آیا قرآن به مسأله امامت پرداخته است؟ در مهندسی فکری قرآن امامت چه جایگاهی دارد؟
امامت از اموری است که قرآن مجید بر آن اهتمام ویژه‌ای داشته و در موارد مختلفی به آن پرداخته است. آموزه‌های قرآن در این باره فراوان و دارای ابعاد مختلفی است، از جمله مسائلی که قرآن بر آن اهتمام ورزیده عبارتند از: مشروعیت الهی امام، منبع قانون‌گذاری، شرایط امام، مسائل مربوط به چگونگی ایجاد، کاربست و هزینه کرد قدرت سیاسی، اهداف و غایات حکومت و جامعه دینی، اصول سیاست داخلی و خارجی و ... (1).
برخی از آموزه‌های قرآن در این باب عبارت است از:
یک. امامت برتر از نبوت
امامت در قرآن جایگاه رفیع و بلندی دارد. از قرآن به دست می‌آید که مقام امامت بالاتر از نبوت است. زیرا خداوند حضرت ابراهیم را پس از آنکه دارای مقام نبوت و رسالت بود مورد آزمون‌های ویژه‌ای قرار داد و چون در همه آنها فراز آمد او را به امامت برگزید. وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً (1).
آزمودن و برگزیدن ابراهیم پس از رسالت به مقام امامت نشانگر برتری امامت از نبوت است. این مسأله در روایات نیز مورد توجه قرار گرفته است.
در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است: خداوند تبارک و تعالی ابراهیم را به بندگی گرفت پیش از آنکه او را به نبوت برگزیند، و او را به نبوت رساند پیش از آنکه به رسالت برگزیند، و او را رسول خود ساخت پیش از آنکه به دوستی برگزیند، و او را دوست و خلیل خود گرداند پیش از آنکه امامش قرار دهد. و چون همه مقامات را در او گرد آورد فرمود: (من تو را امام مردم قرار دادم) (2).
دو. امامت شرط تحقق رسالت
امامت شایسته و بر حق در نگاه قرآن چنان جایگاهی دارد که مغفول نهادن آن مساوی با عدم اجرای اصل رسالت است. از این رو در رابطه با اعلام امامت امیرمؤمنان در بازگشت از حجةالوداع می‌فرماید: یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ (3)؛ (ای پیامبر آنچه را که از جانب پروردگارت نازل شده است ابلاغ کن و اگر چنین نکنی رسالت الهی را انجام نداده‌ای).
سه. امامت شرط کمال و جامعیت دین
در نگاه قرآن دین بدون امام حق ناقص و نعمتی ناتمام و نزد خدا غیرمقبول است. از این رو پس از معرفی امامت و جانشینی حضرت علی علیه السلام در غدیر خم خداوند می‌فرماید: الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً (1)؛ (امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و به دین اسلام برای شما رضایت یافتم).
براساس این آیه دین اسلام و لطف و نعمت الهی به واسطه امامت به سر حد کمال مطلوب خود رسیده و بدون آن گرفتار نقصی جبران‌ناپذیر و ناخشنودکننده است.
چهار. امام و فراخوان قیامت
در نگاه قرآن هر کسی در قیامت با امام و پیشوای خود خوانده می‌شود:
یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ (2).
این آیه نشانگر اهمیت و تأثیر بی‌بدیل پیشوایان در زندگی و سرنوشت انسان در سرای جادوان آخرت می‌باشد. پیشوای حق و شایسته پیشاهنگ سعادت جاودان و پیشوایان نابکار راهروان و راهبران به سوی سقوط و هبوط در آتش دوزخند. (3)
از کتاب پرسمان دانشجویی - امام شناسی
