آیا بهشت و جهنم مادی است و روی زمین قرار دارد؟

وسعت بهشت به اندازة تمام آسمان و زمین است و شاید وسیع‌تر باشد:"بهشتی که پهنای آن به اندازة آسمان‌ها و زمین است، برای متقیان آماده شده است".[1]
بنابراین چنین بهشتی با چنین وسعت کجا می‌تواند باشد؟ جمعی از علما در پاسخ گفته‌اند: از آیات استفاده می‌شود بهشت در آسمانها است، زیرا در آیات سورة نجم می‌فرماید:"بهشت مأوی نزد سدره المنتهی است"[2]، همان نقطه‌ای که برترین و والاترین محل آسمان است. البته مراد از آسمان و حقیقت آن معلوم نیست.
از آیة "و فی السماء رزقکم و ما توعدون"[3] استفاده می‌شود بهشتی که به آن وعده داده شده اید، در آسمان است (اگر مراد از "ماتوعدون" بهشت باشد).
شاید بتوان گفت: بهشت جاویدان الهی در ماورای آسمان دنیا است و وسعتش به اندازة وسعت زمین و آسمان دنیا یا به مراتب وسیع‌تر است.[4] بنابراین بهشت در آسمان است.
بعضی از فلاسفه که معاد را فقط روحانی می دانند، می‌گویند: بهشت و جهنم مادی نیستند و نیازی به مکان ندارد.
سومین نظری که مطرح است: بهشت و دوزخ درون همین جهان قرار دارد و حجاب های دنیا مانع مشاهدة آن‌ها می شود، ولی اولیاءالله می‌توانند آن را ببینند. پیامبر اسلام (ص) به هنگام معراج که از هیاهوی مردم جهان دور بود، با چشم ملکوتی خود توانست گوشه‌ای از بهشت را در باطن جهان مشاهده کند.
در حدیثی می‌خوانیم: در آستانة عاشورا هنگامی که اصحاب و یاران امام حسین (ع) اعلام وفاداری کامل به حضرت کردند و از ترک میدان کربلا و شکستن بیعت سر باز زدند، امام حسین (ع) برای آن‌ها دعای خیر کرد و پرده‌ها از جلو چشمان آن‌ها کنار رفت و جایگاه شان در بهشت را دیدند. [5]
قول حق این است که بهشت و جهنم جسمانی وجود دارد و هم اکنون مخلوق است. یکی از حکمت هایش این است که مایة تشویق و انذار گردد. بزرگی و عظمت بهشت و جهنم دلیل بر عدم مخلوق بودن آن‌ها نیست.
"وجئ یومئذ بجهنم یومئذ یتذکر الانسان"[6] از این آیه وجود جهنم فهمیده می‌شود .
1. آل عمران (3) آیة 133.
2. نجم (53) آیة 15.
3. ذاریات (51) آیة 22.
4. ناصر مکارم، پیام قرآن، ج 6، ص 338 به بعد، با تلخیص.
5. پیام قرآن،ج 6، ص 343، به نقل از مقتل الحسین مقرّم، ص 261؛ بحارالانوار، ج 44، ص 298.
6. فجر (89) آیة 23.
www.eporsesh.com