمانی که میخواهد فطره را بپردازد، ملاک میباشد.
- اگر بخواهد خمس را از چیزی غیر از خود مال متعلّق خمس بپردازد، بنابر احتیاط واجب نمیتواند آن را از جنس دیگری بدهد، بلکه باید قیمت آن را بدهد.
- بنابر احتیاط واجب نمیتواند جنس معیوب را حتّی به عنوان قیمت فطره بدهد؛ بلکه یا باید جنس صحیح بدهد و یا قیمت آن را با پول رایج بپردازد.
- اگر مالک از پرداخت زکات امتناع نماید، مستحق نمیتواند به عنوان تقاص و گرفتن حقّ خود از مال او چیزی را بردارد؛ مگر این که از حاکم شرع جامعالشرایط اجازه بگیرد.
- در چهار صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، نمیتواند معامله را به هم بزند یا تفاوت قیمت را بگیرد: اوّل:آن که هنگام خریدن، عیب مال را بداند. دوم:به عیب مال راضی شود. سوم:در وقت معامله بگوید: (اگر مال عیبی داشته باشد پس نمیدهم و تفاوت قیمت هم نمیگیرم). چهارم:فروشنده در وقت معامله بگوید: (این مال را با هر عیبی که دارد میفروشم)؛ ولی اگر عیبی را معیّن کند و بگوید: (مال را با این عیب میفروشم) و معلوم شود عیب دیگری نیز دارد، خریدار میتواند برای عیبی که فروشنده معیّن نکرده، مال را پس بدهد یا تفاوت بگیرد.
- اگر انسان از طریق معقولی گمان کند شخصی قصد هجوم به جان یا مال و یا ناموس وی را دارد و در مقام دفاع و با رعایت مراتب آن، خسارتی به مهاجم برساند و بعد معلوم شود اشتباه کرده، گناهکار نیست، ولی ضامن خسارتی که وارد نموده میباشد.
- قیمت مال پیدا شده باید بر حسب زمان و مکانی که مال در آن پیدا شده محاسبه شود.
- لازم نیست در قرارداد بیمه میزان خسارت تعیین شود؛ پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد جبران کنند، صحیح است، ولی در عقد بیمه باید تعهدات طرفین عرفا معلوم و معین باشد.
- اگر زکات را از خودِ مال کنار بگذارد، میتواند در بقیّه آن تصرّف کند و اگر قیمت آن را کنار بگذارد، میتواند در تمام مال تصرّف نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در بین کسانی که ارث میبرند کودکی باشد که هنوز متولد نشده باشد: الف: اگر بدانند پسر است یا دختر و یک نفر است یا دو نفر سهم الارث او را برای او کنار میگذارند و اگر بعد از تولد معلوم شد اشتباه کرده اند یا کودک مرده به دنیا آمد جبران میکنند. ب: اگر بدانند یک نفر است ولی ندانند دختراست یا پسر سهم الارث یک پسر را برای او کنار میگذارند و اگر بعد از تولد معلوم شود اشتباه شده جبران میکنند. ج: اگر ندانند که چند نفر است و چه جنسی دارد بنا بر احتیاط واجب سهم الارث دو پسر را برای او کنار میگذارند و بعد از تولد اگر اشتباه شده بود جبران میکنند.
- [آیت الله جوادی آملی] .مال حلال مخلوط به حرام چهار صورت دارد: یکم: هم مقدار مال حرام معلوم است , هم صاحب مال معلوم؛ ولی مال حلال و حرام , به نوعی ممزوج شده است که تمایز آن ها از یکدیگر ممکن نیست; در این صورت باید به اندازه مال حرام به صاحبش بپردازد. صورت دوم : صاحب مال معلوم است؛ ولی مقدار مال حرام معلوم نیست ; در این صورت, با صاحب مالْ تراضی و مصالحه میکند. صورت سوم : مقدار مال حرام معلوم است؛ ولی صاحب آن معلوم نیست، در این صورت, مال حرام را به حاکم شرع و ولیّ مسلمین میپردازد. صورت چهارم : هم مقدار مال حرام معلوم نیست ; هم صاحب آن ; در این صورت, باید خمس آن را پرداخت کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بخواهد قیمت طلا را بپردازد باید به قیمت روزی که می پردازد حساب کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کس ی مال حرامی دارد که مقدار و مالک آن معلوم نیست، چنانچه این مال را سهواً با مال حلالش مخلوط کرد، در این صورت , جای پرداختن خمس نیست، بلکه باید با حاکم شرع مصالحه کند و مقدار مورد مصالحه را به نیابت از صاحبش صدقه بپردازد . چنانچه مال حرام را عمداً با مال حلال خود مخلوط کرده باشد، باید مقداری که با آن , یقین به برائت ذمّه حاصل میشود، صدقه بپردازد. خمس با دو عنوان
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر سود را قسمت کنند و بعد از قسمت خسارتی بر سرمایه وارد شود وسودی بعد از ان حاصل شود وکمتر از خسارت نباشد ان خسارت به ان سود جبران می شود وچنانچه کمتر از خسارت باشد عامل باید ان خسارت رابه سودی که به قسمت گرفته جبران نماید پس اگر خسارت کمتر از سود باشد زاید بر خسارت برای اومی ماند واگر بیشترباشد مقدار زاید برسود برعهده عامل نیست
- [آیت الله جوادی آملی] .خمس دهنده می تواند همان کالایی که به آن خمس تعلق گرفته؛ یا قیمت آن را بپردازد و با پرداختن قیمت، باید قیمت واقعی کالا را محاسبه کند و اگر کمتر از قیمت واقعی را بپردازد، ذمّه او به همان اندازه بریءالذمّه شده و بقیّه آن را بدهکار است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در چهار صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد، نمیتواند معامله را به هم بزند، یا تفاوت قیمت بگیرد: اوّل: موقع خریدن عیب مال را بداند. دوم: به عیب مال راضی شود. سوم: در وقت معامله بگوید اگر مال عیبی داشته باشد، پس نمیدهم و تفاوت قیمت هم نمیگیرم. چهارم: فروشنده در وقت معامله بگوید این مال را با هر عیبی که دارد میفروشم ولی اگر عیبی را معیّن کند و بگوید مال را با این عیب میفروشم و معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار میتواند برای عیبی که فروشنده معیّن نکرده مال را پس دهد و در صورت تغییر تفاوت قیمت بگیرد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در چهار صورت خریدار به واسطه عیبی که در مال است، نمیتواند معامله را به هم بزند یا تفاوت قیمت بگیرد: اول آنکه موقع خریدن عیب مال را بداند. دوم به عیب مال راضی شود. سوم در وقت معامله بگوید: اگر مال عیبی داشته باشد پس نمیدهم، و تفاوت قیمت هم نمیگیرم. چهارم فروشنده در وقت معامله بگوید: این مال را با هر عیبی که دارد میفروشم، ولی اگر عیبی را معین کند و بگوید: مال را با این عیب میفروشم؛ و معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار میتواند برای عیبی که فروشنده معین نکرده مال را پس دهد، و اگر پسدادن آن ممکن نیست، تفاوت قیمت بگیرد.
- [آیت الله سبحانی] اگر جنسی را بخرد و بعد از معامله قیمت آن را از پول خمس نداده بدهد، معامله ای که کرده صحیح است. و خمس پولی را که به فروشنده داده باید از مال دیگر بپردازد.
- [آیت الله خوئی] در چهار صورت خریدار به واسطة عیبی که در مال است نمیتواند معامله را به هم بزند یا تفاوت قیمت بگیرد: (اول): آن که موقع خریدن عیب مال را بداند. (دوم): آنکه به عیب مال راضی شود. (سوم): آنکه در وقت معامله بگوید: اگر مال عیبی داشته باشد پس نمیدهم و تفاوت قیمت هم نمیگیرم. (چهارم): آنکه فروشنده در وقت معامله بگوید این مال را با هر عیبی که دارد میفروشم، ولی اگر عیبی را معین کند و بگوید مال را با این عیب میفروشم و معلوم شود عیب دیگری هم دارد، خریدار میتواند برای عیبی که فروشنده معین نکرده مال را پس دهد و درصورتی که نتواند پس دهد تفاوت قیمت بگیرد.