امامت از اموری است که قرآن مجید بر آن اهتمام ویژه ای داشته و در موارد مختلفی به آن پرداخته است. آموزه های قرآن در این باره فراوان و دارای ابعاد مختلفی است، از جمله مسائلی که قرآن بر آن اهتمام ورزیده عبارتند از: مشروعیت الهی امام، منبع قانون گذاری، شرایط امام، مسائل مربوط به چگونگی ایجاد، کاربست و هزینه کرد قدرت سیاسی، اهداف و غایات حکومت و جامعه دینی، اصول سیاست داخلی و خارجی و...1.
برخی از آموزه های قرآن در این باب عبارت است از:
یک. امامت برتر از نبوت
امامت در قرآن جایگاه رفیع و بلندی دارد. از قرآن به دست می آید که مقام امامت بالاتر از نبوت است. زیرا خداوند حضرت ابراهیم را پس از آنکه دارای مقام نبوت و رسالت بود مورد آزمون های ویژه ای قرار داد و چون در همه آنها فراز آمد او را به امامت برگزید. (وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً)2.
آزمودن و برگزیدن ابراهیم پس از رسالت به مقام امامت نشانگر برتری امامت از نبوت است. این مسأله در روایات نیز مورد توجه قرار گرفته است.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است: خداوند تبارک و تعالی ابراهیم را به بندگی گرفت پیش از آنکه او را به نبوت برگزیند، و او را به نبوت رساند پیش از آنکه به رسالت برگزیند، و او را رسول خود ساخت پیش از آنکه به دوستی برگزیند، و او را دوست و خلیل خود گرداند پیش از آنکه امامش قرار دهد. و چون همه مقامات را در او گرد آورد فرمود: (من تو را امام مردم قرار دادم)3.
دو. امامت شرط تحقق رسالت
امامت شایسته و بر حق در نگاه قرآن چنان جایگاهی دارد که مغفول نهادن آن مساوی با عدم اجرای اصل رسالت است. از این رو در رابطه با اعلام امامت امیرمؤمنان در بازگشت از حجه الوداع می فرماید: (یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ)4؛ (ای پیامبر آنچه را که از جانب پروردگارت نازل شده است ابلاغ کن و اگر چنین نکنی رسالت الهی را انجام نداده ای).
سه. امامت شرط کمال و جامعیت دین
در نگاه قرآن دین بدون امام حق ناقص و نعمتی ناتمام و نزد خدا غیرمقبول است. از این رو پس از معرفی امامت و جانشینی حضرت علی علیه السلام در غدیر خم خداوند می فرماید: (الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الاْءِسْلامَ دِیناً)5؛ (امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و به دین اسلام برای شما رضایت یافتم).
براساس این آیه دین اسلام و لطف و نعمت الهی به واسطه امامت به سر حد کمال مطلوب خود رسیده و بدون آن گرفتار نقصی جبران ناپذیر و ناخشنودکننده است.
چهار. امام و فراخوان قیامت
در نگاه قرآن هر کسی در قیامت با امام و پیشوای خود خوانده می شود: (یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ)6.
این آیه نشانگر اهمیت و تأثیر بی بدیل پیشوایان در زندگی و سرنوشت انسان در سرای جادوان آخرت می باشد. پیشوای حق و شایسته پیشاهنگ سعادت جاودان و پیشوایان نابکار راهروان و راهبران به سوی سقوط و هبوط در آتش دوزخند.7
پی نوشت:
1. جهت آگاهی بیشتر بنگرید: حمیدرضا شاکرین، حکومت دینی، ص 35-24، قم: معارف، چهارم، 1385.
2. بقره2، آیه 124.
3. اصول کافی، ج 1، ص 175 و ج 2، ص 178.
4. مائده 5، آیه 67. در شأن نزول آیه بنگرید:
الف. الغدیر، ج 1، ص 223-214.
ب. غایة المرام، ج 3، ص 327-320.
ج. مجمع البیان، ج 3، ص 223.
د. الدرالمنثور، ج 3، ص 109.
5. مائده 5، آیه 3.
6. اسراء 17، آیه 71.
7. جهت آگاهی بیشتر بنگرید: علی ربانی گلپایگانی، امامت در بینش اسلامی، ص 41-37.
منبع: www.porseman.org
