بین حکومت اسلامی با جمهوری اسلامی هیچ گونه تفاوت ماهوی و اساسی وجود ندارد، تنها مسئله‌ای که وجود دارد این است که حکومت اسلامی در صدد بیان ماهیّت حکومت است و منظور از آن حکومتی است که نظام‌های مختلف آن اعم از سیاسی، حقوقی و اقتصادی، مطابق و منبعث از منابع و آموزه‌های اسلامی باشد. اما جمهوری اسلامی بیشتر نظر به «ساختار» حکومت اسلامی دارد که در شرایط زمانی خاص (مانند عصر حاضر) بهترین و مناسب‌ترین شکل و قالب برای تحقّق آن آموزه‌های اسلامی و دینی است.
از مجموع آنچه در متون و منابع معتبر دینی در باب دولت و حکومت آمده است، چنین برمیآید که اسلام بر شکل خاصی از ساختار نظام سیاسی با جزئیات مشخص اصرار ندارد، بلکه اسلام فراتر از معرّفی شکل خاصی از حکومت و متناسب با احکام ثابت و تغییرناپذیر خود، چارچوب کلّی و کلانی را معرّفی کرده که آن چارچوب در درون خود تغییرات، تطوّرات و اشکال متعدّد و متنوّعی را پذیرا میشود. اسلام نه به طور کلی مردم را به حال خود رها کرده که هر چه خواستند انجام دهند و نه شکل تنگ و محدودی را برای حکومت معرّفی می‌کند که فقط در شرایط زمانی و مکانی محدودی قابل اجرا باشد. از آن چارچوب کلی و کلانی را که اسلام برای حکومت معرّفی کرده به «حکومت و نظام اسلامی» تعبیر میشود.[1]
بنابراین، تفاوت بین حکومت اسلامی با جمهوری اسلامی از نوع تفاوت بین محتوا و قالب است. حکومت اسلامی، محتوا و ساختار درونی را مشخص می‌کند و جمهوری اسلامی، قالب و شکل اجرایی این ساختار درونی است.
نظر امام قُدّس سرّه الشریف از همان ابتدای انقلاب این بود که «شیوۀ حکومت» و «قانون اساسی» آن باید با نظر مستقیم مردم باشد به همه پرسی گذارده شود تا شیوۀ حکومتی خاصّی بر مردم تحمیل نشود بنا بر این برای تعیین نوع حکومت در روز 12 فروردین سال 1358 رأی گیری سراسری برگزار و با رأی بیش از (98درصد) شیوۀ حکومتی « جمهوری اسلامی » توسط مردم تعیین گردید.[2]
روزی که با توجه به استقبال عمومی مردم از مفاهیم و احکام اسلامی، یک «عید بزرگ» به شمار می‌رود:
«الآن من اعلام می‌کنم جمهوری اسلامی را و این روز را روز عید می‌دانم؛ و امیدوارم که در هر سال روز 12 فروردین روز عید ملت ما باشد؛ که رسیدند به قدرت ملی و خودشان سرنوشت خودشان را به دست خواهند گرفت. ما به همه ملت تبریک عرض می‌کنیم و من این روز را بر ملت عزیز خودمان، به همه اقشارشان، تبریک عرض می‌کنم. مبارک باد بر شما این عید! مبارک باد بر شما این جمهوری اسلامی!».[3]
نکته مهم در این بین، توجه اصلی و حقیقی مردم است، توجه مردم به «اسلام» به گونه‌ای در کل دنیا و تاریخ بی‌سابقه است: امام در مورد استقبال مردم از جمهوری اسلامی می‌فرماید: «اگر ما این کلمه «جمهوری اسلامی» را برداشته بودیم و می‌گفتیم «جمهوری» نمی‌توانستیم مردم را در میدان بیاوریم. مردم برای «جمهوری» هیچ وقت جانشان را نمی‌دهند، مردم برای شکم جانشان را نمی‌دهند، مردم برای آزادی نمی‌خواهند خودشان بمیرند که من آزاد بشوم. اینها حرف است. آنی که می‌تواند مردم را بسیج کند آن اعتقاد به این است که غیر از این عالم یک جای دیگر هست بهتر از اینجا».[4]
اما باید توجه داشت تا رسیدن به جامعۀ کامل اسلامی راه طولانی وجود دارد و تشکیل حکومت اسلامی با قالب جمهوری اسلامی، نقطه شروعی برای رسیدن به جامعه نمونه اسلامی با محوریت دستورات خداوند است. [1] . با استفاده از نرم افزار پرسمان با اندکی تغییر. [2] . با استفاده از سؤال 1817 (سایت: 2228). [3] . صحیفه امام، ج6، ص 462. [4] . همان، ج11، ص 183.
