اولوالامر
اولوا الامر امامان دوازده‌گانه است.
(اولو الامر) چه کسانی هستند؟ اولوالامر می‌شود معصوم نباشد؟ اگر باید معصوم باشد در زمان فعلی که معصوم را نمی‌بینیم آیا باز هم اطاعت واجب است؟
مقصود از «أُولِی الْأَمْرِ» در قرآن کریم؛ زمام‌داران بر حق و ائمه اهل‌بیت(ع) هستند که مردم را هدایت و به حق حکم می‌کنند و چون «أُولِی الْأَمْرِ» عطف بر «الله» و «رسول» و مقرون به آن دو شده است، خداوند پیروی از کسی را واجب کرده که معصوم و مصون از ارتکاب عمل زشت بوده و از کسانی که مأمور اطاعت از او هستند برتر و داناتر باشد. خدا ما را امر نمی‌کند از کسی اطاعت کنیم که از فرمان او سرپیچی می‌کند و تسلیم کسی شویم که مانند ما نیازمند هدایت است.[1] بر این اساس، منظور از «اولی الامر» افرادی از امت هستند که در گفتار و کردارشان معصوم هستند، و براستی اطاعتشان واجب است، به عین، همان معنایی که اطاعت خدا و رسولش واجب است، و چون ما قدرت تشخیص و پیدا کردن این افراد را نداریم، به ناچار محتاج می‌شویم به این‌که خود خدای تعالی در کتابش و یا به زبان رسول گرامیش این افراد را معرفی کند، و به نام آنان تصریح نماید، قهراً آیه شریفه با کسانی منطبق می‌شود که رسول خدا(ص) تصریح به نام آنان کرده، و فرموده اولی الامر اینان هستند.[2] اما این‌که بعضی گفته‌اند: الف) اولی الأمر خلفا هستند. و ب) اجماع أمت هستند،[3] در جواب باید گفت: اولاً: آیه شریفه دلالت دارد بر عصمت اولی الامر، در حالی که تمام خلفا بدون هیچ شک و شبهه‌ای دارای عصمت نبودند مگر امام علی بن ابی‌طالب(ع) و فرزندشان امام حسن مجتبی(ع) که طایفه‌ای از امت اسلام معتقد به عصمت آن حضرات‌اند. ثانیاً: اقوال نام برده هیچ‌یک همراه دلیل نیست. ثالثاً: نمی‌توانیم جمله: «وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» را حمل کنیم بر جمعی که برای حل و عقد امور جامعه دور هم جمع می‌شوند، و معنا ندارد که خداوند بفرماید که «هیأت اجتماعی اهل حل و عقد را اطاعت کنید»، حال این فرمان را به هر معنایی که تفسیرش بکنیم بالآخره معنای درستی از آن به دست نمی‌آید.[4] بنابر این، بر مبنای شیعی مصداق اولو الامر، معصومان هستند. اما ولایت فقیه و نیابت از معصومان، ادله خاص خودش را دارد که در جای خودش مورد بحث واقع شده است.[5] [1] . طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه جوامع الجامع، ج ‏1، ص 614 - 615، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1377ش. [2] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏4، ص 636 و 637، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ی مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، قم، 1374 ش. [3] . رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، ج ‏10، ص 112 - 113، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق. [4] . المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏4، ص 616 – 640. [5] . ر. ک: «ادله اثبات ولایت فقیه»، سؤال 25.
مقصود از «أُولِی الْأَمْرِ» در قرآن کریم؛ زمام‌داران بر حق و ائمه اهل‌بیت(ع) هستند که مردم را هدایت و به حق حکم می‌کنند و چون «أُولِی الْأَمْرِ» عطف بر «الله» و «رسول» و مقرون به آن دو شده است، خداوند پیروی از کسی را واجب کرده که معصوم و مصون از ارتکاب عمل زشت بوده و از کسانی که مأمور اطاعت از او هستند برتر و داناتر باشد. خدا ما را امر نمی‌کند از کسی اطاعت کنیم که از فرمان او سرپیچی می‌کند و تسلیم کسی شویم که مانند ما نیازمند هدایت است.[1] بر این اساس، منظور از «اولی الامر» افرادی از امت هستند که در گفتار و کردارشان معصوم هستند، و براستی اطاعتشان واجب است، به عین، همان معنایی که اطاعت خدا و رسولش واجب است، و چون ما قدرت تشخیص و پیدا کردن این افراد را نداریم، به ناچار محتاج می‌شویم به این‌که خود خدای تعالی در کتابش و یا به زبان رسول گرامیش این افراد را معرفی کند، و به نام آنان تصریح نماید، قهراً آیه شریفه با کسانی منطبق می‌شود که رسول خدا(ص) تصریح به نام آنان کرده، و فرموده اولی الامر اینان هستند.[2] اما این‌که بعضی گفته‌اند: الف) اولی الأمر خلفا هستند. و ب) اجماع أمت هستند،[3] در جواب باید گفت: اولاً: آیه شریفه دلالت دارد بر عصمت اولی الامر، در حالی که تمام خلفا بدون هیچ شک و شبهه‌ای دارای عصمت نبودند مگر امام علی بن ابی‌طالب(ع) و فرزندشان امام حسن مجتبی(ع) که طایفه‌ای از امت اسلام معتقد به عصمت آن حضرات‌اند. ثانیاً: اقوال نام برده هیچ‌یک همراه دلیل نیست. ثالثاً: نمی‌توانیم جمله: «وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» را حمل کنیم بر جمعی که برای حل و عقد امور جامعه دور هم جمع می‌شوند، و معنا ندارد که خداوند بفرماید که «هیأت اجتماعی اهل حل و عقد را اطاعت کنید»، حال این فرمان را به هر معنایی که تفسیرش بکنیم بالآخره معنای درستی از آن به دست نمی‌آید.[4] بنابر این، بر مبنای شیعی مصداق اولو الامر، معصومان هستند. اما ولایت فقیه و نیابت از معصومان، ادله خاص خودش را دارد که در جای خودش مورد بحث واقع شده است.[5] [1] . طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه جوامع الجامع، ج ‏1، ص 614 - 615، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1377ش. [2] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏4، ص 636 و 637، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ی مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، قم، 1374 ش. [3] . رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، ج ‏10، ص 112 - 113، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق. [4] . المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏4، ص 616 – 640. [5] . ر. ک: «ادله اثبات ولایت فقیه»، سؤال 25.
عنوان سوال:
(اولو الامر) چه کسانی هستند؟ اولوالامر می‌شود معصوم نباشد؟ اگر باید معصوم باشد در زمان فعلی که معصوم را نمی‌بینیم آیا باز هم اطاعت واجب است؟
پاسخ:
مقصود از «أُولِی الْأَمْرِ» در قرآن کریم؛ زمام‌داران بر حق و ائمه اهل‌بیت(ع) هستند که مردم را هدایت و به حق حکم می‌کنند و چون «أُولِی الْأَمْرِ» عطف بر «الله» و «رسول» و مقرون به آن دو شده است، خداوند پیروی از کسی را واجب کرده که معصوم و مصون از ارتکاب عمل زشت بوده و از کسانی که مأمور اطاعت از او هستند برتر و داناتر باشد. خدا ما را امر نمی‌کند از کسی اطاعت کنیم که از فرمان او سرپیچی می‌کند و تسلیم کسی شویم که مانند ما نیازمند هدایت است.[1]
بر این اساس، منظور از «اولی الامر» افرادی از امت هستند که در گفتار و کردارشان معصوم هستند، و براستی اطاعتشان واجب است، به عین، همان معنایی که اطاعت خدا و رسولش واجب است، و چون ما قدرت تشخیص و پیدا کردن این افراد را نداریم، به ناچار محتاج می‌شویم به این‌که خود خدای تعالی در کتابش و یا به زبان رسول گرامیش این افراد را معرفی کند، و به نام آنان تصریح نماید، قهراً آیه شریفه با کسانی منطبق می‌شود که رسول خدا(ص) تصریح به نام آنان کرده، و فرموده اولی الامر اینان هستند.[2]
اما این‌که بعضی گفته‌اند:
الف) اولی الأمر خلفا هستند. و ب) اجماع أمت هستند،[3] در جواب باید گفت:
اولاً: آیه شریفه دلالت دارد بر عصمت اولی الامر، در حالی که تمام خلفا بدون هیچ شک و شبهه‌ای دارای عصمت نبودند مگر امام علی بن ابی‌طالب(ع) و فرزندشان امام حسن مجتبی(ع) که طایفه‌ای از امت اسلام معتقد به عصمت آن حضرات‌اند.
ثانیاً: اقوال نام برده هیچ‌یک همراه دلیل نیست.
ثالثاً: نمی‌توانیم جمله: «وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» را حمل کنیم بر جمعی که برای حل و عقد امور جامعه دور هم جمع می‌شوند، و معنا ندارد که خداوند بفرماید که «هیأت اجتماعی اهل حل و عقد را اطاعت کنید»، حال این فرمان را به هر معنایی که تفسیرش بکنیم بالآخره معنای درستی از آن به دست نمی‌آید.[4]
بنابر این، بر مبنای شیعی مصداق اولو الامر، معصومان هستند.
اما ولایت فقیه و نیابت از معصومان، ادله خاص خودش را دارد که در جای خودش مورد بحث واقع شده است.[5] [1] . طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه جوامع الجامع، ج 1، ص 614 - 615، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1377ش. [2] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 4، ص 636 و 637، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، قم، 1374 ش. [3] . رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، ج 10، ص 112 - 113، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق. [4] . المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 4، ص 616 – 640. [5] . ر. ک: «ادله اثبات ولایت فقیه»، سؤال 25.
- [سایر] برخی می گویند اطاعت از اولی الامر فقط در امور حکومتی است و دلالت بر عصمت ندارد؛ پاسخ شما در این باره چیست؟
- [سایر] اگر اطاعت از اولی الامر لازم است، چرا آنها مرجع حل نزاع نیستند؟
- [سایر] برخی مفسّران از آیه «اولی الامر» بر عصمت امامان استدلال کرده اند از این راه چگونه عصمت اثبات می شود؟
- [سایر] با سلام. مگر (اولی الامر) با (ولی امر) تفاوت دارد!با توجه به این که بر اساس نظریه مشهور شیعه ، اولی الامر ، فقط امامان معصوم می باشند و ولی فقیه هم مصداق اولی الامر نیست (اگرچه براساس احادیث و روایات اطاعت از ولی فقیه نیز واجب است)؛ اما در پاسخ به پرسشی دیگر بیان کردید که عنوان (ولی امر مسلمین جهان) برای ولی فقیه، عنوان مناسبی است.
- [سایر] چگونه اطاعت از ولی فقیه غیر معصوم، با وجود احتمال اشتباهش، لازم است؟
- [سایر] اگر ولی فقیه معصوم نیست, اطاعت بی چون و چرا از وی چه توجیهی دارد؟
- [سایر] ولیفقیه که معصوم نیست، پس ولایت مطلقه و ضرورت اطاعت همه جانبه از ایشان یعنی چه؟ چرا برخی از مراجع به ولایت مطلقه معتقد نیستند؟
- [سایر] اطاعت از والدین تا کجا واجب است؟
- [سایر] چرا در اسلام با وجود این‌که اطاعت پدر واجب است، در امر ازدواج پسر، اطاعت او واجب نیست؟ یعنی چرا پسر بدون اذن پدر میتواند ازدواج نماید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در چه مواردی اطاعت از شوهر واجب نیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه، به مجتهد جامع الشرائط و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آنهم ممکن نباشد به فُسّاق مؤمنین مراجعه نماید. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد می تواند، در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [امام خمینی] زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه به حاکم شرع و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آن هم ممکن نباشد به فساق مؤمنین مراجعه نماید. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد، می تواند در هر روز باندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که از شوهر اطاعت می‌کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد میتواند برای وادار کردن شوهر به پرداخت نفقه به حاکم شرع و اگر ممکن نباشد به مؤمنان عادل و اگر آن هم ممکن نباشد به مؤمنان فاسق مراجعه نماید و چنانچه نتواند شوهر را به دادن خرجی وادار کند میتواند در هر روز به اندازه خرجی آن روز را بدون اجازه شوهر از مال او بردارد، همچنین میتواند خرجی روزهای قبلی را که شوهر نپرداخته بدین ترتیب از وی بگیرد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیّه کند و با اطاعت شوهر تهیّه معاش برای وی ممکن نباشد، در موقعی که مشغول تهیّه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هنگام غسل کردن لازم نیست نیت واجب یا مستحب کند، همین اندازه که به قصد قربت و اطاعت فرمان خدا انجام دهد کافی است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنی که از شوهر اطاعت می‌کند و شوهر خرج او را نمیدهد، اگر ممکن است میتواند خرج خود را بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست، چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، اگر نمیتواند با اطاعت شوهر تهیه معاش کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت از شوهر بر او واجب نیست، ولی احتیاط آن است که از حاکم شرع هم اذن بگیرد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنی که از شوهر اطاعت می کند و شوهر خرج او را نمی دهد، اگر ممکن است می تواند خرج خود را بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست، چنان چه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، اگر نمی تواند با اطاعت شوهر تهیه معاش کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت از شوهر بر او واجب نیست. ولی احتیاط آن است که از حاکم شرعی هم اذن بگیرد.
- [امام خمینی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند چون اطاعت پدر و مادر واجب است، بنابر احتیاط واجب باید نماز را به جماعت بخواند و قصد استحباب نماید.
- [آیت الله اردبیلی] مرد نمیتواند همسر خود را به کارهای خلاف شرع یا کارهایی که انجام آنها بر زن واجب نیست، مجبور نماید و زن میتواند در این گونه امور از شوهر اطاعت نکند، بلکه در امور خلاف شرع نباید از او اطاعت نماید.
- [آیت الله سبحانی] زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [آیت الله بروجردی] زنی که از شوهر اطاعت می‌کند و شوهر خرج او را نمیدهد، اگر ممکن است میتواند خرجی خود را بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست، چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیهی معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.