شرح پرسش:
خداوند می فرماید: (وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلی بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدیثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلیمُ الْخَبیرُ). در این آیه، صیغۀ (نبّأها) مقدم بر (أنبأک) آمده و سپس کلمۀ (نبّأنی) تکرار شده است. علت آن چیست؟
پاسخ :
خداوند متعال در آیۀ شریفۀ مزبور می فرماید: ((به خاطر بیاورید) هنگامی را که پیامبر یکی از رازهای خود را به بعضی از همسرانش گفت، ولی هنگامی که وی آن را افشا کرد و خداوند پیامبرش را از آن آگاه ساخت، قسمتی از آن را برای او بازگو کرد و از قسمت دیگر خودداری نمود هنگامی که پیامبر همسرش را از آن خبر داد، گفت: چه کسی تو را از این راز آگاه ساخت؟ فرمود: خداوند عالم و آگاه، مرا با خبر ساخت!).[1]
در شأن نزول آیات اولیۀ سورۀ تحریم – مانند آیۀ ذکر شده – روایاتی در کتاب های تفسیری، حدیثی و تاریخی شیعه و اهل سنّت نقل شده است.[2]
هر کدام از این فعل ها با توجّه به مرجع ضمیر، سخن یکی از همسران و نیز سخن پیامبر (ص)، به معنای (خبر دادن) است؛ به این بیان:
(فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ)؛ یعنی، (هنگامی که پیامبر همسرش را از آن خبر داد)، که ضمیر مفعولی (ها) در (نبّأها) به (بعض ازواجه) بر می گردد که منظور (حفصه) باشد.
(قالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ): حفصه گفت: (چه کسی تو را از این راز آگاه ساخت؟)، که خطاب به پیامبر اکرم (ص) است. و پیامبر در پاسخ فرمود: (نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ)؛ یعنی، (خداوند عالم و آگاه مرا با خبر ساخت)، که منظور از ضمیر مفعولی (ی) در (نَبَّأَنِیَ) پیامبر اکرم (ص) است.[3]
امّا این که چرا در آیۀ شریفه (نبّأ) (از باب تفعیل) آمده و مقدّم بر (أنبأک) شده، به این دلیل است که، خبر پیامبر (ص)، از کذب به دور است. به دیگر سخن، نظر به این که پیامبر (ص) انتساب به غیب و وحی دارد، کذب در آن حضرت راه ندارد؛[4] از این رو، تعبیر به (نبّأ) شده است، ولی چون حفصه در آن هنگام به این شک افتاد که نکند شخص دیگری پیامبر (ص) را آگاه کرده است - در حالی که آن حضرت با وحی پیوستگی دارد- پرسشی از روی تردید کرد؛ لذا تعبیر به (أنبأک) شده است.[5]
پی نوشت:
[1]. تحریم، 3.
[2]. ر.ک: نمایۀ (عدالت پیامبر در ارتباط با همسران)، سؤال 4984.
[3]. ر.ک: دعاس- حمیدان- قاسم، اعراب القرآن الکریم، ج 3، ص 357، دارالمنیر و دارالفارابی، چاپ اول، دمشق، 1425 ق.
[4]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، ص 789، دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول، دمشق، بیروت، 1412ق؛ فرهنگ أبجدی عربی – فارسی، ص 264، واژۀ (تنبّأ (نبأ)).
[5]. مترجمان، تفسیر هدایت، ج 16، ص 113، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، 1377ش.
منبع:islamquest.net
