در کدام آیه از قرآن در مورد پایین‌تر بودن منزلت انسان از جمادات بحث شده است؟

اگرچه خداوند در قرآن کریم فراوان انسان را تحسین کرده و او را بر بسیاری از آفریدگانش برتری داده، اما در آیاتی نیز وی را سرزنش نموده و به پست‌ترین موجودات زمینی تشبیه کرده است؛ این سرزنش و نکوهش می‌تواند به جهت نافرمانی‌های فراوان انسان از دستورات الهی باشد. در این مختصر برخی از آیاتی را که می‌توان از آنها این موضوع را فهمید بیان خواهیم کرد:
1. (ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُون)؛[1]پس از آن دل‌های شما چون سنگ، سخت گردید، حتی سخت‌‌تر از سنگ که از سنگ گاه جوی‌ها روان می‌شود، و چون شکافته شود آب از آن بیرون می‌جهد، و گاه از ترس خدا از فراز به نشیب فرو غلتد، و خدا از آنچه می‌‌کنید غافل نیست.
در این آیه انسان‌هایی که بر اثر گناه و نافرمانی سنگ‌دل و قسی القلب شده‌اند، و پند و اندرزها در آنها اثری ندارد، قلب آنها به سنگ و سخت‌تر از سنگ تشبیه شده است.
این تعبیر به سخت‌تر از سنگ؛ از آن رو است که سنگ گاهی سودی کم یا زیاد در بر دارد و بدین ترتیب نقشی در زندگی ایفا می‌‌کند، ولی انسانی که قلبش سنگ شد، در زندگی برای خود هیچ نقش مثبتی قایل نیست و هیچ مسئولیتی را متوجّه خود نمی‌‌داند. سنگ چون شکافته شود آب از آن بیرون می‌جهد. همان‌‌گونه که گاهی سنگ خاشع درگاه الهی و سنّت‌های زندگی است: (وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ) با این تفاوت که قلب انسان سنگ دل هرگز خاشع نمی‌‌شود.
2. (ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلین)؛[2] آن گاه او را فروتر از همه فروتران گردانیدیم.
این آیه می‌تواند این گونه تفسیر شود که انسان در صورت مخالفت با پروردگار از تمام موجودات از جمله پست‌تر خواهد شد.
3. (وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ )؛[3] برای جهنم بسیاری از جن و انس را بیافریدیم. ایشان را دل‌هایی است که بدان نمی‌‌فهمند و چشم‌هایی است که بدان نمی‌‌بینند و گوش‌هایی است که با آن نمی‌‌شنوند. اینان همانند چارپایانند، حتی گمراه‌‌تر از آنهایند.
در این آیه نیز انسان‌هایی که به دلیل لجاجت و سرسختی در مقابل سفیران وحی و مخالفت با آموزه‌های الهی، چشم و گوش خود را به روی حقایق بستند، به چارپایان و حتی پایین‌تر از آنان تشبیه شده‌اند و از آنجا که چارپایان خصوصیتی ندارند، می‌‌توان برداشت کرد که آنان حتی از جمادات نیز پست­ترند.
پی نوشت:
[1]. بقره، 74.
[2]. تین، 5.
[3]. اعراف، 179.
منبع:islamquest.net