تهوّر و جُبن را توضیح دهید و پیامدها و درمان آنها را بیان نمایید.

تهوّر
اگر قوّه ی غضبیه به حدّ اعتدال باشد، شجاعت و اگر طرف افراط باشد تهوّر و بی باکی و اگر به سمت تفریط باشد جُبن و ترس و بی عرضگی است.
تهوّر عبارت است از:عدم ترس و اقدام به کاری که موجب گرفتاری و هلاکت است که عقل و شرع آن را منع کرده اند، چه مربوط به دنیا باشد (مثل حمل قاچاق و شب گردی در بیابان، در حالی که احتمال دارد جانور درنده وجود داشته باشد و او نیز وسیله ی دفاع ندارد و...) و چه مربوط به آخرت باشد (مثل روزه گرفتن با علم به ضرر، یا وضو و غسل نمودن در حالی که بداند آب برای او ضرر دارد). شکی نیست که چنین کارهایی از نظر شرع، حرام و از نظر عقل، ممنوع است و چه بسا خودکشی تلقی گردد و عذاب اخروی داشته باشد. خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
(وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ)؛[1]به دست خود، خویش را در معرض هلاکت قرار ندهید.
و چنین شخصی خالی از جنون نیست و درمان آن با تدبّر و آینده نگری و بررسی مفاسد کار خود و عبرت گرفتن از گذشتگانی که مبتلا به تهوّر بوده اند و در بلا و هلاکت افتاده اند امکان می پذیرد؛ و بداند که خود کرده را تدبیر نیست.
جبن و تفریط در قوه ی غضبیه
جبن عبارت است از این که انسان از چیزی بترسد و اجتناب و دوری کند که نوع عقلا و خردمندان دوری و حذر نمی کنند. این صفت پست، موجب تباهی و ذلّت و خواری است؛ چون ترس بی جا زندگی را بر انسان تلخ و دشوار می کند و چه بسا شخص ترسو، تن به پذیرش ظلم دهد. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرماید:
انّی اعوذبک من البخل و اعوذبک من الجبن و اعوذ بک ان اَرُدّ الی ارذل العمر[2] و قال(صلی الله علیه وآله) لا ینبغی للمؤمن ان یکون بخیلا و لا جباناً؛ خدایا به تو پناه می برم از بخل و به تو پناه می برم از ترس و به تو پناه می برم از عمر طولانی که موجب فرتوتی و خواری گردد و فرمود: هیچ سزاوار نیست که مؤمن بخیل و ترسو باشد.
راه درمان آن بدین صورت است که چنین شخصی خود را به کارهای خطرناک وادارد و به زور خود را شجاع نشان دهد تا برایش عادی شود.
پی نوشتها:
[1]. سوره ی بقره، آیه ی 195.
[2]. جامع السعادات، ج 1، ص 194.
منبع: سید محمد علی جزایری (آل غفور)،دروس اخلاق اسلامی، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه