از آنجا که نظام برزخی و احکام و آثار آن، برای ما ناشناخته است؛ طبعا ما با درک قاصر خود، نمیتوانیم دریابیم که کدام انحراف و عمل، در تشدید عذاب و گرفتاری نقش دارد.
تنها، کلام الهی و سخنان معصومان علیهم السلام است که با برخورداری از دانش و احاطه خاص بر حقایق، راهگشای آشنایی ما به این عوامل است. البته به یک نظر، همه انحرافات و آلودگیهای فکری، عقیدتی، اخلاقی و عملی که شرعا از آنها نهی شده میتواند در فشارهای برزخی مؤثر باشد.
از مجموع روایات استفاده می شود که فشار قبر تابع گناهان است و میزان و مدت آن نیز تابع میزان گناهان است، به همین جهت اختصاص به کفّار و مشرکین و جنایتکاران ندارد بلکه مونان و نیکان نیز به اندازه گناهان که از آنها سر زده ممکن است گرفتار فشار قبر شوند. فشار قبر برای چنین مونینی سبب می شود که کفاره گناهان خود را در برزخ تحمل کنند تا در قیامت پاک باشند ولی برای جنایتکاران و کفّار در قیامت عذابی سخت تر در انتظارشان است. با توجّه به مطالب فوق، در روایات نسبت به برخی اموری که باعث عذاب قبر می شوند، تأکید شده است:
1. حقّ النّاس؛ حقوق مالی و غیرمالی مردم را ضایع کردن از عواملی است که موجب فشار و عذاب قبر می شود. سخن چینیغیبت، عیب جویی و بدگویی از مردم، عقوق والدین، رعایت نکردن حق همسر، خوردن مال حرام، رباخواری.1
2. بد اخلاقی؛ بد اخلاقی با مردم یا خانواده و دوست و رفیق، از جمله چیزهایی است که موجب عذاب و فشار قبر می شود حتی اگر انسان از اولیای خدا باشد. همچنان که در داستان سعد معاذ مشهور است.2
3. اجتناب نکردن از بول و نجاست؛ مانند این که انسان ایستاده بول کند و آن به بدن و لباس ترشح کند.3
همچنان که گناهان موجب فشار قبر می شود کارهای نیک نیز نقش به سزایی در آرامش روح در عالم برزخ و رهایی از فشار قبر دارد.
البته مطابق روایات، بعضی از اعمال در این راستا نقش بیشتری دارند:
به جا آوردن نماز شب،4 خواندن سوره (تکاثر) هنگام خواب،5 روزه گرفتن چهار روز از ماه رجب و دوازده روز از شعبان6 و... نمونه هایی است که در روایات باعث کم شدن فشار یا نجات یافتن از فشار قبر شمرده شده است7.
علاوه بر موارد اشاره شده، برخی کارهای نیک، در نورانیّت قبر و امان از فشار برزخی نقش بیشتری دارند؛ مانند:
4. صدقه؛ صدقه ای که انسان برای اموات می دهد مَلِکی از جانب خدا آن را می گیرد و در طبقی از نور میگذارد و کنار قبرستان میآید و فریاد میزند، سلام بر شما، بازماندگانتان هدیه ای برایتان فرستاده اند.8
5. محبت اهل بیت علیه م السلام؛ از جمله چیزهای دیگری که انسان را از سختیهای قیامت نجات می دهد و از همه اعمال کارسازتر است، محبت داشتن به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است.
حضرت امام رضا علیه السلام فرمود: (آن کس که به زیارت من بیاید روز قیامت در سه جا از ترس و سختیها او را نجات خواهم داد: هنگامی که نامه های اعمال مردم از راست و چپ داده می شود، در نزد صراط و در نزد میزان).9
حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: (محبت و علاقه به من و اهل بیتم در هفت مورد بسیار هولناک کارساز و نجات بخش است از جمله در شب اول قبر...).10
6. صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله؛ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: بر من زیاد صلوات بفرستید، زیرا صلوات فرستادن بر من سبب نور در قبر و صراط و نور در بهشت می شود.11
7. نیکی به پدر و مادر.
8. وضو (دائم الوضو بودن).
9. ذکر خدا.
10. نماز شب؛ حضرت امام رضا علیه السلام فرمود: (بر شما باد به نماز شب، بنده ای نیست که اگر در آخر شب 8 رکعت نافله شب و 2 رکعت نافله شفع و یک رکعت نافله وتر به جا آورد و در قنوتش 70 مرتبه (استغفراللّه ) بگوید مگر اینکه از عذاب قبر و از عذاب آتش نجات پیدا کند و در عمرش و زندگیش توسعه پیدا کند و...).12
11. امر به معروف و نهی از منکر.
12. حسن خلق.
13. صله رحم.
پی نوشت:
1. بحارالانوار، ج 5، ص 265 ؛ ج 6، ص 222 و 240 و 245 ؛ ج 18، ص 324؛ لئالی، ج 5، ص 88؛ محجه البیضاء، ج 5، ص 235.
2. قابوس الرجال، ج 4، ص 343.
3. بحارالانوار، ج 6، ص 245 ؛ محجة البیضاء، ج 5، ص 235.
4. همان، ص 397.
5. میرزا حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسائل، ج 1، ص 340، باب 11.
6. اقبال الاعمال، ص 651، به نقل از شیخ عباس قمی، منازل الآخرة، ص 30.
7. ر.ک: معاد یا بازگشت به سوی خدا، ج 1، صص 277282.
8. بحارالانوار، ج 7، ص 291.
9. خصال، ج 1، ص 168.
10. الحکم الزاهره، ص 147؛ خصال، ج 2، ص 213.
11. بحارالانوار، ج 91، ص 71.
12. روضة الواعظین، ترجمه: مهدی دامغانی، ص 514.
منبع: www.porseman.org
