از دیدگاه روایات، شفاعت چگونه است؟

در تفسیر علی بن ابراهیم قمی ذیل آیه (و لا تَنفَع الشَفاعة عِندَه أَلَّا لِمَن أُذِن لَه) سبأ/23. از امام صادق(ع) نقل شده: احدی از پیامبران خدا به شفاعت نمی پردازد، مگر بعد از آن که خدا اذن داده باشد، به جز رسول خدا(ص) که خدای تعالی قبل از روز قیامت به او اذن داده، و شفاعت برای او و امامان از فرزندان اوست. آنگاه پس از ایشان سایر پیامبران شفاعت خواهند کرد. (تفسیر قمی 2/201.)
به نقل حضرت علی(ع) رسول خدا(ص) فرمود: سه طایفه به درگاه خدا شفاعت می کنند و شفاعتشان پذیرفته می شود: پیامبران، عالمان و شهیدان. (خصال 1/156، 197.)
در حدیثی معروف از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: (تَناکَحُوا تَناسَلوا … )؛ [ازدواج کنید و نسل خود را زیاد کنید که من در روز قیامت به وجود شما نزد امت های دیگر مباهات می کنم، و حتی طفل سقط شده شما را هم به شمار می آورم، همین طفل سقط شده با چهره ای عبوس بر در بهشت می ایستد و هر چه به او گفته می شود: درآی، وارد نمی شود و می‌گوید: تا پدر و مادرم نیایند وارد نمی شوم. (المیزان 1/179.)
امام علی(ع) فرمود: برای بهشت هشت دروازه است، که از یک دروازه پیامبران و راست گویان وارد می شوند، و دری دیگر ویژه شهیدان و صالحان است و پنج در دیگر بهشت مخصوص شیعیان و دوستان ماست، و خودم هماره بر صراط ایستاده دعا می کنم، و عرضه می دارم پروردگارا شیعیان و دوستان و یاوران مرا و هر کس در دنیا با من دوستی داشته، به سلامت بدار و از سقوط در جهنم حفظ کن، که ناگهان از درون عرش ندایی می رسد: دعایت مستجاب و شفاعتت پذیرفته شد و آن روز هر مردی از شیعیان و دوستان و یاوران من، و آنان که با عمل و زبان با دشمنان من پیکار کردند، تا هفتاد هزار نفر از همسایگان و خویشاوندان خود را شفاعت می کند. یک در دیگر بهشت، مخصوص سایر مسلمانان است؛ آنان که اعتراف به شهادت (لا إله إلا لله) داشته و در دل ذره‌ای بغض و دشمنی ما اهل بیت را نداشته اند. (خصال 2/408، ح 6.)
از امام صادق(ع) روایت شده که در رساله ای به اصحاب خود نوشت: بدانید که احدی از آفریدگان خدا، شما را از خدا بی نیاز نمی کند؛ نه کسی هست که اگر خدا نداد او بدهد، و نه کسی که اگر خدا بلایی فرستاد او از آن جلوگیری کند، نه فرشته مقربی شما را بی نیاز می سازد و نه پیامبر مرسلی، و نه کسی پایین تر از این. هر کس دوست می دارد شفاعت شافعان نزد خدا به حالش سودی داشته باشد باید از خدا رضایت بطلبد. (کافی 8/11، ح 1.)
از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: چون روز قیامت شود خدای عزوجل برای بنده مؤمن تجلی می کند و او را به گناهانی که مرتکب شده یک به یک آگاه می گرداند. سپس او رامی آمرزد و این بدان جهت است که هیچ فرشته مقرب و هیچ پیامبر مرسلی از رسوایی بنده او خبردار نشود. پرده پوشی می کند تا کسی از وضع بنده او آگاه نگردد. آن گاه فرمان می دهد تا سیئات و گناهان او حسنه شود. (بحار 7/287، ح 2.)
از امام صادق(ع) روایت شده که چون روز قیامت شود خدای تعالی رحمت خود بگستراند، آن چنان که شیظان هم در رحمت او طمع کند. (بحار 7/287، ح 1.)
علامه طباطبایی رحمه لله ذیل این روایات می فرماید:
برخی از این روایات (همچون دو روایت اخیر) از مطلقات است که قید و شرطی در آن ها نیامده و با روایاتی که قید و شرط دارد منافات ندارد.
روایاتی که دلالت بر وقوع شفاعت از رسول خدا(ص) در روز قیامت دارد، هم از طریق اهل بیت(ع) و هم از طریق عامه، فراوان و به حد تواتر رسید و مفید قطع است که با چشم پوشی از خصوصیات هر یک، همگی بر یک معنا دلالت دارد و آن این که در روز قیامت گناه کاران از اهل ایمان شفاعت می شوند. حال یا از ورود در آتش جهنم نجات می یابند، یا بعد از وارد شدن بیرون می آیند، [یا در همان دوزخ تخفیف عذاب بهره آنان می شود]، و آنچه از اخبار به طور یقین به دست می آید این است که گناه کاران از اهل ایمان، در آتش جهنم جاوید و خالد نخواهند بود. (المیزان 1/174 183؛ بحار 8/29)
مردی به امام صادق(ع) عرض کرد: ما همسایه ای داریم از گروه خوارج. او می گوید در روز قیامت همه هم و غم محمد(ص) مصروف خویش است و چگونه می تواند از دیگران شفاعت کند؟! امام صادق(ع) فرمود: هیچ کس از اولین و آخرین نیست جز این که در روز قیامت نیازمند شفاعت حضرت محمد(ص) است: (ما أَحَد مِن الأَولین و الاخِرین إِلّا و هُو مُحتاج إِلی شَفاعه مُحمد(ص) یَوم القِیامه) (بحار 8/42، ح 31.) محمد بن مسلم گوید: از امام باقر(ع) شنیدم می فرمود: فاطمه(ع) توقفی بر در جهنم دارد، و در روز قیامت میان دو چشم هر کس نوشته شده کافر است یا مؤمن. آن گاه به دوستی [از دوستان ما] که دارای گناهان زیادی است فرمان می رسد به آتش برود. وقتی نزدیک جهنم می رسد، فاطمه(ع) میان دو چشم او را می خواند که (دوست دار اهل بیت) نوشته شده است. عرض می کند: ( إلهی و سیدی) مرا فاطمه و بازدارنده نامیده ای و به واسطه من هر کس مرا و فرزندان مرا دوست بدارد از آتش جهنم ممنوع کرده ای. وعده تو حق است و خلاف وعده نمی کنی. خدای سبحان پاسخ می‌دهد: راست گفتی ای فاطمه، من تو را فاطمه نامیدم و به واسطه تو کسی را که به تو و فرزندانت محبت کند از آتش جهنم منع می‌کنم. وعده من حق است و خلاف آن نمی کنم و همانا من به این عبد گنه کار فرمان دادم به جهنم برود تا تو درباره او شفاعت کنی و من شفاعت تو را پذیرا شوم بدین جهت که قدر و منزلت و جایگاه تو بر فرشتگان و پیامبران و همه اهل قیامت روشن و آِشکار گردد، تا هر کس میان دو چشمش مؤمن نوشته شده آن را بخوانی و دست او را گرفته وارد بهشت گردانی. (همان/51، ح 58.)
جابر گوید: به امام باقر(ع) عرض کردم: ای فرزند رسول خدا، فدایت گردم، برای من حدیثی از فضایل جده ات فاطمه زهرا(ع) نقل کن که چون من آن را برای شیعیان نقل کنم شادمان گردند. فرمود: در روز قیامت برای رسول(ص) و پیامبران منبرهایی از نور گذاشته می شود … فرمان می رسد ای اهل محشر سرها به زیر و چشمان ببندید که فاطمه(ع) رهسپار بهشت می شود. آن گاه حق تعالی هزار فرشته در طرف راست او و هزار فرشته در جانب چپ او قرار می دهد و هزار فرشته مأمور می شوند پر و بال بگسترانند و او را به جانب بهشت حمل کنند. هنگامی که فاطمه به در بهشت می رسد التفات می کند و به اطراف می نگرد. خداوند می فرماید: ای دختر دوست من سبب التفاتت چیست و حال آن که تو را به ورود به بهشت فرمان دادم؟ فاطمه عرض می کند: ای پروردگار من! دوست دارم در مثل این روز قدر و منزلتم شناخته شود. حق تعالی می فرماید: ای دختر حبیب من، برگرد و بنگر، هر کس در دلش دوستی تو یا یکی از فرزندان تو باشد دست او را بگیر و به بهشت وارد کن.
www.eporsesh.com