از نگاه پیامبر(ص) آداب هدیه دادن به دیگران چگونه است؟

پاسخ اجمالی:
از سیره های عملی رسول مکرم اسلام(ص) دادن هدیه و گرفتن آن از دیگران بوده است. اما بنا بر روایاتی که از حضرتشان رسیده است، این کار نباید توأم با زحمت و مشقت برای خود و دیگران شود؛ زیرا هدف از این کار، ایجاد انس و الفت است و اگر به آداب و شرایط آن توجه نشود به نتیجه مطلوب نمی رسیم.

پاسخ تفصیلی:
از دستوراتی که در آموزه های دینی تأکید بر آن شده، هدیه دادن به دیگران است؛ البته یادآوری این مسئله ضروری است که هدیه در متون دینی مفهومی وسیع تر از هدایای مادی است و شامل هدایای معنوی نیز می گردد.
از رسول گرامی (ص) روایات فراوانی در این مورد نقل شده است که مواردی از آن را بیان می کنیم:
1. از شرافت و بزرگواری مرد نسبت به برادر مسلمانش این است که هدیه‌اش را قبول کند، و از آنچه دارد به او هدیه دهد، و خود را به خاطر او به مشقّت نیاندازد و سپس فرمود: من کسانی را که در این باره خود را به زحمت می اندازند دوست ندارم.[1]
در این روایت پیامبر (ص) هدیه دادن و هدیه گرفتن را از شرافت انسان مسلمان می داند و نکته لطیفی که بدان اشاره شده، آن است که هدیه، نباید با مشقت و زحمت همراه باشد و در انتخاب هدیه باید توان مالی لحاظ شود و در غیر این صورت مصداق "تکلف" می شود که با آنچه از "دیه" مورد نظر است، متفاوت می باشد.
2.امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا (ص)هدیه را می‌پذیرفت ولی از گرفتن صدقه پرهیز می کرد و می‌فرمود: به همدیگر هدیه دهید؛ زیرا هدیه دلخوری ها را بر طرف می‌سازد، و کینه‌ها و دشمنی­های دیرین را از بین می برد.[2]
3. امام رضا(ع)از قول پدر و جدّ بزرگوارش نقل می‌کند که فرمود: رسول اکرم (ص) هدیه را دوست می‌داشت، برایش گوارا بود و آن را طلب می‌نمود، و در مقابل به جبران آن اقدام می ‌کرد.[3]
4.رسول خدا (ص)فرمود: هدیه سه گونه است: یکی در مقابل هدیه ای دیگر، دیگر برای آشتی، و سوم برای رضای خدا.[4]
5. رسول خدا (ص) فرمود: چنانچه مرا به خوردن پاچه گاو یا گوسفندی، مهمانی کنند البتّه می‌ پذیرم، و اگر پاچه گاو یا پاچه گوسفندی بمن هدیّه فرستند البته قبول می‌کنم.[5]
ایشان پاچه گوسفند یا گاو را حضرت به عنوان نمونه ذکر کردند و مقصود این است که اگر چیز کم ارزشی به من هدیه دهند قبول می کنم.
6.رسول خدا(ص)فرمود:در بازگرداندن ظرف های هدیه‌ها شتاب کنید، زیرا موجب می‌شود که (طرف مقابل از هدیه دادن پشیمان نشده و )بار دیگر برایتان هدیه آورد.[6]
7. امام رضا (ع)از اجداد خویش از رسول خدا (ص) روایت کرده است که فرمود: خوب چیزی است هدیه؛ زیرا آن کلید حوائج است.[7]
از روایاتی که در باره هدیه ذکر کردیم، می توان نتیجه گرفت گر چه این عمل از اهمیت والایی بر خوردار است، و حضرت رسول(ص)سفارش به آن نموده اند؛ اما توجه به خصوصیات و آداب و شرایطی که برای آن ذکر شده است ضروری است ؛ زیرا هدف اصلی هدیه، ایجاد انس و محبت و از بین رفتن کدورت ها و... می باشد.

پی نوشتها:
[1] طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار، ص 219، کتابخانه حیدریه، نجف، 1385ق.
[2] همان.
[3] همان.
[4] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 5، ص 141، ح 1، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365ش.
[5] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 299، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413 ق.
[6] همان، ص 300.
[7] صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، ج 2، ص 74، ح 342، انتشارات جهان، 1378ق.
منبع: www.islamquest.net