خدا که از همه چیز آگاه است، چرا انسان‌ها را امتحان و آزمایش می کند؟

آزمایش‌ های ما برای شناخت بیشتر و رفع ابهام و جهل است، اما آزمایش الهی در واقع همان پرورش و تربیت است.
به عبارت دیگر آزمایش کردن انسان برای فهمیدن است؛ ولی آزمایش کردن خدا برای فهمیدن نیست؛ بلکه برای آن است که از انسان عملی سر زند و پاداش و کیفر بر اساس آن عمل باشد یا سبب توبه بندگانش شود.
توضیح آن‌که، خدا می داند که فلان شخص در برابر حوادث تلخ و شیرین چه برخوردی خواهد کرد؛ امّا نباید بر اساس این دانش به آن شخص اجر و پاداش دهد. همان‌گونه که ما می دانیم فلان خیاط می تواند بدوزد و یا فلان بنّا می تواند بسازد؛ امّا هرگز بر اساس این علم به او مزد نمی دهیم، بلکه باید از او کاری سر زند تا استحقاق پاداش داشته باشد.ابزار امتحان الهی؛ نعمت‌ها، نقمت‌ها، حوادث وصحنه‌ های تلخ و شیرین در طول زندگی است.(1)
خداوند در قرآن کریم در این رابطه آیات فراوانی را ذکر کرده است. در قرآن متجاوز از بیست مورد امتحان به خدا نسبت داده شده است، این یک قانون کلی و سنت دائمی پروردگار است که برای شکوفا کردن استعدادهای نهفته (و از قوه به فعل رساندن آنها) و در نتیجه پرورش دادن بندگان آنان را می‌آزماید، یعنی همان گونه که فولاد را برای استحکام بیشتر در کوره می‌ گدازند تا به اصطلاح آبدیده شود، آدمی را نیز در کوره حوادث سخت پرورش می‌ دهد تا مقاوم گردد.
به طور نمونه می فرماید:
وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ (1)
و قطعاً شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و کمبود محصولات، آزمایش می‌کنیم و صابران (در این حوادث و بلاها را) بشارت بده.
یا می فرماید: و نبلوکم بالشرّ و الخیر(2)
شما را با خوبی و بدی می آزماییم
در جای دیگر می فرماید:
أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُون؛(3)
آیا مردم گمان می‌کنند بدون امتحان رها می ‌شوند، نه هرگز بلکه همگی باید امتحان دهند.
در جای دیگر آمده است:
فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَ أَشْکُرُ أَمْ أَکْفُر؛(4)
هنگامی که یکی از پیروان سلیمان تخت بلقیس را در کمتر از یک چشم به هم زدن از راه دور برای او حاضر کرد، سلیمان گفت این لطف خدا است برای اینکه مرا امتحان کند آیا شکرگزاری می‌ کنم یا کفران؟
امیر مومنان حضرت علی علیه السلام نیز در روایتی می‌ فرماید: ان الله یبتلی عباده عند الاعمال السیئة بنقص الثمرات و حبس البرکات و اغلاق خزائن الخیرات لیتوب تائب و یتذکر متذکر(5)
همانا خداوند، بندگان خود را به خاطر اعمال فاسدشان، به کمبود محصول و حبس برکت و بسته شدن منابع خیر، گرفتار می‌کند تا شاید متذکّر شوند و توبه نمایند.
یا در جای دیگر می فرماید: و ان کان سبحانه اعلم بهم من انفسهم و لکن لتظهر الافعال التی بها یستحق الثواب و العقاب:
گرچه خداوند به روحیات بندگانش از خودشان آگاه تر است ولی آنها را امتحان می ‌کند تا کارهای خوب و بد که معیار پاداش و کیفر است از آنها ظاهر گردد (6)

پی نوشتها:
1.سوره بقره، آیه 155
2. سوره انبیاء،آیه 35
3. سوره عنکبوت، آیه 1
4. سوره نمل،آیه 40
5.نهج البلاغه، خطبه 143
6. نهج البلاغه کلمات قصار جمله 93
منبع:سایت انوار طاها