شبهه
شبهه (بر وزن شِبْه و شَبَه) به معنای مثل و نظیر است.
شبهه: چرا در نظام اسلامی ما هنوز مثل 1400 سال پیش عمل میشود؟
اسلام1400 سال قبل در پرتو وجود مبارک و نورانی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله رشد و نمو خود را آغاز کرد و در فاصله زمانی کوتاهی توانست سرزمینهای زیادی را تسخیر نماید. این امر بدلیل وجود زیرساختهای معقول و منطقی از طرفی عملکرد صحیح منادی اسلام و خواص مرتبط با ایشان از طرف دیگر بود. بدیهی است نقصان در هر یک از این دو، باعث رکود و شکست اسلام می‌گشت. اسلام در همه عرصه‌ها حرفی برای گفتن داشت، بلکه باید گفت: تنهاترین سخن جامع در عرصه‌های گوناگون، از آن اسلام بود. نکته بسیار مهم در این زمینه وجود زیر ساختهای معقول و مستحکم بود. اصولی که اسلام بر آنها بنا نهاده شده بود همگی منطبق با عقل سلیم بود. بگونه‌ای که در طول تاریخ حتی شاهد کوچکترین تعارضی بین آنها و عقل سلیم نخواهیم بود. اما نظام اسلامی ما در حال حاضر چگونه است؟ در این باره باید گفت: به برکت نظام جمهوری اسلامی ایران، توانسته جایگاه رفیعی در بین کشورهای جهان عموما و آسیا و خاورمیانه خصوصا بدست آورد، البته ناگفته نماند که وضعیت فعلی جامعه ما با وضعیت مطلوبی که یک نظام اسلامی از نظر اقتصادی و فرهنگی باید ایجاد نماید، فاصله زیادی دارد، اما با وجود موانع بی شماری که بر سر راه ترقی و تکامل نظام اسلامی وجود دارد. شاهد پیش رفتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عظیمی هستیم که اعتراف نهادها و سازمانهای بین‌المللی و حتی دشمنان نظام اسلامی را بدنبال داشته است. در این بین برخی افراد جاهل یا مغرض(به عللی که اکنون جای مطرح کردن آنها نیست) سعی می‌کنند وضعیت جامعه اسلامی را از رژیمهای گذشته بدتر جلوه دهند. برخی دانسته یا ندانسته. کاستیهای موجود در نظام اسلامی را نه به عملکرد نابجا و غلط برخی عناصر، که به اصل اسلامی بودن نظام ربط می‌دهند و اسلام را مانع پیشرفت و عامل کاستیها می‌شمارند. نکته قابل تامل در این سؤال این است که آیا عمل بر طبق برنامه‌ای که مدتی از زمان تدوین آن گذشته معقول است یا نه؟ آیا قدیمی بودن یا نو بودن یک برنامه می‌تواند ملاکی برای ارزش گذاری آن باشد؟ در پاسخ به این پرسش باید نگاه به اصل برنامه معطوف گردد. اگر اصل برنامه بر اساس اصولی باشد که در هر زمان و در هر مکان قابلیت اجرا داشته باشد و جوابگوی نیازهای گوناگون در همه اعصار و همه امکنه باشد، عمل بر طبق آن برنامه، امری است که عقل درستی آن را قبول دارد. بعبارت دیگر، عقل قدیمی بودن یک برنامه ودستورالعمل را ملاک بی ارزشی، یا کم ارزشی آن نمی‌داند، بلکه نگاه عقل به محتوای آن معطوف است. در مقابل عقل هیچگاه به برنامه‌ای که جدیدا تدوین شده، به عنوان یک برنامه بی نقص نگاه نمی‌کند. آنهم به جهت تازگی آن، بلکه باز به محتوای آن نظر دارد. اگر این برنامه جدید، از اتقان و استحکام علمی برخوردار بود، ارزشمند می‌باشد در غیر اینصورت، فاقد هر گونه ارزشی خواهد بود. به حکم عقل دین اسلام محکم‌ترین پاسخ صحیح نسبت به سؤالات اساسی زندگی انسان را در بر دارد، که غیر آن توان چنین پاسخگویی را ندارد. صحت این مدعی در مباحث دقیق فلسفی و کلام اسلامی به اثبات رسیده است. نظام اسلامی ایران نیز بر اساس اصول دین اسلام، در حال حرکت و تلاش است و همواره سعی در پیمودن راهی که دین برای آن مشخص نموده دارد. اما این بدان معنا نیست که هر حرکتی که صورت گرفت عین صواب است و هیچ نقصی در آن نیست. فرق است بین اینکه اصل برنامه‌ای دارای نقص باشد و یا اینکه اصل برنامه بی نقص باشد ولی عملکرد عاملان به برنامه، دارای نقائصی باشد. حال باید دید اگر در نظام اسلامی، کاستی یا عقب افتادگی مشاهده میشود، معلول چه عواملی است؟ این نقیصه مختص نظام اسلامی نیست بلکه تمام نظام‌ها و حکومتها این معضل را دارا هستند. اساسا در دنیای امروز، کشوری که به توسعه کامل و همه جانبه رسیده باشد وجود خارجی ندارد.[1] نقائصی که در نظام اسلامی دیده میشود، نه به خاطر پیروی از برنامه‌ای است که 1400 سال از ظهور آن می‌گذرد، بلکه معلول همچون، 1. عدم نظم 2. عدم وجدان کاری3. عدم مشارکت عمومی در فرایند توسعه4. مصرف زدگی 5. عدم خلاقیت6. برخی سیستم‌های غلط آموزشی7. عدم انتصابات شایسته در پاره‌ای مسئولیتها 8. راحت طلبی و عدم توجه به مقوله تلاش و فعالیت(کار) 9. قانون گریزی 10. نا امنی 11. عدم استفاده از ابزار کار آمد. و ... هر چند عوامل فوق از حیث اهمیت یکسان نیستند، اما عدم توجه به هر کدام از آنها عواقب سوئی بدنبال خواهد داشت. راه رهایی از چنین خطراتی تنها عمل کردن صحیح به دستورات و فرامین دینی(در حد امکان) است چرا که(والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا)[2] کسانی که در راه ما(خدا) کوشش و تلاش دارند را قطعا به راههای خود هدایت خواهیم کرد. [1] . عباس حاج فتحعلی‌ها، توسعه و تکنولوژی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1372 ص 10 [2] . و کسانی که در راه تلاش و مجاهده کنند، هر آینه ما براههای(نجات بخش) خود راهنمائیشان می‌کنیم. عنکبوت/ 69 www.andisheqom.com
اسلام1400 سال قبل در پرتو وجود مبارک و نورانی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله رشد و نمو خود را آغاز کرد و در فاصله زمانی کوتاهی توانست سرزمینهای زیادی را تسخیر نماید. این امر بدلیل وجود زیرساختهای معقول و منطقی از طرفی عملکرد صحیح منادی اسلام و خواص مرتبط با ایشان از طرف دیگر بود. بدیهی است نقصان در هر یک از این دو، باعث رکود و شکست اسلام می‌گشت. اسلام در همه عرصه‌ها حرفی برای گفتن داشت، بلکه باید گفت: تنهاترین سخن جامع در عرصه‌های گوناگون، از آن اسلام بود. نکته بسیار مهم در این زمینه وجود زیر ساختهای معقول و مستحکم بود. اصولی که اسلام بر آنها بنا نهاده شده بود همگی منطبق با عقل سلیم بود. بگونه‌ای که در طول تاریخ حتی شاهد کوچکترین تعارضی بین آنها و عقل سلیم نخواهیم بود. اما نظام اسلامی ما در حال حاضر چگونه است؟ در این باره باید گفت: به برکت نظام جمهوری اسلامی ایران، توانسته جایگاه رفیعی در بین کشورهای جهان عموما و آسیا و خاورمیانه خصوصا بدست آورد، البته ناگفته نماند که وضعیت فعلی جامعه ما با وضعیت مطلوبی که یک نظام اسلامی از نظر اقتصادی و فرهنگی باید ایجاد نماید، فاصله زیادی دارد، اما با وجود موانع بی شماری که بر سر راه ترقی و تکامل نظام اسلامی وجود دارد. شاهد پیش رفتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عظیمی هستیم که اعتراف نهادها و سازمانهای بین‌المللی و حتی دشمنان نظام اسلامی را بدنبال داشته است. در این بین برخی افراد جاهل یا مغرض(به عللی که اکنون جای مطرح کردن آنها نیست) سعی می‌کنند وضعیت جامعه اسلامی را از رژیمهای گذشته بدتر جلوه دهند. برخی دانسته یا ندانسته. کاستیهای موجود در نظام اسلامی را نه به عملکرد نابجا و غلط برخی عناصر، که به اصل اسلامی بودن نظام ربط می‌دهند و اسلام را مانع پیشرفت و عامل کاستیها می‌شمارند. نکته قابل تامل در این سؤال این است که آیا عمل بر طبق برنامه‌ای که مدتی از زمان تدوین آن گذشته معقول است یا نه؟ آیا قدیمی بودن یا نو بودن یک برنامه می‌تواند ملاکی برای ارزش گذاری آن باشد؟ در پاسخ به این پرسش باید نگاه به اصل برنامه معطوف گردد. اگر اصل برنامه بر اساس اصولی باشد که در هر زمان و در هر مکان قابلیت اجرا داشته باشد و جوابگوی نیازهای گوناگون در همه اعصار و همه امکنه باشد، عمل بر طبق آن برنامه، امری است که عقل درستی آن را قبول دارد. بعبارت دیگر، عقل قدیمی بودن یک برنامه ودستورالعمل را ملاک بی ارزشی، یا کم ارزشی آن نمی‌داند، بلکه نگاه عقل به محتوای آن معطوف است. در مقابل عقل هیچگاه به برنامه‌ای که جدیدا تدوین شده، به عنوان یک برنامه بی نقص نگاه نمی‌کند. آنهم به جهت تازگی آن، بلکه باز به محتوای آن نظر دارد. اگر این برنامه جدید، از اتقان و استحکام علمی برخوردار بود، ارزشمند می‌باشد در غیر اینصورت، فاقد هر گونه ارزشی خواهد بود. به حکم عقل دین اسلام محکم‌ترین پاسخ صحیح نسبت به سؤالات اساسی زندگی انسان را در بر دارد، که غیر آن توان چنین پاسخگویی را ندارد. صحت این مدعی در مباحث دقیق فلسفی و کلام اسلامی به اثبات رسیده است. نظام اسلامی ایران نیز بر اساس اصول دین اسلام، در حال حرکت و تلاش است و همواره سعی در پیمودن راهی که دین برای آن مشخص نموده دارد. اما این بدان معنا نیست که هر حرکتی که صورت گرفت عین صواب است و هیچ نقصی در آن نیست. فرق است بین اینکه اصل برنامه‌ای دارای نقص باشد و یا اینکه اصل برنامه بی نقص باشد ولی عملکرد عاملان به برنامه، دارای نقائصی باشد. حال باید دید اگر در نظام اسلامی، کاستی یا عقب افتادگی مشاهده میشود، معلول چه عواملی است؟ این نقیصه مختص نظام اسلامی نیست بلکه تمام نظام‌ها و حکومتها این معضل را دارا هستند. اساسا در دنیای امروز، کشوری که به توسعه کامل و همه جانبه رسیده باشد وجود خارجی ندارد.[1] نقائصی که در نظام اسلامی دیده میشود، نه به خاطر پیروی از برنامه‌ای است که 1400 سال از ظهور آن می‌گذرد، بلکه معلول همچون، 1. عدم نظم 2. عدم وجدان کاری3. عدم مشارکت عمومی در فرایند توسعه4. مصرف زدگی 5. عدم خلاقیت6. برخی سیستم‌های غلط آموزشی7. عدم انتصابات شایسته در پاره‌ای مسئولیتها 8. راحت طلبی و عدم توجه به مقوله تلاش و فعالیت(کار) 9. قانون گریزی 10. نا امنی 11. عدم استفاده از ابزار کار آمد. و ... هر چند عوامل فوق از حیث اهمیت یکسان نیستند، اما عدم توجه به هر کدام از آنها عواقب سوئی بدنبال خواهد داشت. راه رهایی از چنین خطراتی تنها عمل کردن صحیح به دستورات و فرامین دینی(در حد امکان) است چرا که(والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا)[2] کسانی که در راه ما(خدا) کوشش و تلاش دارند را قطعا به راههای خود هدایت خواهیم کرد. [1] . عباس حاج فتحعلی‌ها، توسعه و تکنولوژی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1372 ص 10 [2] . و کسانی که در راه تلاش و مجاهده کنند، هر آینه ما براههای(نجات بخش) خود راهنمائیشان می‌کنیم. عنکبوت/ 69 www.andisheqom.com
پاسخ:
اسلام1400 سال قبل در پرتو وجود مبارک و نورانی حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله رشد و نمو خود را آغاز کرد و در فاصله زمانی کوتاهی توانست سرزمینهای زیادی را تسخیر نماید. این امر بدلیل وجود زیرساختهای معقول و منطقی از طرفی عملکرد صحیح منادی اسلام و خواص مرتبط با ایشان از طرف دیگر بود. بدیهی است نقصان در هر یک از این دو، باعث رکود و شکست اسلام می‌گشت. اسلام در همه عرصه‌ها حرفی برای گفتن داشت، بلکه باید گفت: تنهاترین سخن جامع در عرصه‌های گوناگون، از آن اسلام بود.
نکته بسیار مهم در این زمینه وجود زیر ساختهای معقول و مستحکم بود. اصولی که اسلام بر آنها بنا نهاده شده بود همگی منطبق با عقل سلیم بود. بگونه‌ای که در طول تاریخ حتی شاهد کوچکترین تعارضی بین آنها و عقل سلیم نخواهیم بود. اما نظام اسلامی ما در حال حاضر چگونه است؟ در این باره باید گفت: به برکت نظام جمهوری اسلامی ایران، توانسته جایگاه رفیعی در بین کشورهای جهان عموما و آسیا و خاورمیانه خصوصا بدست آورد، البته ناگفته نماند که وضعیت فعلی جامعه ما با وضعیت مطلوبی که یک نظام اسلامی از نظر اقتصادی و فرهنگی باید ایجاد نماید، فاصله زیادی دارد، اما با وجود موانع بی شماری که بر سر راه ترقی و تکامل نظام اسلامی وجود دارد. شاهد پیش رفتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عظیمی هستیم که اعتراف نهادها و سازمانهای بین‌المللی و حتی دشمنان نظام اسلامی را بدنبال داشته است. در این بین برخی افراد جاهل یا مغرض(به عللی که اکنون جای مطرح کردن آنها نیست) سعی می‌کنند وضعیت جامعه اسلامی را از رژیمهای گذشته بدتر جلوه دهند. برخی دانسته یا ندانسته. کاستیهای موجود در نظام اسلامی را نه به عملکرد نابجا و غلط برخی عناصر، که به اصل اسلامی بودن نظام ربط می‌دهند و اسلام را مانع پیشرفت و عامل کاستیها می‌شمارند.
نکته قابل تامل در این سؤال این است که آیا عمل بر طبق برنامه‌ای که مدتی از زمان تدوین آن گذشته معقول است یا نه؟ آیا قدیمی بودن یا نو بودن یک برنامه می‌تواند ملاکی برای ارزش گذاری آن باشد؟ در پاسخ به این پرسش باید نگاه به اصل برنامه معطوف گردد. اگر اصل برنامه بر اساس اصولی باشد که در هر زمان و در هر مکان قابلیت اجرا داشته باشد و جوابگوی نیازهای گوناگون در همه اعصار و همه امکنه باشد، عمل بر طبق آن برنامه، امری است که عقل درستی آن را قبول دارد. بعبارت دیگر، عقل قدیمی بودن یک برنامه ودستورالعمل را ملاک بی ارزشی، یا کم ارزشی آن نمی‌داند، بلکه نگاه عقل به محتوای آن معطوف است. در مقابل عقل هیچگاه به برنامه‌ای که جدیدا تدوین شده، به عنوان یک برنامه بی نقص نگاه نمی‌کند. آنهم به جهت تازگی آن، بلکه باز به محتوای آن نظر دارد. اگر این برنامه جدید، از اتقان و استحکام علمی برخوردار بود، ارزشمند می‌باشد در غیر اینصورت، فاقد هر گونه ارزشی خواهد بود.
به حکم عقل دین اسلام محکم‌ترین پاسخ صحیح نسبت به سؤالات اساسی زندگی انسان را در بر دارد، که غیر آن توان چنین پاسخگویی را ندارد. صحت این مدعی در مباحث دقیق فلسفی و کلام اسلامی به اثبات رسیده است. نظام اسلامی ایران نیز بر اساس اصول دین اسلام، در حال حرکت و تلاش است و همواره سعی در پیمودن راهی که دین برای آن مشخص نموده دارد. اما این بدان معنا نیست که هر حرکتی که صورت گرفت عین صواب است و هیچ نقصی در آن نیست. فرق است بین اینکه اصل برنامه‌ای دارای نقص باشد و یا اینکه اصل برنامه بی نقص باشد ولی عملکرد عاملان به برنامه، دارای نقائصی باشد. حال باید دید اگر در نظام اسلامی، کاستی یا عقب افتادگی مشاهده میشود، معلول چه عواملی است؟ این نقیصه مختص نظام اسلامی نیست بلکه تمام نظام‌ها و حکومتها این معضل را دارا هستند. اساسا در دنیای امروز، کشوری که به توسعه کامل و همه جانبه رسیده باشد وجود خارجی ندارد.[1]
نقائصی که در نظام اسلامی دیده میشود، نه به خاطر پیروی از برنامه‌ای است که 1400 سال از ظهور آن می‌گذرد، بلکه معلول همچون، 1. عدم نظم 2. عدم وجدان کاری3. عدم مشارکت عمومی در فرایند توسعه4. مصرف زدگی 5. عدم خلاقیت6. برخی سیستم‌های غلط آموزشی7. عدم انتصابات شایسته در پاره‌ای مسئولیتها 8. راحت طلبی و عدم توجه به مقوله تلاش و فعالیت(کار) 9. قانون گریزی 10. نا امنی 11. عدم استفاده از ابزار کار آمد. و ... هر چند عوامل فوق از حیث اهمیت یکسان نیستند، اما عدم توجه به هر کدام از آنها عواقب سوئی بدنبال خواهد داشت.
راه رهایی از چنین خطراتی تنها عمل کردن صحیح به دستورات و فرامین دینی(در حد امکان) است چرا که(والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا)[2] کسانی که در راه ما(خدا) کوشش و تلاش دارند را قطعا به راههای خود هدایت خواهیم کرد.
[1] . عباس حاج فتحعلی‌ها، توسعه و تکنولوژی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1372 ص 10
[2] . و کسانی که در راه تلاش و مجاهده کنند، هر آینه ما براههای(نجات بخش) خود راهنمائیشان می‌کنیم. عنکبوت/ 69
www.andisheqom.com
- [سایر] در نظام اسلامی ما هنوز مثل 1400 سال پیش عمل میشود؟
- [سایر] شبهه دور رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران، چگونه قابل حل است؟
- [سایر] شبهه: چرا اسلام نظام برده داری را تنفیذ کرد؟
- [سایر] فلسفه ایجاد نظام اسلامی چیست ؟
- [سایر] سلام با توجه به اینکه مسئولین نظام اسلامی ممکن است تخلفاتی مرتکب شوند مانند مسئولین نظام غربی پس چه تفاوتی بین نظام اسلامی با نظام غربی است؟
- [سایر] آیا با گسترش علم و صنعت و گستردگی نیازها اسلام 1400 سال قبل جوابگو خواهد بود؟
- [سایر] آیا نظام اسلامی یک نظام ایده آل است؟
- [سایر] هندسه نظام اسلامی چگونه است؟
- [سایر] پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شکلگیری نظام جمهوری اسلامی، در طی سیوچهار سال، ما دستاوردهایی داشتیم، ولی هنوز به آرمانهای انقلاب به طور کامل دست پیدا نکردیم. تحلیل و آسیبشناسی فاصلهی شرایط فعلی با آرمانهای انقلاب اسلامی چیست؟
- [سایر] من دانشجوی سال اول هستم و تمایل دارم در یکی از تشکلهای دانشجویی( بسیج – انجمن اسلامی – جامعه اسلامی ...) فعالیت داشته باشم، لطفا مرا راهنمایی بفرمایید تا در تشکلهایی باشم که در راستای اهداف نظام اسلامی باشند .
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسب و کار و تلاش برای زندگی از طریق تجارت و زراعت و صنعت و مانند آن برای کسانی که مخارج همسر و فرزند خود را ندارند واجب است، همچنین برای حفظ نظام و تأمین احتیاجات جامعه اسلامی، و در غیر این صورت، مستحب مؤکد است، مخصوصاً برای کمک به فقرا و یا وسعت بخشیدن به زندگی خانواده.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 48 خریدار و فروشنده در تعیین نرخ کالا آزادند، ولی اگر این آزادی در مواردی سبب فساد و اختلال نظام اقتصادی جامعه اسلامی گردد، حاکم شرع در چنین مواردی می تواند تعیین نرخ کند و مردم را به آن ملزم سازد.
- [آیت الله جوادی آملی] .در این زمان که نظام جمهوری اسلامی ایران با کشورهای شرق و غرب و دولت های کفّار حربی , معاهده و پیمان عدم تعرّض و تجاوز بسته است، سرقت و نیرنگ و عدم وفا به تعهّد نسبت به حقوق و اموال کفّار حربی, جایز نیست.
- [آیت الله بهجت] اگر زنی علم پیدا کرد که شوهرش مرده است و شوهر کرد و بعداً شوهر اولش پیدا شد، آن زن زوجه شوهر اول است و نسبت به دومی شبهه است و باید عدّه وطی به شبهه نگه دارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] بانکها بر دو نوعند اسلامی و غیر اسلامی بانکهای اسلامی بر سه قسمند بانکهای شخصی بانکهای دولتی بانکهایی که به شرکت دولت و مردم تاسیس می شود و اظهر این است که معاملات مشروعه با بانکهای دولتی و بانکهایی که به شرکت دولت و مردم تاسیس می شود جایز است ولی احتیاط واجب ان است که یک پنجم فواید حاصله ان را به نیت ما فی الذمه به سادات فقیر بدهد و بقیه از منافع حاصل ان سال می باشد که اگر صرف در موونه ان سال نشود خمس ان را باید بپردازد
- [آیت الله جوادی آملی] .مستحب است در برابر نعمتِ رسیده یا نقمت رفع شده, سجده انجام شود. نعمت, گاهی مادّی است و زمانی معنوی مانند ادای فریضه یا نافله و گاهی سیاسی است و زمانی اجتماعی. نظام اسلامی را تقویت کردن و وحدت جامعه را تأمین نمودن، همگی سجدهّ شکر دارد. صحّت سجده شکر, مشروط به ذکر نیست و فقط نهادن پیشانی به قصد تعظیم پروردگار بر زمین, کافی است. مستحب است که گفته شود: (شکراً للّه).
- [آیت الله سیستانی] اگر با زنی که در عدّه طلاق رجعی است زنا کند ، آن زن بنابر احتیاط واجب بر او حرام میشود ، و اگر در عدّه متعه یا طلاق بائن ، یا عدّه وفات یا عدّه وطی شبهه باشد ، بعداً می‌تواند او را عقد نماید ، و معنای طلاق رجعی ، و طلاق بائن ، وعدّه متعه ، و عدّه وفات ، و عدّه وطی شبهه ، در احکام طلاق گفته خواهد شد .
- [آیت الله مظاهری] اجرای حدود الهی وظیفه حاکم شرع است و دیگران حقّ دخالت ندارند. و در باب حدود به اندک شبهه، باید از اجرای حدّ خودداری شود.
- [آیت الله مظاهری] اقلیتهای مذهبی در طرح دعوی باید به قاضی اسلامی مراجعه نمایند و قاضی نیز باید طبق موازین اسلامی حکم نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر ماندن در بلاد کفر موجب وهن مملکت اسلامی شود حرام است، گرچه موجب مفسده دینی و اخلاقی نشود، بلکه اگر مملکت اسلامی احتیاج به او داشته باشد، ماندن در آنجا حرام است، گرچه موجب وهن برای مملکت اسلامی نباشد.