قرآن مقام والای شهیدان و بهره ای که از راه جهاد و شهادت به آنان می رسد را تحت عنوان تجارت در چهار چوب یک تجارت و بازرگانی به تصویر کشیده و فرموده است: (إنّ الله اشْتَری مِن المُؤمنین أَنفُسهم و أموالهم بِأَنّ لَهُم الجَنّة یُقاتِلون فی سَبیل الله فَیَقتلون و یُقتلون وعداً علیه حقّاً فی التّوریة والإنجیل والقران ومن أوفی بعهده مِن الله فَاستَبشِروا ببیعکم الّذی بایعتم به و ذلک هو الفوز العظیم) توبه/111؛ [خداوند جان‌ها و اموال مؤمنان را خریداری کرد که در برابرش بهشت برای آنان باشد. به این گونه که در راه خدا پیکار کنند، بکشند و کشته شوند، این نوید حقّی است بر او که در تورات، انجیل و قرآن ذکر کرده و چه کسی از خدا به پیمانش وفادارتر است؟ اکنون بشارت بر شما به داد و ستدی که با خدا کرده اید و این پیروزی بزرگی برای شماست.
بسیاری از مفسران عالی مقام چنین مطرح نموده اند که خدای سبحان عناصر شش گانه داد و ستدهای مهم را در این آیه آورده است: تعیین فروشنده، خریدار، کالای مورد فروش، بهای کالا، گواه معتبر، تنظیم سند.
اول: خریدار. خداوند خود را خریدار معرفی کرده است: (إنّ الله اشتری).
دوم: فروشنده. حق تعالی از غیر مؤمن چیزی نمی خرد و از غیر او متاعی را نمی پذیرد. اگر هدف از فروشندگی یا اجاره مثلاً ریا ، شهرت، نام و جاه، نان و آب باشد خداوند خریدار چنین کار و کالا نیست.
سوم: کالای مورد معامله جان و مال است: (أنفسهم وأموالهم). در این صورت فروشنده، دیگر مالک جان و مال خود نخواهد بود؛ نه می تواند از بذل جان در راه خدا مضایقه کند و نه می تواند از بذل مال در مسیر احیای حق دریغ ورزد؛ زیرا همه آنها را بیع و با خداوند بیعت کرده است.
چهارم: بهای کالای یاد شده بهشت است: (بأنّ لهم الجنّة). اگر انسان جان خود را در برابر چیزی جز بهشت مبادله کند مغبون شده است و اگر مال خود را در غیر سمت و سوی الهی مصرف کند زیان برده است. پس مال مؤمن مانند جان او به اندازة بهشت ارزش دارد و مال تنها در این صورت کالای با ارزش است؛ یعنی وقتی در راه پیکار مقدس، و پشتیبانی نیروهای مسلّح هزینه شود. بدیهی است تنها در مقابل چنین مالی، بهشت است. پیامبر اسلام(ص) می فرماید: کسی که جنگجویی را تجهیز کند [ساز و برگ نظامی او را فراهم آورد] یا در پشت سر او، زن و بچة او را به انواع نیکی [مالی، جانی، فرهنگی، عاطفی] رسیدگی کند مانند کسی است که با ما در صحنه پیکار حاضر شده است: (من جهّز غازیاً أو خلّفه فی أهله بخیر فإنّه مَعَنا) (مسند احمد حنبل 5/234.) از این رو عنایت به معاد نقش بزرگی در مجد و عظمت جامعه اسلامی ایفا می کند. خداوند در غیر این صورت خریدار جان و مال کسی نیست. اگر انسان در این راه کشته شود پیروز است و اگر دشمن را از پای درآورد و سالم باز گردد نیز پیروز است: (فیَقتلون و یُقتلون) و در هر دو صورت بهای کالا، یعنی بهشت جاودان و زندگی ابد به او تعلق دارد.
پنجم شاهد و گواه بر این داد و ستد موسای کلیم(ع) عیسای مسیح(ع) و خاتم الأنبیا(ص) یعنی پیامبران بزرگ الهی هستند.
ششم قرآن کریم و تورات و انجیل اسناد قابل اعتماد این معامله است. خدایی که کسی از او با وفاتر و پای بندتر به میثاق و پیمان نیست این خرید و فروش را به بندگان خود تبریک می گوید و بندگان وی نیز باید به همدیگر در این معامله بشارت دهند که چنین داد و ستد با خدا، در حقیقت سعادت و پیروزی بزرگی است و سود سرشاری نصیب انسان شده، که خداوند جان و مالی را به بندگان عطا فرماید، سپس داده خود را از آنان باز خرید کند و بهشت ابدی را بهای آن قرار دهد. در نتیجه انسان از ذات خود هیچ سرمایه گذاری نکرده، در اثر هدایت الهی سود کلانی را تحصیل کرده است.
شایان ذکر است، در احادیث شیعه مصداق بارز آیه فوق پیشوایان شیعه(ع) قلمداد گردیده اند؛ چنان که امام سجاد(ع) فرمود: (إنّما هم الأئمة صلوات الله علیهم) (نور الثقلین 2/273) سایر پیکارجویان راستین اسلام نیز طبق میزان معرفت خود از این بازار و بازرگانی سود خواهند برد؛ زیرا این داد و ستد تا قیامت ادامه دارد. حتّی آنان که از جبهه‌های نبرد سالم باز گردند، پاداش شهید خواهند داشت؛ زیرا آنان که در میدان نبرد حق علیه باطل حاضر می شوند و جان خویش را در طبق اخلاص نهاده قبلاً جان خود را فروختند و حضور آنان در صحنه جنگ کمتر از کسانی نخواهد بود که جان‌های خویش را به فروش رسانده اند و (إنّما الأعمال بالنیّات) (بحار 67/212، ح 40)
سرّ استحقاق دریافت پاداش کامل این است که فروشنده بعد از استقرار نظام عقد و قانون بیع و شراء در صدد وفای به عقد برآمد و جان و مال خود را تسلیم خریدار کرد. آنگاه طبق دستور خریدار که مالک کنونی کالای جان و مال است آن را به جبهه نبرد حق علیه باطل برد و در دفاع از کیان اسلامی کوتاهی نکرد، لیکن شهید نشد. بنابراین، شایسته دریافت ثمن کامل خواهد بود.
eporsesh.com
