در طریق رفع سوءظنها و بدگمانیها نسبت بیکدیگر به مسائل و نکاتی میتوان اشاره کرد که اهم آنها بدین قرارند. 1- التزام به تعهدات انسانی: درباره زن و شوهر حداقل مساله این است که دو انسان با هم زندگی مشترکی را میگذرانند. زندگی مشترک مستلزم رعایت تعهداتی است که طرفین با یکدیگر قرار بستهاند. البته بخشی از این تعهدات الزامی و از جانب شرع است و بخشی دیگر براساس قرارداد شخصی پدیدی میآید. در آنجا که پای قراردادی هم در میان نباشد جنبههای عرف میتوانند مورد ملاک قرار گیرند. باید دید زن و شوهر متعهد رعایت چه اصولی و ضوابطی در برابر هم باید باشند. این جنبهها را شما هم ملتزم شوید. 2- رعایت عفّت: این ضروری حیات زوجین است که زن و شوهر در برابر هم و در پیشگاه تعالیم شرع و اخلاق رعایت عفت را در همه جهات بنمایند. عفت در کلام، عفت در معاشرت، پاکدامنی در همه امور. زن و شوهر با هم متعهد شوند که خود را جز برای یکدیگر نیارایند، راه افترا و تهمت و بدگمانی را از هر حیث بر روی خود سد کنند، حرف و عملشان اندیشیده باشد. سعی بعمل آورند که تنها طرف توجه همدیگر باشند و یاری و غمخواری از هم را فراموش ننمایند. 3- تحقیق در امور: چه بسیارند افرادی که با دو بهم زنیهای خود زمینه را برای بدگمانی زوجین نسبت به بهم فراهم میآورند. با دلایل پوچ و بیحساب نسبت بهم بدبین شده و دچار مشکلی میشوند که بسادگی قابل رفع نیست. شما با تحقیق درباره سخنی که راجع به همسر شما گفته شده میتوانید این مشکل را رفع کنید. بددلی و سوءظن قبل از تحقیق، تصمیمگیری بیش از جستجوی حقیقت خطائی بزرگ است. این کار جاهلانهای است که در قضاوت شتابزدگی کنیم و رفتاری از ما صادر شود که حاکی از ضعف روحی و احساس حقارت ما باشد. 4- تدبیر در امور: هیچ مساله ی نیست که با تدبیر حل نشود و هیچ گره و مشکلی نیست که به نوعی گشوده و حل نگردد. آنچه مهم است غلبه بر احساس و بکار بردن عقل است. درک و تصور خود را از مسالهای نخست با خود در میان بگذارید و حتی از خود او بخواهید در حل مشکل به شما کمک کند خودخواهی خود را در این راه بگونه ای معقول کنترل کنید و با قیافهای جدّی بدنبال یافتن راه حل جهت رفع بدبینی و سوءظن بروید. بالاخره در سایه تدبیر شما مساله صورت واقعی خود را نشان خواهد داد و حقیقت روشن و آشکار خواهد شد. 5- سازندگی خود: در مواردی ممکن است لغزش و خطا از خود شما باشد و یا خود احساس کنید و دیگران هم تایید کنند که شما فردی بدگمان و دارای وسواس هستید. و تازه اگر به این مساله هم نرسیده باشید باید بگوییم مصلحت حیات ایجاب میکند که شما در هیچ مرحلهای خود را کامل ندانید. این تصور برای شما باشد که ممکن است گاهی اشتباه کنید. در این صورت چنین تصوری شما را وادار خواهد کرد که دست از لجاج بردارید وب ه دنبال شناخت حقیقت بروید. 6- حسن نیت: این ضروری حیات مشترک است که دو زوج جوان با حسن نیّت و گمان خوش نسبت بهم ادامه زندگی دهند وس ازش و دوستی را فیما ببین هم ترویج نمایند. اگر وسایل آسایش و رفاه آن چنان که باید فراهم نبود نباید تصور شود که قصد صدمه زدن وجود داشته است. اگر سخنی و خندهای نابجا اتفاق افتاد نباید گمان شود که در آن سوء نظری بوده است. اعضای خانواده، بخصوص همسران جوان به چنین حسن نیت و یاری بین اعضای خود نیازمندند وگرنه فکر و روحشان ضعیف و ارکان حیاتشان متزلزل خواهد بود. 7- در میان گذاردن حقایق: در زندگی مشترک سهم عقل را در حیات باید بر سهم دل فزونی داد و در مواردی بسیار میتوان با در میان گذاشتن واقعیتها از پدید آمدن کدورتها جلوگیری کرد. انتظار این امر از هر دو طرف است تا اظهار نظرهایشان روی ضابطه و انیدشیده باشد، اگر این چنین نکنید ناگزیرید به منطقهای نادرست و سخنان بیریشه دیگران توجه و حیات خانوادگی را تیره و تار کنید. 8- پذیرش قیود: شما دیگر کودک آزاد دیروز نیستید، زوجین جوانید وب اید بنای حیات را روی ضابطههایی بگذارید. زندگی زناشویی در حقیقت نوعی تن در دادن به آزادیهای مشروط و مقید است. پذیرا شدن قیودی از روی میل و اختیار است. پذیرش این فرائض و الزامات زندگی ما را مرتب و خودمان را مهذّبتر خواهد ساخت. آمد و شدها، معاشرتها تحت قاعده و انضباطی باشد که این امر در حفظ عفت و تامین امنیت زوجین و جلوگیری از درگیریها نقش مهمی دارد. پی نوشت: 1- خانواده و مسائل همسران جوان، علی قائمی، ص64 www.morsalat.com
در طریق رفع سوءظنها و بدگمانیها نسبت بیکدیگر به مسائل و نکاتی میتوان اشاره کرد که اهم آنها بدین قرارند.
1- التزام به تعهدات انسانی:
درباره زن و شوهر حداقل مساله این است که دو انسان با هم زندگی مشترکی را میگذرانند. زندگی مشترک مستلزم رعایت تعهداتی است که طرفین با یکدیگر قرار بستهاند. البته بخشی از این تعهدات الزامی و از جانب شرع است و بخشی دیگر براساس قرارداد شخصی پدیدی میآید. در آنجا که پای قراردادی هم در میان نباشد جنبههای عرف میتوانند مورد ملاک قرار گیرند. باید دید زن و شوهر متعهد رعایت چه اصولی و ضوابطی در برابر هم باید باشند. این جنبهها را شما هم ملتزم شوید.
2- رعایت عفّت:
این ضروری حیات زوجین است که زن و شوهر در برابر هم و در پیشگاه تعالیم شرع و اخلاق رعایت عفت را در همه جهات بنمایند. عفت در کلام، عفت در معاشرت، پاکدامنی در همه امور.
زن و شوهر با هم متعهد شوند که خود را جز برای یکدیگر نیارایند، راه افترا و تهمت و بدگمانی را از هر حیث بر روی خود سد کنند، حرف و عملشان اندیشیده باشد. سعی بعمل آورند که تنها طرف توجه همدیگر باشند و یاری و غمخواری از هم را فراموش ننمایند.
3- تحقیق در امور:
چه بسیارند افرادی که با دو بهم زنیهای خود زمینه را برای بدگمانی زوجین نسبت به بهم فراهم میآورند. با دلایل پوچ و بیحساب نسبت بهم بدبین شده و دچار مشکلی میشوند که بسادگی قابل رفع نیست.
شما با تحقیق درباره سخنی که راجع به همسر شما گفته شده میتوانید این مشکل را رفع کنید. بددلی و سوءظن قبل از تحقیق، تصمیمگیری بیش از جستجوی حقیقت خطائی بزرگ است. این کار جاهلانهای است که در قضاوت شتابزدگی کنیم و رفتاری از ما صادر شود که حاکی از ضعف روحی و احساس حقارت ما باشد.
4- تدبیر در امور:
هیچ مساله ی نیست که با تدبیر حل نشود و هیچ گره و مشکلی نیست که به نوعی گشوده و حل نگردد. آنچه مهم است غلبه بر احساس و بکار بردن عقل است. درک و تصور خود را از مسالهای نخست با خود در میان بگذارید و حتی از خود او بخواهید در حل مشکل به شما کمک کند خودخواهی خود را در این راه بگونه ای معقول کنترل کنید و با قیافهای جدّی بدنبال یافتن راه حل جهت رفع بدبینی و سوءظن بروید. بالاخره در سایه تدبیر شما مساله صورت واقعی خود را نشان خواهد داد و حقیقت روشن و آشکار خواهد شد.
5- سازندگی خود:
در مواردی ممکن است لغزش و خطا از خود شما باشد و یا خود احساس کنید و دیگران هم تایید کنند که شما فردی بدگمان و دارای وسواس هستید. و تازه اگر به این مساله هم نرسیده باشید باید بگوییم مصلحت حیات ایجاب میکند که شما در هیچ مرحلهای خود را کامل ندانید. این تصور برای شما باشد که ممکن است گاهی اشتباه کنید. در این صورت چنین تصوری شما را وادار خواهد کرد که دست از لجاج بردارید وب ه دنبال شناخت حقیقت بروید.
6- حسن نیت:
این ضروری حیات مشترک است که دو زوج جوان با حسن نیّت و گمان خوش نسبت بهم ادامه زندگی دهند وس ازش و دوستی را فیما ببین هم ترویج نمایند. اگر وسایل آسایش و رفاه آن چنان که باید فراهم نبود نباید تصور شود که قصد صدمه زدن وجود داشته است. اگر سخنی و خندهای نابجا اتفاق افتاد نباید گمان شود که در آن سوء نظری بوده است. اعضای خانواده، بخصوص همسران جوان به چنین حسن نیت و یاری بین اعضای خود نیازمندند وگرنه فکر و روحشان ضعیف و ارکان حیاتشان متزلزل خواهد بود.
7- در میان گذاردن حقایق:
در زندگی مشترک سهم عقل را در حیات باید بر سهم دل فزونی داد و در مواردی بسیار میتوان با در میان گذاشتن واقعیتها از پدید آمدن کدورتها جلوگیری کرد. انتظار این امر از هر دو طرف است تا اظهار نظرهایشان روی ضابطه و انیدشیده باشد، اگر این چنین نکنید ناگزیرید به منطقهای نادرست و سخنان بیریشه دیگران توجه و حیات خانوادگی را تیره و تار کنید.
8- پذیرش قیود:
شما دیگر کودک آزاد دیروز نیستید، زوجین جوانید وب اید بنای حیات را روی ضابطههایی بگذارید. زندگی زناشویی در حقیقت نوعی تن در دادن به آزادیهای مشروط و مقید است. پذیرا شدن قیودی از روی میل و اختیار است. پذیرش این فرائض و الزامات زندگی ما را مرتب و خودمان را مهذّبتر خواهد ساخت. آمد و شدها، معاشرتها تحت قاعده و انضباطی باشد که این امر در حفظ عفت و تامین امنیت زوجین و جلوگیری از درگیریها نقش مهمی دارد.
پی نوشت:
1- خانواده و مسائل همسران جوان، علی قائمی، ص64
www.morsalat.com
- [سایر] چه عواملی سبب سوء ظن و بدبینی بین همسران می شود؟
- [سایر] برای رفع سوء ظن و منفی بینی، چه باید کرد؟
- [سایر] راهکار مقابله با سوء ظنّ چیست؟
- [سایر] با توجه به اینکه خداوند خود فرموده از کارهایی که سوء ظن مردم را برمیانگیزد پرهیز کنید! چرا در تولد حضرت عیسی(ع) کاری شد که همه نسبت به حضرت مریم(س) سوء ظن پیدا کردند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در مواردی که هدف عقلایی در کار است، مثلا در مقام مشورت دیگران، می توانیم سوء ظن خود را نسبت به شخصی باز گو کنیم؟ مثلا در جایی دزدی یا قتلی صورت گرفته، و ما احتمال می دهیم که دزد یا قاتل فلان شخص باشد. در این صورت چنانچه در مقام مشورت و بازجویی نیروهای انتظامی از ما، و یا حتّی ابتداءاً سوء ظن خود را نسبت به آن شخص بازگو کنیم، چه حکمی دارد؟
- [سایر] چرا در قانون، مردان به راحتی می توانند بر اساس سوء ظن به همسر خود بدون ترس از مجازات او را به قتل برسانند؟
- [آیت الله سیستانی] رابطه با یک دختر نامحرم اگر یک رابطه سالم و بدون سوء ظن باشد و تصمیم به ازدواج داشته باشند آیا اذن پدر لازم است؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه دختری پس از عقد دائم و قبل از دخول، طلاق بگیرد در سه صورت ذیل حکم مهریه را بیان فرمایید: الف. درخواست طلاق از ناحیه دختر به جهت سوء ظن به شوهر باشد; ب. درخواست طلاق از ناحیه مرد به جهت سوء ظن و یا یقین به تماس تلفنی دختر با نامحرم قبل از ازدواج باشد; ج. درخواست طلاق از ناحیه مرد به جهت ارتباط نامشروع قبل از ازدواج باشد؟
- [سایر] حکم عقل درباره لزوم داشتن سوء ظن یا حسن ظن نسبت به انسانها چیست؟ و تفاوت حسن ظن با خودفریبی چیست؟ چگونه می توانیم این دو را از هم تفکیک کنیم؟ و چرا ما نسبت به حوادث صدر اسلام و نسبت به بعضی از صحابه رسول خدا(ص) حسن ظنّ نداریم؟ پیامبر(ص) فرموده است: (فعل برادرت را بر بهترین وجه حمل کن) و همانطور درباره اسامه بن زید خواندهایم که پیامبر وقتی وی کسی را به قتل رساند فرمود: (مگر شما از دلش خبر داشتی؟) حال چرا ما نسبت به فعل ابوبکر و عمر زمانی که پیامبر کاغذی برای نوشتن وصیتنامه خواستند و آنان امتناع کردند، حسن ظن نداریم؟
- [سایر] برای رفع پرخاشگری در کودکان چه کار کنیم؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر بدعتی در اسلام واقع شود، اظهار حق و انکار باطل واجب است و این وجوب، نسبت به عالمان شدیدتر است و اگر سکوت علمای اعلام موجب هتک مقام علم و موجب سوء ظن به علمای اسلام شود، اظهار حق به هر نحوی که ممکن باشد واجب است، اگرچه بدانند تأثیر نمیکند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بدعتی در اسلام واقع شود (مانند منکراتی که دولتهای ناصالح به نام اسلام انجام می دهند) بر همه، مخصوصاً علمای دین واجب است حق را اظهار و باطل را انکار کنند و اگر سکوت علمای دین موجب هتک مقام علم، یا سوء ظن به علمای اسلام شود، اظهار حق به هر نحوی که ممکن باشد واجب است، هرچند بدانند تاثیر نمی کند.
- [آیت الله مظاهری] ظن و شک و سهو در نماز عید فطر و قربان حکم ظن و شک و سهو در نمازهای مستحبّی را دارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر دکتر دقّت و احتیاط لازم را بکند، چنانچه ضرری به مریض برسد و یا بمیرد، ضامن نیست، و چون مراجعه به دکتر اجازه و رفع ضمان است، لازم نیست دکتر به مریض یا ولیّ او بگوید اگر ضرری به مریض برسد ضامن نباشد، گرچه این اجازه و رفع ضمان کار خوبی است، ولی اگر اشتباه کند ضامن است.
- [آیت الله مظاهری] کسی که نمیداند حالتی که برایش پیدا شده شک است یا ظن، باید به احکام شک عمل کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] احکامی که درباره شک و سهو و ظن در نمازهای واجب روزانه گفته شد، در سایر نمازهای واجب نیز عیناً وجود دارد، مثلاً اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دورکعت چون شک او در نماز دو رکعتی است نماز باطل می شود، همچنین سایر احکام شک و سهو و ظن.
- [آیت الله مظاهری] رفع صفات رذیله، گرچه عملی بر طبق آن انجام ندهد، اگر قدرت بر رفع داشته باشد، واجب مؤکّد، و ترک این واجب چنانکه گفته شد از محرّمات است، و باید علاوه بر اینکه مانع سر زدن عملی از آن شود، با آن مبارزه کند تا ریشهاش را قطع کند، و این کار، گرچه مشکل است ولی از اوجب واجبات است، و ثواب این مبارزه از جهاد بالاتر است و از این رو در روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) (جهاد اکبر) نامیده شده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که نمی داند حالتی که برای او پیدا شده است شک است یا ظن باید به احکام شک عمل کند.
- [آیت الله مظاهری] صفت حسادت که رذیله مهمّی است، گرچه معصیت است، ولی پروردگار عالم تا بر طبق آن عملی انجام نگیرد، مؤاخذه نمیکند، بنابراین در خصوص حسد نه سائر رذائل، معصیت و حرمت مربوط به اعمالی است که از آن سرچشمه میگیرد، و تا عملی بر طبق آن انجام نگیرد، بخشیده شده است و ضرر به عدالت هم نمیزند، و همچنین است سوء ظنّ به دیگران اگر صرف خطور در دل باشد و استقرار نداشته باشد، و نظیر خطور گناه که همین حکم را دارد. صفحه 374
- [آیت الله اردبیلی] باید مهریّه برای طرفین عقد (زن و شوهر) به نحوی که رفع جهالت بشود، معلوم باشد.