در آیه (امرنا مترفیها ففسقوا) موضوع امر چه بود و خدا به چه چیز امر کرده است؟
لفظ «امرنا» به سه وجه قرائت شده است: «1. به فتح همزه و میم یعنی «أَمَرْنَا» به معنای امر نمودیم و دستور دادیم. 2. به مدّ همزه و فتح میم یعنی «آمَرنا» به معنای زیاد نمودیم. 3. به فتح همزه و تشدید میم یعنی «أَمَّرنا» به معنای امارت و سلطنت دادیم. گروهی که، این لفظ را به فتح همزه و میم یعنی أَمَرْنَا قرائت نموده‌اند- همچنان‌که در رسم الخط قرآن مجید نیز چنین آمده است- خودشان به سه دسته تقسیم شده‌اند: 1. اکثر آنان می‌گویند: امر در این آیه حقیقی است و موضوع آن، اطاعت است. بنابراین معنای آیه چنین می‌شود: «رؤسای قریه را به اطاعت و پیروی از پیامبران امر می‏‌کنیم ولی آنها همچنان در معصیت‌‏ها غوطه‌‏ور می‌‏شوند و از فرمان‌برداری ما امتناع می‌‏کنند. در این وقت، واجب می‌‏شود که به تهدید خود جامه عمل بپوشانیم و آنها را هلاک سازیم». 2. برخی نیز گفته‌اند: امر در این آیه حقیقی است و موضوع آن، فسق و معصیت است؛ لذا معنای آیه چنین می‌شود: «ما نعمت را بر ایشان افاضه نموده و بر سبیل املاء و استدراج فراوانش کردیم تا بدین وسیله دست‌رسی آنان به فسق بیشتر گشته و فسق را از حد بگذرانند تا وعده عذاب بر آنان محقق گردد و عذاب نازل شود». 3. برخی نیز معتقدند: امر در این‌جا حتما مجازی است؛ زیرا وقتی امر حقیقی می‏‌بود که به ایشان فرموده باشد: «افسقوا»- فسق بورزید- و چون چنین امری معقول و ممکن نیست، لاجرم امر مجازی خواهد بود، و اما وجه مجازیت آن این است که از آن‌جایی که خداوند نعمت را بر آنان بسیار کرده و وسیله پیروی شهوات را بر ایشان فراهم نموده، پس گویی که ایشان مأموریت داشتند که نعمت‌‏های خدا را در این‌کار صرف کنند». اما گروهی که این لفظ را به دو وجه دیگر قرائت نمودند، سخن از موضوع و متعلق امر در دیدگاه آنان مطرح نیست؛ زیرا این لفظ، بنابر قرائت دوم و سوم، معنای امریت و دستور را نمی‌رساند، طبعاً تعیین متعلق و موضوع نیز منتفی خواهد بود.  
عنوان سوال:

در آیه (امرنا مترفیها ففسقوا) موضوع امر چه بود و خدا به چه چیز امر کرده است؟


پاسخ:

لفظ «امرنا» به سه وجه قرائت شده است: «1. به فتح همزه و میم یعنی «أَمَرْنَا» به معنای امر نمودیم و دستور دادیم. 2. به مدّ همزه و فتح میم یعنی «آمَرنا» به معنای زیاد نمودیم. 3. به فتح همزه و تشدید میم یعنی «أَمَّرنا» به معنای امارت و سلطنت دادیم.
گروهی که، این لفظ را به فتح همزه و میم یعنی أَمَرْنَا قرائت نموده‌اند- همچنان‌که در رسم الخط قرآن مجید نیز چنین آمده است- خودشان به سه دسته تقسیم شده‌اند:
1. اکثر آنان می‌گویند: امر در این آیه حقیقی است و موضوع آن، اطاعت است. بنابراین معنای آیه چنین می‌شود: «رؤسای قریه را به اطاعت و پیروی از پیامبران امر می‏‌کنیم ولی آنها همچنان در معصیت‌‏ها غوطه‌‏ور می‌‏شوند و از فرمان‌برداری ما امتناع می‌‏کنند. در این وقت، واجب می‌‏شود که به تهدید خود جامه عمل بپوشانیم و آنها را هلاک سازیم».
2. برخی نیز گفته‌اند: امر در این آیه حقیقی است و موضوع آن، فسق و معصیت است؛ لذا معنای آیه چنین می‌شود: «ما نعمت را بر ایشان افاضه نموده و بر سبیل املاء و استدراج فراوانش کردیم تا بدین وسیله دست‌رسی آنان به فسق بیشتر گشته و فسق را از حد بگذرانند تا وعده عذاب بر آنان محقق گردد و عذاب نازل شود».
3. برخی نیز معتقدند: امر در این‌جا حتما مجازی است؛ زیرا وقتی امر حقیقی می‏‌بود که به ایشان فرموده باشد: «افسقوا»- فسق بورزید- و چون چنین امری معقول و ممکن نیست، لاجرم امر مجازی خواهد بود، و اما وجه مجازیت آن این است که از آن‌جایی که خداوند نعمت را بر آنان بسیار کرده و وسیله پیروی شهوات را بر ایشان فراهم نموده، پس گویی که ایشان مأموریت داشتند که نعمت‌‏های خدا را در این‌کار صرف کنند».
اما گروهی که این لفظ را به دو وجه دیگر قرائت نمودند، سخن از موضوع و متعلق امر در دیدگاه آنان مطرح نیست؛ زیرا این لفظ، بنابر قرائت دوم و سوم، معنای امریت و دستور را نمی‌رساند، طبعاً تعیین متعلق و موضوع نیز منتفی خواهد بود.
 





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین