جامعه اسلامی
جامعه آرمانی و مدینه فاضله در نگاه متفکران مسلمان شیعی در جامعه جهانی مهدوی با رهبری حاکم معصوم و حاکمیت قوانین الهی خلاصه می‌گردد.
نگاه آیات و روایات به انتشار اخبار ناامیدکننده و نیز شایعه‌پراکنی در جامعه اسلامی چگونه است؟
گرچه باید با نیتی الهی و سازنده، به بررسی و نقد وضعیت موجود در جامعه پرداخت، اما نباید رویکردی را دنبال کرد که در نهایت به ناامید کردن جامعه اسلامی و یا آسیب‌رساندن نامشروع به افراد بیانجامد. در همین راستا، انتشار خبرهای دروغ، انداختن رعب و وحشت در دل مسلمانان و فتنه‌انگیزی، رسانه‌ای‌کردن اخبار محرمانه – حتی اخبار صحیح و درست - با هدف امیدواری کاذب و یا ناامید کردن مردم – و نه با اهداف مثبتی چون نهی از منکر - کار پسندیده‌ای نیست و در آیات و روایات مذمت شده است: 1. امام صادق(ع): (همانا خدای عزّ و جلّ گروهی را به دلیل رسانه‌ای کردن اخبار محرمانه ملامت کرد که: "هر گاه خبری از آرامش(و فرار دشمن) و یا خبری از ناامنی (و هجوم دشمن) بشنوند، آن خبر را عمومی کرده و در جامعه منتشر می‌سازند!"[1] پس (برای اینکه مصداقی از افراد مندرج در این آیه نباشید) از شایعه‌پراکنی پرهیز کنید).[2] 2. امام باقر(ع): (بنده‌ای در روز قیامت محشور شود و [با اینکه در دنیا] دستش به خونی آلوده نشده، اما یک ظرف شیشه‌ای خون و یا بیشتر از آن به دست او دهند و بگویند: این سهم تو است از خون فلان شخص؟! او (با تعجب) عرضه می‌دارد: پروردگارا! تو خود می‌دانی که جان مرا گرفتی [و تا آن لحظه] من خون کسی را نریخته بودم [و هیچ خونی بر گردنم نبود؟!] خداوند فرماید: آری! تو خبرهای مختلفی از فلانی شنیده بودی و برای دیگران بازگو کردی، پس این خبر زبان به زبان به فلان ستمکار رسید و با استناد به همین خبر، او را کُشت، و این بهره تو از خون اوست).[3] پی نوشتها: [1]. (وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ)؛ نساء، 83. [2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‌2، ص 369 – 370، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3]. همان، ص 370 – 371. منبع: www.islamquest.net
گرچه باید با نیتی الهی و سازنده، به بررسی و نقد وضعیت موجود در جامعه پرداخت، اما نباید رویکردی را دنبال کرد که در نهایت به ناامید کردن جامعه اسلامی و یا آسیب‌رساندن نامشروع به افراد بیانجامد. در همین راستا، انتشار خبرهای دروغ، انداختن رعب و وحشت در دل مسلمانان و فتنه‌انگیزی، رسانه‌ای‌کردن اخبار محرمانه – حتی اخبار صحیح و درست - با هدف امیدواری کاذب و یا ناامید کردن مردم – و نه با اهداف مثبتی چون نهی از منکر - کار پسندیده‌ای نیست و در آیات و روایات مذمت شده است: 1. امام صادق(ع): (همانا خدای عزّ و جلّ گروهی را به دلیل رسانه‌ای کردن اخبار محرمانه ملامت کرد که: "هر گاه خبری از آرامش(و فرار دشمن) و یا خبری از ناامنی (و هجوم دشمن) بشنوند، آن خبر را عمومی کرده و در جامعه منتشر می‌سازند!"[1] پس (برای اینکه مصداقی از افراد مندرج در این آیه نباشید) از شایعه‌پراکنی پرهیز کنید).[2] 2. امام باقر(ع): (بنده‌ای در روز قیامت محشور شود و [با اینکه در دنیا] دستش به خونی آلوده نشده، اما یک ظرف شیشه‌ای خون و یا بیشتر از آن به دست او دهند و بگویند: این سهم تو است از خون فلان شخص؟! او (با تعجب) عرضه می‌دارد: پروردگارا! تو خود می‌دانی که جان مرا گرفتی [و تا آن لحظه] من خون کسی را نریخته بودم [و هیچ خونی بر گردنم نبود؟!] خداوند فرماید: آری! تو خبرهای مختلفی از فلانی شنیده بودی و برای دیگران بازگو کردی، پس این خبر زبان به زبان به فلان ستمکار رسید و با استناد به همین خبر، او را کُشت، و این بهره تو از خون اوست).[3] پی نوشتها: [1]. (وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ)؛ نساء، 83. [2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‌2، ص 369 – 370، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3]. همان، ص 370 – 371. منبع: www.islamquest.net
عنوان سوال:
نگاه آیات و روایات به انتشار اخبار ناامیدکننده و نیز شایعه‌پراکنی در جامعه اسلامی چگونه است؟
پاسخ:
گرچه باید با نیتی الهی و سازنده، به بررسی و نقد وضعیت موجود در جامعه پرداخت، اما نباید رویکردی را دنبال کرد که در نهایت به ناامید کردن جامعه اسلامی و یا آسیب‌رساندن نامشروع به افراد بیانجامد.
در همین راستا، انتشار خبرهای دروغ، انداختن رعب و وحشت در دل مسلمانان و فتنه‌انگیزی، رسانه‌ای‌کردن اخبار محرمانه – حتی اخبار صحیح و درست - با هدف امیدواری کاذب و یا ناامید کردن مردم – و نه با اهداف مثبتی چون نهی از منکر - کار پسندیده‌ای نیست و در آیات و روایات مذمت شده است:
1. امام صادق(ع): (همانا خدای عزّ و جلّ گروهی را به دلیل رسانه‌ای کردن اخبار محرمانه ملامت کرد که: "هر گاه خبری از آرامش(و فرار دشمن) و یا خبری از ناامنی (و هجوم دشمن) بشنوند، آن خبر را عمومی کرده و در جامعه منتشر می‌سازند!"[1] پس (برای اینکه مصداقی از افراد مندرج در این آیه نباشید) از شایعه‌پراکنی پرهیز کنید).[2]
2. امام باقر(ع): (بنده‌ای در روز قیامت محشور شود و [با اینکه در دنیا] دستش به خونی آلوده نشده، اما یک ظرف شیشه‌ای خون و یا بیشتر از آن به دست او دهند و بگویند: این سهم تو است از خون فلان شخص؟!
او (با تعجب) عرضه می‌دارد:
پروردگارا! تو خود می‌دانی که جان مرا گرفتی [و تا آن لحظه] من خون کسی را نریخته بودم [و هیچ خونی بر گردنم نبود؟!]
خداوند فرماید:
آری! تو خبرهای مختلفی از فلانی شنیده بودی و برای دیگران بازگو کردی، پس این خبر زبان به زبان به فلان ستمکار رسید و با استناد به همین خبر، او را کُشت، و این بهره تو از خون اوست).[3]
پی نوشتها:
[1]. (وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ)؛ نساء، 83.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 369 – 370، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. همان، ص 370 – 371.
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] در حال حاضر میبینیم که برخی رسانهها با انتشار اخبار بد از جامعه خصوصاً جامعه مسلمین باعث ایجاد ناامیدی در جامعه شده‌اند. از منظر روایات؛ انتشار چه نوع اخباری به عنوان عملی پسندیده و انتشار چه نوع خبری مذمت شده است؟
- [سایر] اهمیت و ضرورت مشورت در جامعه اسلامی بر اساس آیات قرآن یا روایات چیست؟
- [سایر] چه روزنامه هایی در طول جنگ تحمیلی در انتشار اخبار و تصاویر صحنه های نبرد فعالیت داشتند و به چه میزان در انعکاس اخبار موفق بودند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] گوش دادن به اخبار رادیوهای بیگانه و نقل اخبار آنها در جامعه چه صورت دارد؟
- [سایر] بصیرت از نگاه آیات و روایات به چه معنا است؟ و جایگاه بصیرت در مسائل سیاسی جامعه چیست؟
- [سایر] آیات اعجاز قرآن در مورد اخبار غیبی چه می باشد؟
- [سایر] آیات و روایات درباره رابطه حکومت اسلامی با استکبار و کفار را بیان کنید؟
- [آیت الله بهجت] فلسفه ی تشریع زکات و اهداف آن را با توجه به آیات و روایات، بیان فرمایید؟
- [سایر] چه معیارها و ویژگی‌هایی در روایات اسلامی برای کارگزاران و مسئولین جامعه اسلامی در نظر گرفته شده و قانون اساسی و حضرت امام (ره) برآنها تاکید داشتند؟
- [سایر] آیا آیات و روایاتی داریم که در جامعه بایستی حکومت اسلامی باشد و در زمان غیبت نیز ولایت فقیه عهده دار زمامداری امور باشند ؟ نقش مردم در حکومت چیست و اگر مردم با حکومت اسلامی مخالفت کردند تکلیف چیست؟
- [امام خمینی] احکام قرض - قرض دادن از کارهای مستحبی است که در آیات قرآن و اخبار راجع به آن زیاد سفارش شده است، از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده که هر کس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می‌شود و ملائکه بر او رحمت میفرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند، بدون حساب و به سرعت از صراط میگذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد، بهشت بر او حرام می‌شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که در جامعه اسلامی زندگی می کند و از اعتقادات او خبر نداریم، پاک است و جستجو و تفتیش لازم نیست و نیز در جوامع غیر اسلامی چنانچه افرادی باشند که معلوم نباشد مسلمان هستند یا کافر، پاکند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] قرض دادن از کارهای بسیار مستحب است و در آیات قرآن مجید و اخبار معصومین(علیهم السلام) درباره آن زیاد سفارش شده، از پیغمبراکرم(صلی الله علیه وآله) روایت شده که (هرکس به برادر مسلمان خود قرض دهد مال او زیاد می شود و ملائکه بر او رحمت می فرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند بدون حساب و به سرعت از صراط می گذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد بهشت بر او حرام می شود) و نیز در روایتی آمده است که (ثواب صدقه ده برابر است و ثواب قرض هیجده برابر!)
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هر مسلمانی باید سعی کند روش و رفتار و اخلاق او، طبق تعالیم اخلاقی و فقهی اسلام باشد تا هم خودش سعادتمند گردد و هم بر آبروی جامعه اسلامی بیفزاید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . چون اقتصاد و تجارت جامعه مسلمانان در اثر غفلت هایی که شده و وابسته به بانک ها گردیده است، تا بانک ها وضع خود را با تعالیم اقتصادی اسلامی تطبیق نکرده اند، مسلمانان متمکن با همکاری یکدیگر مؤسسات قرض الحسنه اسلامی تأسیس کنند و این مخالفت علنی با احکام خدا را به اطاعت احکام او مبدل سازند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . تعزیه و شبیه خوانی اگر مشتمل بر آلات لهو از قبیل طبل و شیپور و صنج نباشد و اشعار دروغ و غنا نخوانند و مرد لباس زن نپوشد و اجتماع مرد و زن در یک جا نباشد، اشکال ندارد. ولی سزاوار است که به تعزیه خوانی تنها اکتفا نکنند و مجالس روضه که در آنها علاوه بر ذکر مصائب حضرت خامس آل عبا علیه السلام ، معارف و عقاید اسلامی و تفسیر آیات و احادیث و احکام شرعیه بیان می شود نیز تشکیل دهند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سلام کردن از مستحبات مؤکد است و در قرآن مجید و روایات اسلامی روی آن تأکید فراوان شده است و سزاوار است که سواره به پیاده و ایستاده به نشسته و کوچکتر به بزرگتر سلام کند.
- [آیت الله اردبیلی] قرض دادن از کارهای مستحبی است که در آیات قرآن و روایات درباره آن زیاد سفارش شده است. از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم روایت شده است که: (هر کس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می‌شود و ملائکه بر او رحمت میفرستند و اگر با بدهکار خود مدارا کند، بدون حساب و به سرعت از صراط میگذرد و کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد، بهشت بر او حرام می‌شود.)(1)
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسب و کار و تلاش برای زندگی از طریق تجارت و زراعت و صنعت و مانند آن برای کسانی که مخارج همسر و فرزند خود را ندارند واجب است، همچنین برای حفظ نظام و تأمین احتیاجات جامعه اسلامی، و در غیر این صورت، مستحب مؤکد است، مخصوصاً برای کمک به فقرا و یا وسعت بخشیدن به زندگی خانواده.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 48 خریدار و فروشنده در تعیین نرخ کالا آزادند، ولی اگر این آزادی در مواردی سبب فساد و اختلال نظام اقتصادی جامعه اسلامی گردد، حاکم شرع در چنین مواردی می تواند تعیین نرخ کند و مردم را به آن ملزم سازد.