ولایت در قرآن کریم، روایات، و فقه اسلامی بر دو قسم است؛ یکی بر محجورانِ وامانده و دیگری بر جامعه خردمندان؛ و نمونه‌هایی از آن بیان گردید و گفته شد که اگر کسی موارد ولاء را در منابع دین، اعم از عقل و نقل و نیز اعم از قرآن و سنت و سیرت معصومین (علیهم‌السلام) استقصاء کند، به دو نوع ولاء برخورد می‌کند که یکی ناظر به ولایت بر محجوران است و دیگری ناظر به ولایت بر امّت اسلامی است که از آن، به عنوان والی مسلمین یاد می‌شود. امّا اینکه برخی از معتقدان به ولایت فقیه، به تفاوت این ولایت با ولایت بر محجوران تصریح نکرده‌اند، روشن است که همه مطالب علمی را همگان نمی‌گویند و اینها به تدریج کامل می‌شود و پیش از این، در مجلّه حکومت اسلامی نیز بر تفاوت این دو تصریح شد(2). و در فصل ششم کتاب بیان گردید(3) که مطلب ولایت فقیه، همانند برخی از مطالب محوری فقه، تطوّری داشت و تکامل آن به قیام و اقدام عملی و جهاد و اجتهاد نظری حضرت امام خمینی (قدس‌سرّه) صورت گرفت که ولایت فقیه را از محدوده غُیَّب و قُصَّرِ دارج و رایجِ (فقه ایستا) توسعه داد و در مدار (فقه پویا) و نیز به بارگاه و جایگاه اصلی خود یعنی علم کلام که عهده‌دار مسائل کلان اسلامی است، نائل کرد و حضرت ایشان، بارها بر رشادت مردم مسلمان تأکید داشتند. در میان امت رشید است که فقه اسلامی، پویا و بالنده می‌شود اولا ً؛ و فقیهان نام‌آور و مجاهدان نستوه پدید می‌آیند ثانیاً؛ و ولایت بر محجورین از ولایت والیان الهی بر ملت فرزانه تفکیک می‌شود ثالثاً؛ و آیاتِ ولاء معصومین بر امّت اسلامی، عملا ً تفسیر و تبیین می‌شود رابعاً، و خود فقیه جامع شرایط، چونان سایرین، تحت ولاء فقاهت و عدالت مکتب الهی قرار می‌گیرد خامساً.
(1) ر ک: کتاب ولایت فقیه، ص 125.
(2) مجله حکومت اسلامی؛ سال اول، شماره اول، ص 55.
(3) ر ک: کتاب ولایت فقیه، ص 276، 277، و 278.
مأخذ: ( آیةالله جوادی آملی ، ولایت فقیه، ص 417، 418)
