طبق آیات خداوند فرشتگان را خطاب به سجده نمود، نه موجودات دیگر را. پس در این صورت شیطان که از جنیان بود و فرشته نبود چرا ملزم به سجده شد؟

شرح پرسش:
مدتی است که سؤالی ذهن مرا درگیر خود کرده و جوابی قانع کننده برای آن نیافتم. با مطالعه قرآن کریم، در می‌یابیم که خداوند پس از خلقت آدم(ع)، فرشتگان را دستور داد تا به او سجده نمایند که در این بین ابلیس که از جنیان بود سر باز زد و کافر شد. حال سؤال این است که طبق آیات، خداوند فرشتگان را خطاب به سجده نمود، نه موجودات دیگر را. پس در این صورت شیطان که از جنیان بود و فرشته نبود؛ چرا ملزم به سجده شد؟ شاید در پاسخ بگویید که او به خاطر عبادت زیاد در این جایگاه(در میان فرشتگان) قرار گرفته بود، در این صورت سؤال این است که آیا فرشته بودن مقامی است که موجودات دیگر (از نژادهایی غیر از آدم-چون برتر از همه است) می‌توانند به آن دست یابند؟ و ممکن است در میان فرشتگان موجودانی از نژادهای مختلف باشند که برای ما قابل شناسایی نیستند و علت اشاره خداوند به جن بودن ابلیس هم به گونه ای تذکر همین موضوع باشد؟ با تشکر از شما بزرگواران بی صبرانه منتظر پاسخ شما هستم در پناه حق، موفق و سربلند باشید

پاسخ:
به تصریح قرآن کریم،[1] شیطان از جن بود که به مقام فرشتگان رسیده بود، نه آن‌که بر اثر عبادت تبدیل به فرشته شده و تغییر ماهیت داده باشد. خطاب خداوند در سجده بر آدم، با آن­که خطاب به فرشتگان بود، اما در عین حال شامل ابلیس نیز که در کنار آنان قرار داشت می­شد. این خطاب مانند آن می­ماند که منادی­ بگوید؛ ای مردم شهر(تهرانی­ها، قمی­ها و..) شهر را به دلیل وقوع سیل یا زلزله ترک کنید. بدیهی است که این خطاب هم شامل مردم شهر و هم مسافرانی که در آن هستند می­شود. علاوه بر این، خود شیطان نیز به این خطاب اعتراض نکرده بود و نگفت که من از فرشتگان نیستم و این خطاب شامل من نمی‌شود، بلکه آن را پذیرفت، اما خود را برتر انسان دانست و این برتری طلبی‌اش مانع از سجده وی بر انسان شد. اما پاسخ سؤال دوم نیز در ضمن مطالب گذشته مشخص شد که نه انسان و نه هیچ موجودی دیگری تغییر ماهیت نمی‌دهد، تا تبدیل به فرشته شود، ولی انسان در اثر عبادت و اطاعت خداوند، نه تنها به مقام فرشتگان می‌رسد که برتر از آنها خواهد شد.

پی نوشت:
[1]. (وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ کانَ مِنَ الْجِن...)؛ به یاد آرید زمانی را که به فرشتگان گفتیم: (برای آدم سجده کنید!) آنها همگی سجده کردند جز ابلیس که از جن بود، کهف، 50.
منبع: www.islamquest.net