چه بسیارند عوامل و مسائلی که موجبات تحریک شهوی را در کودک و نوجوان فراهم میکنند و غفلت والدین و مربیان در این جنبه ممکن است مفاسد و رسوائی های بزرگی را به سبب گردد، شک نیست که برخی از این موارد با درمانهای پزشکی، برخی دیگر با مراقبتهای والدین و اولیاء و بخشیهم با دادن تذکرات و هشدار قابل رفع و اصلاحند. اما ان عوامل بسیارند و آن جملهاند: 1- رشد دستگاه تناسلی: اصولاً رشد از حالت قوی و نیرومندی است که سبب پیدایش برخی از رفتارهای ناروا و لغزش ها در افراد میشود. این رشد در دستگاه تناسلی حتی ممکن است موجبات بیداری زودتر از حد را برای افراد فراهم آورد این مسأله در پسران خطر آفرین تر است بویژه در آنگه که لباس های زیر ین زبر و یا فوق العاده نرم و هم چنین لباسهای چسبان و کیپی باشند. این نکته قابل ذکر است که اصولاً پسران از این بابت و هم در جنبه حالات روحی و عصبی طوری هستند که رفتارشان دائماً متوجه تحریک جنسی است و التذاد حاصله از تحریک آنها را وامیدارد که عمل خود را مکرر نمایند و اگر خود فردی ضعیف و دچار محرومیت گوناگون باشند در معرض سوء استفاده دیگران قرار گیرند. 2- تماشای بدن: نگاه به دستگاه تناسلی خود یا دیگران در کودکان نیز میتواند از عوامل تحریک و یا از موارد انحراف باشد، ما در بخشهای دیگر این بررسی راجع به این مسأله مفصل تر بحث خواهیم کرد ولی آنچه که در اینجا قابل ذکر است این است که نظاره کردن و تماشای خود سبب برخی از بیداریها، لمسها و در نتیجه انحرافهاست.و اینان از این امر لذت برده و برای ارضای خود به تکاپوی میافتند. این نظاره گری ها را اگر مکرر و ریشه دار گردند تدریجاً موجبات خود شیفتگی را فراهم خواهند کرد که این نیز به نوبه خود سبب پیدایش لغزشهائی دیگر در این زمینه است. والدین و مربیان باید کودک را از این امر پرهیز دهند و با تذکری اخلاقی او را از این کار باز دارند. 3- وجود انگلهای معدی: ما قبلاً گفتهایم که گاهی لغزش و انحراف ناشی از وجود انگلهای معدی است که سبب پیدایش خارشهائی در محل دفع و اطراف دستگاه تناسلی میشود. کودک برای نجات خود را از این تحریکهای دردناک شروع به خاراندن بدن میکند. این خاراندنها ضمن رفع درد برای کودک تا حدودی لذتبخش است طوری که سعی دارد آن را مکرر کند و این خود انگیزهای برای پیدایش انحراف و لغزش در آنان میشود. در صورتیکه اگر مسأله انگل معدی کرمک بوضعی صحیح درمان میشد و با مراجعه به پزشکی معالجه درستی صورت میگرفت کار به اینجا نمیکشید. 4- دستکاری و لمس: لمسها و دستکاری ها ممکن است موجب احساس لذتی برای کودک شوند. در آغاز این کار موضوع ممکن است برای طفل صورت بازی داشته باشد ولی تدریجاٌ صورت احساس لذت وبعد انحراف و لغزش بخود میگیرد این امر در خردسالا بیش یا کم وجود دارد، در چهار پنج سالگی ریشه دارتر میشود و در سنین 7-9 به بالاتر ین حد خود رسیده و حتی امکان دارد به صورت عادتی درآید. نکته قابل ذکر در دستکاری این است که آن نشان دهنده یک حالت ناپایداری عاطفی در کودک است که ممکن است بعدها به صورت نیمه شهوانی هم بخود گیرد در کل عملی است برای رهائی از یک هیجان که بعدها بر اثر تکرار برای التذاذ صورت انحراف بخود پیدا خواهد کرد. 5- خودداری از دفع: از عوامل تحریک پر بودن مثانه است از ادرار و یا خودداری کودک است از دفع. کودکانی که پیش از خواب خود را تخیله نکنند در معرض چنین وضع و موقعیتی هستند، پدران و مادران باید در طفل این عادت را ایجاد کنند که عمل دفع را به موقع انجام دهند بویژه در حین خواب و یا پدر و مادر اگر نیمههای شب بیدار شدند کودکان خود را، بویژه آنها که در سنین 5-9 سالگی هستند از خواب بیدار کرده و به مستراح ببرند. این امر در شبهای زمستان که بسیار طولانی است ضروری است. 6- وضع لباس: وضع لباس و پوشاک هم برای خود فرد و هم برای دیگران که آلودگیهائی دارند میتواند عامل تحریک باشد. والدین و مربیان باید مراقب باشند لباس زیرین بسیار نرم و یا بسیار زبر نباشد، از پوشاندن لباس های کیپی و چسبان به کودک و نوجوان و حتی به افراد بالغ خودداری کنند که امر علاوه بر زیانهائی که در این رابطه دارد موجب جلوگیری از رشد است. هم چنین از تهیه لباسهای آهار دار و یا لباسهائی که در صورت عرق کردن و مرطوب شدن سفت و بر جسته می شوند (مثل لباس های بشور و پبوش) برای جامههای زیرین کودک خودداری کنند. اما در جنبه تحریک دیگران هم باید بگوئیم که نوع لباس ، رنگ و برش آن، لباسهای جنس مخالف بر تن پوشاندن، خود سبب تحریک گرسنگان شهوت میشود و شما میدانید که در ابواب فقهی ما در این رابطه حکم و مسأله و دستور وجود دارد و مثلاً اجازه نمیدهد زنان پوشش مردانه و یا مردان پوشش زنانه داشته باشند. 7- وضع غذا: غذاها خود میتوانند از عوامل تحریک باشند بویژه غذاهائی که حتی در اسلام هم حرام ذکر شدهاند مثل دنبلان گاو و گوسفند. وضع بهمین گونه است درباره دیگران غذاهائی که تحریک کننده اعصابند و سبب میشوند که فرد دیرتر بخواب رود و در نتیجه در رختخواب بغلطد و به خود مشغول گردد. سفارش این است که برای حفظ سلامت فکری و رشد کودک و نوجوان به غذاهای انرژیزا ولی بدون تحریک توجه شود. البته مصرف لبنیات تا حدود زیادی تعدیل کننده و آرامش بخش است. از دادن غذاهای سنگین به کودکان و نوجوان بویژه شبها خودداری شود که سبب بینظمیهائی در خواب، بیداریها، غلطیندنها و بخود مشغول شدنها میشود. 8- بلوغ زودرس: از عوامل تحریک فرد قرار گرفتن او در مرحله بلوغ است بدین معنی کودک پیش از اینکه از لحاظ سنی و عقلی شرایط آن را واجد گردد بمرحله بلوغ رسداز نظر علمی رشد و نمو غدد داخلی و تکامل جسمانی و زمانی هم بیماریها و اختلالات بدنی سبب تشدید فعالیت جنسی و حتی بروز اعمال تهاجمی میشود. پیدایش بلوغ زودرس ناشی از عوارضی است که در بحثهای آتی راجع به آن بصورت مفصلتری سخن خواهیم گفت. ولی در اینجا تنها به ذکر این نکته قناعت میکنیم که نفس بلوغ، خواه به صورت زودرس و خواه به صورت طبیعی عامل پیدایش حالات و تحولاتی در جنبه جسم وروان و عاطفه فرد است و دگرگونیهائی را در او پدید میآورد. ریزش هورمون جنسی در خون و حتی ظهور و ترشح آن در فرد بصورت احتلام در حالات و رفتارهایش بی تأثیر نیست. میل جنسی و علاقهای که در این رابطه پدید میآید در صورتی که تحت کنترل ضابطهای در نیابد سبب لغزش وانحراف آدمی خواهد شد و این مسألهای است که درهمه جای جهان با شدت وضعیت دیده میشود. 9- مالشها: کودکی که زودتر از وقت خواب وارد رختخواب شود صبجگاه پس از بیداری دیرتر از زمان معمول از رختخواب بیرون آید و یا مدتی در آن بغلطد ممکن است سر از لغزش در آورد. هم چنین وضع خواب و استراحت مثل دمرو خوابیدن و یا خوابیدن با شورتهای بسیار کوتاه که حاصل آن اصطکاک پاها و قرارا گرفتن آنها بر روی هم میشد خود میتواند از عوامل تحریک و در صورت سهل انگاری سبب لغزش گردد. کشاند کودک خود را به روز زمین، سر خوردن از نردهها، حرکت دادن معقد و نشیمن و دستکاریها با خود میتواند از عوامل تحریک و بعدها لغزش و انحراف باشد و بهمین جهت والدین و مربیان باید از اینگونه حرکتها و بازیها اگر چه بنظر کودک میآیند جلوگیری نمایند و یادآور شوند که این شیوه از بازیهای را نمیپسندند. 10- دیگر عوامل: از دیگران عوامل تحریک در کودک و نوجوان و حتی بالغان را میتوان انواع حرکتها، سواریها، استفاده از دستگاهی سریع و بالا رونده نشستن روی شن گرم، شیرجه رفتن مکرر در آب، حتی در مواردی کار با چرخ خیاطی پائی برای دختران دوچرخه سواری و اسب سواری برای دختران، پرواز با هواپیما حتی مسافرت با قطار و اتومبیل میتواند در این امر برای آنها که زمینهای برای لغزش دارند از عوامل تحریک باشد. در عین حال نباید فراموش کرد که مرحله نوجوانی برای پسر و دختر از جهات متعددی ارزنده است. در عین اینکه صفات متعددی مثل مهر و محبت، وفاداری، آمادگی برای زندگی آینده در او پرورش پیدا میکند، زمینه برای تحریک پذیری و لغزش و یا بیداری جنسی هم فراهم میآید. عامل نوجوانی کلیه فشارها و قدرتهای دیگر را تحت الشعاع قرار میدهد و در افرادی که نیکو تربیت نیافتند، ممکن است ارادهشان هم محکوم و تحت تأثیر قرار گیرد. تغییرات بدنی و در پی آن تحول روانی ممکن است آنان را بخود مشغول دارد و سرانجام به خود بپردازند و یا به دیگری ارتباطی حاصل کنند و در کل بلغزند و منحرف گردند. سعادتمند آن نوجوانی خواهد بود که در دوران کودکی از تربیت اولیه شایستهای برخوردار بوده و در حال حاضر هم از پدر و مادری آگاه و مربی و معلمی مطلع و صمیم تعلیم گیرد و راه دشوار زندگی را بکمک و هدایت آنها طی نماید و پیداست که والدین مربیان برای توفیق در امر تربیت و هدایت صحیح آنان تا چه حد باید آگاهی و اطلاع بدست آورند. www.morsalat.com
عوامل فردی که باعث تحریک مسائل جنسی از کودکان میشود لازم است پدر و مادر از آنها آگاهی داشته باشند چیست؟
چه بسیارند عوامل و مسائلی که موجبات تحریک شهوی را در کودک و نوجوان فراهم میکنند و غفلت والدین و مربیان در این جنبه ممکن است مفاسد و رسوائی های بزرگی را به سبب گردد، شک نیست که برخی از این موارد با درمانهای پزشکی، برخی دیگر با مراقبتهای والدین و اولیاء و بخشیهم با دادن تذکرات و هشدار قابل رفع و اصلاحند. اما ان عوامل بسیارند و آن جملهاند:
1- رشد دستگاه تناسلی: اصولاً رشد از حالت قوی و نیرومندی است که سبب پیدایش برخی از رفتارهای ناروا و لغزش ها در افراد میشود. این رشد در دستگاه تناسلی حتی ممکن است موجبات بیداری زودتر از حد را برای افراد فراهم آورد این مسأله در پسران خطر آفرین تر است بویژه در آنگه که لباس های زیر ین زبر و یا فوق العاده نرم و هم چنین لباسهای چسبان و کیپی باشند.
این نکته قابل ذکر است که اصولاً پسران از این بابت و هم در جنبه حالات روحی و عصبی طوری هستند که رفتارشان دائماً متوجه تحریک جنسی است و التذاد حاصله از تحریک آنها را وامیدارد که عمل خود را مکرر نمایند و اگر خود فردی ضعیف و دچار محرومیت گوناگون باشند در معرض سوء استفاده دیگران قرار گیرند.
2- تماشای بدن: نگاه به دستگاه تناسلی خود یا دیگران در کودکان نیز میتواند از عوامل تحریک و یا از موارد انحراف باشد، ما در بخشهای دیگر این بررسی راجع به این مسأله مفصل تر بحث خواهیم کرد ولی آنچه که در اینجا قابل ذکر است این است که نظاره کردن و تماشای خود سبب برخی از بیداریها، لمسها و در نتیجه انحرافهاست.و اینان از این امر لذت برده و برای ارضای خود به تکاپوی میافتند. این نظاره گری ها را اگر مکرر و ریشه دار گردند تدریجاً موجبات خود شیفتگی را فراهم خواهند کرد که این نیز به نوبه خود سبب پیدایش لغزشهائی دیگر در این زمینه است. والدین و مربیان باید کودک را از این امر پرهیز دهند و با تذکری اخلاقی او را از این کار باز دارند.
3- وجود انگلهای معدی: ما قبلاً گفتهایم که گاهی لغزش و انحراف ناشی از وجود انگلهای معدی است که سبب پیدایش خارشهائی در محل دفع و اطراف دستگاه تناسلی میشود. کودک برای نجات خود را از این تحریکهای دردناک شروع به خاراندن بدن میکند.
این خاراندنها ضمن رفع درد برای کودک تا حدودی لذتبخش است طوری که سعی دارد آن را مکرر کند و این خود انگیزهای برای پیدایش انحراف و لغزش در آنان میشود. در صورتیکه اگر مسأله انگل معدی کرمک بوضعی صحیح درمان میشد و با مراجعه به پزشکی معالجه درستی صورت میگرفت کار به اینجا نمیکشید.
4- دستکاری و لمس: لمسها و دستکاری ها ممکن است موجب احساس لذتی برای کودک شوند. در آغاز این کار موضوع ممکن است برای طفل صورت بازی داشته باشد ولی تدریجاٌ صورت احساس لذت وبعد انحراف و لغزش بخود میگیرد این امر در خردسالا بیش یا کم وجود دارد، در چهار پنج سالگی ریشه دارتر میشود و در سنین 7-9 به بالاتر ین حد خود رسیده و حتی امکان دارد به صورت عادتی درآید.
نکته قابل ذکر در دستکاری این است که آن نشان دهنده یک حالت ناپایداری عاطفی در کودک است که ممکن است بعدها به صورت نیمه شهوانی هم بخود گیرد در کل عملی است برای رهائی از یک هیجان که بعدها بر اثر تکرار برای التذاذ صورت انحراف بخود پیدا خواهد کرد.
5- خودداری از دفع: از عوامل تحریک پر بودن مثانه است از ادرار و یا خودداری کودک است از دفع. کودکانی که پیش از خواب خود را تخیله نکنند در معرض چنین وضع و موقعیتی هستند، پدران و مادران باید در طفل این عادت را ایجاد کنند که عمل دفع را به موقع انجام دهند بویژه در حین خواب و یا پدر و مادر اگر نیمههای شب بیدار شدند کودکان خود را، بویژه آنها که در سنین 5-9 سالگی هستند از خواب بیدار کرده و به مستراح ببرند. این امر در شبهای زمستان که بسیار طولانی است ضروری است.
6- وضع لباس: وضع لباس و پوشاک هم برای خود فرد و هم برای دیگران که آلودگیهائی دارند میتواند عامل تحریک باشد. والدین و مربیان باید مراقب باشند لباس زیرین بسیار نرم و یا بسیار زبر نباشد، از پوشاندن لباس های کیپی و چسبان به کودک و نوجوان و حتی به افراد بالغ خودداری کنند که امر علاوه بر زیانهائی که در این رابطه دارد موجب جلوگیری از رشد است. هم چنین از تهیه لباسهای آهار دار و یا لباسهائی که در صورت عرق کردن و مرطوب شدن سفت و بر جسته می شوند (مثل لباس های بشور و پبوش) برای جامههای زیرین کودک خودداری کنند.
اما در جنبه تحریک دیگران هم باید بگوئیم که نوع لباس ، رنگ و برش آن، لباسهای جنس مخالف بر تن پوشاندن، خود سبب تحریک گرسنگان شهوت میشود و شما میدانید که در ابواب فقهی ما در این رابطه حکم و مسأله و دستور وجود دارد و مثلاً اجازه نمیدهد زنان پوشش مردانه و یا مردان پوشش زنانه داشته باشند.
7- وضع غذا: غذاها خود میتوانند از عوامل تحریک باشند بویژه غذاهائی که حتی در اسلام هم حرام ذکر شدهاند مثل دنبلان گاو و گوسفند. وضع بهمین گونه است درباره دیگران غذاهائی که تحریک کننده اعصابند و سبب میشوند که فرد دیرتر بخواب رود و در نتیجه در رختخواب بغلطد و به خود مشغول گردد.
سفارش این است که برای حفظ سلامت فکری و رشد کودک و نوجوان به غذاهای انرژیزا ولی بدون تحریک توجه شود. البته مصرف لبنیات تا حدود زیادی تعدیل کننده و آرامش بخش است. از دادن غذاهای سنگین به کودکان و نوجوان بویژه شبها خودداری شود که سبب بینظمیهائی در خواب، بیداریها، غلطیندنها و بخود مشغول شدنها میشود.
8- بلوغ زودرس: از عوامل تحریک فرد قرار گرفتن او در مرحله بلوغ است بدین معنی کودک پیش از اینکه از لحاظ سنی و عقلی شرایط آن را واجد گردد بمرحله بلوغ رسداز نظر علمی رشد و نمو غدد داخلی و تکامل جسمانی و زمانی هم بیماریها و اختلالات بدنی سبب تشدید فعالیت جنسی و حتی بروز اعمال تهاجمی میشود. پیدایش بلوغ زودرس ناشی از عوارضی است که در بحثهای آتی راجع به آن بصورت مفصلتری سخن خواهیم گفت. ولی در اینجا تنها به ذکر این نکته قناعت میکنیم که نفس بلوغ، خواه به صورت زودرس و خواه به صورت طبیعی عامل پیدایش حالات و تحولاتی در جنبه جسم وروان و عاطفه فرد است و دگرگونیهائی را در او پدید میآورد. ریزش هورمون جنسی در خون و حتی ظهور و ترشح آن در فرد بصورت احتلام در حالات و رفتارهایش بی تأثیر نیست. میل جنسی و علاقهای که در این رابطه پدید میآید در صورتی که تحت کنترل ضابطهای در نیابد سبب لغزش وانحراف آدمی خواهد شد و این مسألهای است که درهمه جای جهان با شدت وضعیت دیده میشود.
9- مالشها: کودکی که زودتر از وقت خواب وارد رختخواب شود صبجگاه پس از بیداری دیرتر از زمان معمول از رختخواب بیرون آید و یا مدتی در آن بغلطد ممکن است سر از لغزش در آورد. هم چنین وضع خواب و استراحت مثل دمرو خوابیدن و یا خوابیدن با شورتهای بسیار کوتاه که حاصل آن اصطکاک پاها و قرارا گرفتن آنها بر روی هم میشد خود میتواند از عوامل تحریک و در صورت سهل انگاری سبب لغزش گردد.
کشاند کودک خود را به روز زمین، سر خوردن از نردهها، حرکت دادن معقد و نشیمن و دستکاریها با خود میتواند از عوامل تحریک و بعدها لغزش و انحراف باشد و بهمین جهت والدین و مربیان باید از اینگونه حرکتها و بازیها اگر چه بنظر کودک میآیند جلوگیری نمایند و یادآور شوند که این شیوه از بازیهای را نمیپسندند.
10- دیگر عوامل: از دیگران عوامل تحریک در کودک و نوجوان و حتی بالغان را میتوان انواع حرکتها، سواریها، استفاده از دستگاهی سریع و بالا رونده نشستن روی شن گرم، شیرجه رفتن مکرر در آب، حتی در مواردی کار با چرخ خیاطی پائی برای دختران دوچرخه سواری و اسب سواری برای دختران، پرواز با هواپیما حتی مسافرت با قطار و اتومبیل میتواند در این امر برای آنها که زمینهای برای لغزش دارند از عوامل تحریک باشد.
در عین حال نباید فراموش کرد که مرحله نوجوانی برای پسر و دختر از جهات متعددی ارزنده است. در عین اینکه صفات متعددی مثل مهر و محبت، وفاداری، آمادگی برای زندگی آینده در او پرورش پیدا میکند، زمینه برای تحریک پذیری و لغزش و یا بیداری جنسی هم فراهم میآید.
عامل نوجوانی کلیه فشارها و قدرتهای دیگر را تحت الشعاع قرار میدهد و در افرادی که نیکو تربیت نیافتند، ممکن است ارادهشان هم محکوم و تحت تأثیر قرار گیرد. تغییرات بدنی و در پی آن تحول روانی ممکن است آنان را بخود مشغول دارد و سرانجام به خود بپردازند و یا به دیگری ارتباطی حاصل کنند و در کل بلغزند و منحرف گردند.
سعادتمند آن نوجوانی خواهد بود که در دوران کودکی از تربیت اولیه شایستهای برخوردار بوده و در حال حاضر هم از پدر و مادری آگاه و مربی و معلمی مطلع و صمیم تعلیم گیرد و راه دشوار زندگی را بکمک و هدایت آنها طی نماید و پیداست که والدین مربیان برای توفیق در امر تربیت و هدایت صحیح آنان تا چه حد باید آگاهی و اطلاع بدست آورند.
www.morsalat.com
- [سایر] عوامل غیر از عوامل فردی و اجتماعی که باعث تحریک مسائل جنسی از کودکان و نوجوانان میشود چیست؟
- [سایر] شرایط و عوامل اجتماعی روانی که باعث بیداری تحریک کودکان در مسائل جنسی میشود چیست؟
- [سایر] عوامل اجتماعی که باعث تحریک مسائل جنسی در فرزندان ما میشوند چیست؟
- [سایر] چه عواملی باعث میشود که کودکان در مورد مسائل جنسی خود آگاه باشند؟
- [سایر] عوامل بیداری تحریک غریزه که مربوط به خود کودکان و نوجوان است چیست؟
- [سایر] عوامل بیداری و تحریک مربوط به خانه و زندگی کودکان چیست ؟
- [سایر] پدر و مادر مسائل جنسی را از چه سنی باید در حضور کودک رعایت کنند؟
- [سایر] با توجه به فهم و درک کودکان از چه سنی در کودکان رعایت مسائل جنسی همچون بوسیدن و در آغوش گرفتن و بدن نیمه عریان در مقابل کودکان لازم است؟
- [سایر] با توجه به فهم و درک کودکان از چه سنی در کودکان رعایت مسائل جنسی همچون بوسیدن و در آغوش گرفتن و بدن نیمه عریان در مقابل کودکان لازم است؟
- [سایر] لطفاً روش و شیوة مناسب و پسندیده را برای بیان مسائل جنسی به کودکان و نوجوانان بیان کنید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث زن و پدر و مادر و فرزندان میت باشند. سهم زن 81 و سهم پدر و مادر هر یک 61 می شود و بقیه مال بین بچه های میت طبق مسائل گذشته تقسیم می شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بعد از مرگ پدر یا مادر باید پسر بزرگتر قضای نماز و روزه آنها را به شرحی که در مسائل قضای نماز گفته شد (1205) به جا آورد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ازدواج با زنانی که با انسان محرم هستند حرام است، مانند مادر، دختر، خواهر، عمه، خاله، دختر برادر، دختر خواهر، زن پدر، دختر زن و مادر زن (و شرح آن در مسائل آینده خواهد آمد).
- [آیت الله اردبیلی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مسائل قضای نماز پدر (مسأله 1429 1442) گفته شد بجا آورد و این حکم بنابر احتیاط مستحب در مورد مادر نیز جاری است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] لازم نیست که پسر بزرگتر در حال مردن پدر یا مادر، بالغ باشد بلکه چنانچه طفل باشد بعد از بلوغ لازم است قضا کند و چنانچه قبل از بلوغ بمیرد بر فرزند بعدی واجب نیست.
- [آیت الله اردبیلی] مادر در (حِضانت) نوزاد پسر تا دو سال و نوزاد دختر تا هفت سال اولویّت دارد، به شرط آن که مادر مسلمان، عاقل و آزاد باشد و به دیگری شوهر نکرده باشد، در غیر این صورت پدر مقدّم است و پس از این مدّت، حضانت با پدر است، ولی اگر پدر مرده باشد یا واجد شرایط لازم برای حضانت بچّه نباشد، مادر هرچند شوهر کرده باشد بر جدّ و دیگران مقدّم است، واگر مادر در زمانی که مسئول حضانت و نگهداری کودک است بمیرد، پدر بر دیگران در حضانت کودک مقدّم است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] تا هفت سال قمری پسر یا دختر تمام نشده، پدر نمیتواند او را از مادرش جدا کند ولی مادر باید در نحوه تربیت و اداره فرزند نظر پدر را رعایت کند، در دوران شیردهی، زن حقّ دارد فرزند خود را شیر بدهد، مگر آن که کس دیگری یافت شود که حاضر باشد مجّانی یا با مزد کمتری بچه را شیر دهد، در این صورت پدر میتواند بچه را از مادر جدا سازد، هر چند مستحبّ است که چنین کاری را نکند و فرزند را در نزد مادر خود باقی بگذارد. در این زمان هم رعایت نظر پدر در تربیت و اداره فرزند بر مادر وی لازم است.
- [آیت الله اردبیلی] پیروی از امر پدر و مادر در غیر از انجام کارهای حرام و ترک کارهای واجب عینی(1) بنابر احتیاط لازم است و مخالفت آنان اگر موجب آزار و بیاحترامی به آنان شود، حرام است و فرزندان در هر سنی که باشند، باید به پدر و مادر خود احترام بگذارند.
- [آیت الله مظاهری] اگر پدر و مادر مقصّر باشند، نظیر اینکه مادر با زن فرزندش ناسازگاری میکند و یا پدر با اولاد تندخویی میکند، فرزند نمیتواند با آنها تندخویی کند و باید بر بدی آنها صبر کند، اگرچه طرفداری از آنها لازم نیست بلکه جایز نیست، و اگر میتواند از باب ارشاد جاهل آنان را ارشاد کند، باید ارشاد کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر وارث میّت فقط پدر یا مادر و پسر و دختر باشند، 16 مال را پدر یا مادر میبرد و 56 باقیمانده را بین پسر و دختر به گونهای تقسیم میکنند که هر پسری دو برابر دختر ببرد، بنابراین اگر پدر و یک پسر و یک دختر باشند، سهم پدر 318 و سهم پسر 1018 و سهم دختر 518 خواهد بود و اگر پدر و دو پسر و سه دختر باشند، سهم پدر742، سهم هر یک از دو پسر 1042 (بر روی هم 2042) و سهم هر یک از سه دختر 542 (بر روی هم 1542) خواهد بود، مسائل مشابه هم به همین شکل محاسبه میگردد.