شأن نزول، علت نام‌گذاری و محتوای سوره واقعه چیست؟

یکم. سوره واقعه در ردیف آن دسته از سوره‌هایی است که به صورت کلی برایش شأن نزولی بیان نشده است؛ چرا که از مسائل و حوادث عالم پس از مرگ، برزخ، قیامت و احوال نیکان و بدان گزارش می‌دهد.[1]
دوم. این سوره همان‌گونه که از ظاهر آن پیدا است، و مفسران نیز تصریح کرده‌‌‏اند، در مکه بر رسول خدا(ص)نازل شد. البته بعضی گفته‌‏اند آیه 81 و 82 در مدینه نازل گردیده است. [2]
سوم. سوره واقعه چنان‌که‌ گفته شد، از حوادث قیامت بحث می‌کند، اما چرا قرآن کریم از قیامت تعبیر به «واقعه» نمود؟؛ برای این‌که وقوع حادثه عبارت است از حدوث و پدید آمدن آن، و کلمه «واقعه» صفتی است که هر حادثه‌‏ای را با آن توصیف می‏‌کنند؛ به عنوان مثال می‏‌گویند واقعه‌‏ای رخ داده، یعنی حادثه‌‏ای به وجود آمد. مراد از واقعه در آیه «إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ» واقعه قیامت است، و اگر در این‌جا به طور مطلق و بدون بیان آمده، بدین جهت بوده که بفهماند واقعه قیامت شناخته شده و معروف است که نیاز به ذکر موصوف ندارد؛ و به همین جهت است که گفته‌‏اند[3] کلمه واقعه یکی از نام‌های قیامت است که قرآن این نام‌گذاری را کرده؛ مانند نام‏های «حاقة»، «قارعة» و «غاشیة».[4]
چهارم. سوره واقعه در مجموع از قیامت و ویژگی‌های آن سخن می‌‏گوید، اما از یک نظر می‏‌توان محتوای سوره را در هشت بخش خلاصه کرد:
1. آغاز ظهور قیامت و حوادث سخت و وحشتناک مقارن آن.
2. گروه‏بندی انسان‌ها در آن روز و تقسیمشان به «اصحاب الیمین»، «اصحاب الشمال» و «مقربان».
3. مقامات مقربان و انواع پاداش‌های آنان در بهشت.
4. شرح حال اصحاب الیمین و انواع مواهب الهی بر آنها.
5. اصحاب الشمال و مجازات‌های آنها در دوزخ.
6. ذکر دلائل مختلفی پیرامون مسئله معاد از طریق بیان قدرت خداوند، خلقت انسان از نطفه ناچیز، تجلی حیات در گیاهان، نزول باران، و... .
7. ترسیمی از حالت احتضار و انتقال از این جهان به جهان دیگر که آن خود نیز از مقدمات رستاخیز است.
8. نظر اجمالی دیگری روی پاداش و کیفر مؤمنان و کافران.[5]   [1] . ر. ک: پاسخ 30174. [2] . مانند: زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ‏4، ص 455،‏ دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق. [3] . طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بلاغی، محمد جواد، ج ‏9، ص 324، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش. [4] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏19، ص 115، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ موسوی همدانی، سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، ج ‏19، ص 196، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1374ش. [5] . ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏23، ص 193- 194، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.