با توجه به این که قرآن کلام خداست، آیا ممکن نیست خداوند تمامی معانی را که الفاظ قرآن کریم به مرور زمان به خود می گیرد، اراده کند؟

در این تردیدی وجود ندارد که قرآن کریم باید براساس معانی واژه ها در قبایل و اقوامی که مرتبط با منطقه یا فضای نزول قرآن وجود داشته اند، تفسیر شود؛ زیرا قرآن به زبان مردم عصر نزول سخن گفته و واژگان را در معانی آن زمان به کار برده است؛[1] اما معانی جدیدی که در سال ها و قرن های بعدی پیدا شده است و مخاطبان عصر نزول قرآن، هیچ آگاهی ای از آن نداشته اند، نمی تواند معیار تفهیم و تفهُّم قرار گیرد و مراد خدا باشد و قرآن براساس آن تفسیر شود.
ممکن است گفته شود: با توجه به این که خداوند از معانی آینده ای که برای واژگان قرآنی پدید می آید، آگاه است، آیا خداوند می تواند این معانی را اراده کند یا خیر؟ پاسخ این است که به لحاظ توانمندی خدا، هیچ مشکلی وجود ندارد؛ یعنی خداوند می داند الفاظ در آینده معانی جدیدی پیدا می کنند و نیز امکان دارد خداوند آن معانی را اراده کند، اما صرف امکان کافی نیست و بر اساس امکان نمی توان قرآن را تفسیر کرد؛ پس افزون بر این که ممکن است خداوند چنین معنایی را اراده کند، باید اثبات کنیم که او این اراده را کرده است، اگر اثبات شد که خداوند چنین معانی ای را از چنین الفاظی اراده کرده، می توانیم قرآن را بر طبق همین معانی جدید که در طول زمان و قرن های بعدی به وجود آمده، تفسیر کنیم، ولی این مطلب اثبات نشده و دلیلی بر آن وجود ندارد و تنها ادعای این که امکان دارد خداوند چنین معانی جدید را اراده کند، برای تفسیر آیات بر اساس معانی جدید کافی نیست.
نکته شایان توجه این است که حتی اگر بگوییم خداوند معانی جدید را اراده کرده است، در صورتی می توانیم آیات قرآن را براساس معانی جدید تفسیر کنیم که معانی جدید را با معانی صدر اسلام که عرف می فهمیده اند و با آن تفهیم می کرده اند و قرآن نیز خواسته است با آن معانی با ما سخن بگوید، متضاد و غیر قابل جمع نباشد؛ بنابراین، افزون بر این که برای اثبات و نفی این که خداوند معانی جدید را اراده کرده است یا خیر، باید دلیل بیاوریم، متضاد و غیر قابل جمع نبودن معانی جدید با معانی صدر اسلام نیز باید اثبات شود.
پی نوشت:
[1]. (وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُول إِلاّ بِلِسانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ...) ابراهیم، 4.
منبع: منطق فهم قرآن، محمود رجبی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1385).