(نظام برزخی)، هرچند نتیجه ای از حرکت آدمی در دنیا است؛ ولی دنباله و تداوم آن، به شمار میرود و این حرکت، در جهت سیر به سوی خداوند است؛ به طوری که چه بسا بر اثر سختیهای مرحله برزخ و یا باقیات صالحات، برخی معایب و نقایص از بین رود و یا برخی کمالات، قابلیت ها و خصوصیات جدید به دست آید. علاوه بر اینکه با گذراندن دوران برزخ، آدمی لیاقت ورود به عالم حشر و قیامت را مییابد. از این حقیقت با عنوان (تکامل برزخی) یاد می شود که بیانگر تداوم حرکت و تحوّل در (نظام برزخی) است.
جهت فهم بهتر حرکت و تکامل در برزخ، توجّه به چند نکته لازم و بایسته است:
یکم . همه انسان ها چه خوب و چه بد براساس بازگشت کلّی هستی به سوی خدا، در حرکت اند و این براساس سنن حاکم بر عوالم وجود و مقتضای آن است؛ چه این حرکت براساس عشق به خداوند و طلب و خواستن باشد و چه با ردّ و انکار کمال بینهایت و یا با لجاجت، مخالفت، عصیان و طغیان در برابر خداوند همراه باشد.
دوم . برای ورود به هر عالمی، باید روح و بدن متحول شده و قابلیت و لیاقت ورود به نظام بعدی را کسب کنند و این تحول باید در حدّی باشد که سنخیت پذیرش احکام، آثار و قوانین آن نظام را پیدا کند.
سوم . آنچه از آیات و روایات استفاده می شود، دلالت بر این دارد که روح پس از ورود به (عالم برزخ)، براساس نظام برزخی و مسیری که در نظام دنیایی داشته، به سیر و حرکت خود ادامه می دهد؛ البته تحمّل فشارها و سختیها در نظام برزخی موجب تزکیه و طهارت روح مؤمن است و تا حدودی که عالم برزخی اقتضا میکند، قسمت مهمی از حجاب ها از چهره روح کنار زده می شود و این همان تکامل روح است.
به عنوان مثال مؤمنی که مسیرش در دنیا به سوی خداوند است، ولی در عین حال سخن چین نیز هست؛ این صفت ناپسند و زشت در نظام برزخی، برایش تمثّل مییابد و بر او مسلّط می شود؛ چرا که این عمل ناروا در دنیا بر روح، عقل و فکر او مسلّط بوده و در واقع بر او تسلط داشته و انسانیت او را تحقیر میکرده است. باطن این کردار، در برزخ ظاهر می شود؛ آن هم به شکل خاصی که به طور مداوم او را تهدید میکند.
برای رهایی از این صفت بد، باید در (نظام برزخی) در حدّ آن عالم و به اقتضای احکام و آثار آن نظام، فشارها و سختیها را تحمل کند تا پاک شود. برای شخص کافر و معاند نیز، فرو رفتن بیشتر در ضلالت، عناد و طرد و دوری از خداوند است و حرکت او به سوی (لقای خداوند با اسمای غضب) خواهد بود 1.
پی نوشت:
1. ر.ک: عروج روح، صص 113 132، معاد یا بازگشت به سوی خدا، ج 1، صص 329 348.
منبع: www.porseman.org
