امکان
امکان ، در یکی از کاربردهایش از مواد ثلاث، قسیم وجوب و امتناع ذاتی و به معنای سلب ضرورت وجود و عدم از ماهیت من حیث هی می‌باشد.
با فرض امکان سفر به کرات دیگر از قبیل ماه و... حکم قبله در آن مکان ها چیست؟
باید به طرف کره ی زمین نماز بخواند.
باید به طرف کره ی زمین نماز بخواند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فردی چهارده روز از ماه را در وطن می ماند و در بقیه ماه به مکان دیگری می رود که در آن مکان، مسافرت های پیاپی در حدّ مسافت دارد، آیا احکام کثیر السّفر شامل حال وی می شود؟
- فاصله ی میان دو مکان یا دو شهر تا کجای شهر یا مکان حساب می شود به این بیان که اگر فاصله ی مکانی تا یک شهر کمتر از چهار فرسخ شرعی باشد، امّا اگر ما وارد آن شهر شدیم امکان دارد در نقاطی از شهر مسافت این دو مکان از چهار فرسخ شرعی بیشتر شود، وظیفه چیست؟
- بیماری به گونه ای روی تخت بستری شده که امکان رو کردن به سمت قبله را ندارد. آیا می تواند نمازش را در همان حال یعنی در خلاف جهت قبله بخواند؟
- کسی به اولاد و دوستان و آشنایان خود وصیّت کرده و مطالبی را شفاهی در زمان حیات گفته از قبیل دفن در مکان معیّن و غیره... و وصیّ معیّن نکرده است. آیاعمل به آن واجب است؟
- شغل پرسنل ناوچه، سفر دریایی است ولی احتمال دارد چند ماهی هم سفر دریایی نداشته باشند. یا به طور معمول در ماه یک هفته بیشتر سفر دریایی نمی روند. در این صورت نماز و روزه ی این ها چگونه است؟
- اگر بعد از برگشت از محلّ کار و یا تحصیل تا سفر بعدی به آن جا ده روز گذشته، ولی در این بین مسافرت های دیگری به مکان های دیگر داشته است. آیا در سفر به محلّ کار نماز او شکسته است، یعنی سفر اوّل او محسوب می شود؟
- آیا مجرد استحقاق مطالبه عوض سرقفلی هنگام تخلیه منزل یا مغازه، برای جواز استمرار تصرف در آن مکان بعد از پایان مدّت اجاره کافی است یا خیر؟ بر فرض ماندن مستأجر در آن مکان غصبی، آیا درآمدی که از آن جا به دست می آید شرعا حلال است؟
- طلبه ای برای امر تبلیغ در یک ماه به مکانی می رود که هر روز به حدّ مسافت شرعی باید سفر کند، آیا وی کثیر السّفر است؟
- راننده ای از اهواز به آلمان کالا حمل می نماید و رفت و آمد او حدود یک ماه یا بیشتر طول می کشد. آیا در سفر اوّل نمازش شکسته است یا به علّت طولانی بودن سفر باید از همان سفر اوّل تمام بخواند؟
- شغل من لوله کشی گاز است که به فتوای حضرتعالی چون کثیرالسّفرم نمازم تمام است. ولی چند ماه یک بار برای تهیه ی اوراق مربوط یا مهر شرکت به تهران سفر می کنم. وظیفه ی نماز و روزه ی من در این سفر چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] شخصی سالها پیش فوت شده و وصیت کرده که جسدش به کربلا منتقل گردد اما تاکنون امکان انتقال نبوده است و جسد میّت در جعبه ای روی خاک به امانت می باشد آیا اکنون که امکان سفر به کربلا فراهم شده با فرض اینکه وصی نیز در قید حیات نمی باشد بر دیگران فرض است که او را منتقل کنند؟
- [سایر] در برهان امکان و وجوب، در جایی که میتوانیم ماده را ازلی فرض کنیم؛ چرا دیگر دنبال علتی برای ماده باشیم؟ اگر ماده واجب الوجود باشد دیگر تسلسل پیش نمیآید و برهان به بن بست بر میخورد. چرا باید مکان و زمان را نقص ماده بدانیم؟! مگر مکان و زمان علت میخواهند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اینجانب هشت ماه قبل، در تهران خانهای خریدم بعداطبق نظر خودم قبله را تشخیص دادم، سپس فهمیدم که اشتباه کردهام در تشخیص قبله و حدود هفت ماه با قبله غلط نماز خواندهام لطفاتکلیف مرا روشن فرمائید؟
- [آیت الله علوی گرگانی] حکم همکاری با افراد معتاد از قبیل خرید موادّ از آنان و یا در اختیار گذاشتن مکان استفاده موادّ به آنان چیست؟
- [سایر] آیا شعارهایی از قبیل « مرگ بر آمریکا » و « مرگ بر اسرائیل » در مسجد و مکان های مقدس صحیح است ؟
- [سایر] هفت مورد از مکان هایی که در سفر حج دعا در آنجا مستجاب می شود نام ببرید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در فرض فوق اگر بدون قصد، ده روز مانده در سفر اول چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا می‌شود کسی در شش ماه از هر سال، سفر را شغل خود قرار دهد و شش ماه، ساکن در محل باشد؟ و اگر می‌شود، پس از شش ماه سکونت در محلّ خود، در سفر اول حکمش چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه برای بیمار، خواندن نماز به سوی قبله امکان نداشته باشد، آیا جهات دیگر، برایش یکسان است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نماز خواندن روی تختی که جهت قبله آن مخالف بوده و امکان تغییر آن مشکل است، چه حکمی دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مخارج عامل در سفر، در صورتی که سفر برای آن مضاربه باشد، از اصل مال کم می‌شود، مگر آنکه در عقد مضاربه شرط نماید که مخارج عامل به عهده خود او باشد، که در این صورت مطابق شرط باید عمل شود، و چنانچه عامل در مخارج، از قبیل مهمانیها و هدایا، که مربوط به تجارت نیست، زیادهروی کرده باشد از مخارج مضاربه حساب نمیشود، مگر اینکه در عقد مضاربه شرط کرده باشد؛ و اگر صرفهجویی کند مقدار زیادی، مال او نمیشود.
- آنچه در سجده نماز واجب است، از قبیل گذاشتن مواضع هفتگانه بر زمین ، گذاشتن پیشانی بر چیزی که سجده بر آن صحیح است ، نشستن بین دو سجده و طمأنینه در آنها ، طهارت ، پوشش و رو به قبله بودن ، بنا بر احوط باید در سجده سهو رعایت شود .
- آنچه در سجده نماز واجب است، از قبیل گذاشتن مواضع هفتگانه بر زمین، گذاشتن پیشانی بر چیزی که سجده بر آن صحیح است، نشستن بین دو سجده و طمأنینه در آنها، طهارت، پوشش و رو به قبله بودن، بنابر احوط باید در سجده سهو رعایت شود.
- نمازگزار برای بهجا آوردن نماز صحیح، چند شرط را باید قبل از نماز رعایت کند: اول: طهارت، که مسائل آن گذشت؛ دوم: وقت هر نماز؛ سوم: قبله؛ چهارم: پوشش در حال نماز و شرایط آن؛ پنجم: مکان نماز و مسائل مربوط به آن. و تفصیل هر یک از شرایط و سایر مستحبات بیان خواهد شد.
- اگر در حال سفر بعد از گذشتن از حدّ ترخص مانعی برای مسافرت پیش بیاید، تا وقتی که تصمیم او بر سفر باقی است و مشروط به تحقق امر دیگر نیست، باید نماز را شکسته بخواند، ولی اگر از تصمیم سفر برگردد و یا بخواهد در همان مکان ده روز بماند باید نماز را تمام بخواند. شرط چهارم: قبل از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود نگذرد، یا نخواهد ده روز یا بیشتر در جایی بماند، پس کسی که میخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلی بماند، باید نماز را تمام بخواند.
- اگر در جایی نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که غصبی بوده یا در جایی که غصبی بودن آن را فراموش کرده، نماز بخواند و بعد از نماز یادش بیاید، نماز او بنابر اظهر صحیح است، اگرچه خودش غصب کرده باشد. ولی اگر در بین نماز فهمید که آن مکان غصبی است در صورت امکان بدون اینکه نماز را بههم بزند باید بقیه نماز را در مکان مباح انجام دهد، و در صورتی که ممکن نباشد باید نماز را قطع کند و در جایی مباح، نماز را از سر بگیرد؛ و اگر وقت تنگ است آنچه از نماز بهجا آورده صحیح است و بقیه نماز را در حین خروج از آن مکان بهجا می‌آورد.
- نشستن روبهروی خورشید و ماه در موقع تخلی مکروه است، ولی اگر عورت خود را بهوسیلهای بپوشاند مکروه نیست. و همچنین در موقع تخلی، نشستن روبهروی باد و در جاده، خیابان، کوچه، درب خانه و زیر درختی که میوه میدهد، مکروه است؛ و چیز خوردن و توقف زیاد در مکان تخلی و تطهیر کردن با دست راست نیز مکروه می‌باشد؛ و همچنین است حرف زدن در حال تخلی، ولی اگر ناچار باشد یا ذکر خدا بگوید کراهت ندارد.
- انسان تا میتواند بنشیند نباید خوابیده نماز بخواند و اگر نتواند راست بنشیند، باید هر طور که میتواند بنشیند و اگر به هیچ صورتی نمیتواند بنشیند، باید به پهلوی راست بخوابد، و اگر نمیتواند، بنابر احوط به پهلوی چپ بخوابد؛ و اگر آن هم ممکن نیست، به پشت بخوابد بهطوریکه کف پاهای او رو به قبله باشد و اگر آن هم ممکن نیست به هرصورتی که ممکن است نماز بخواند، ولی تا حدّ امکان طوری باشد که نزدیکتر به نماز کسی که بهطور عادی ایستاده نماز میخواند باشد، وگرنه باید نزدیکتر به نماز کسی که ایستاده نمیخواند، با رعایت مراتبی که گفته شد باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .قبله اسلام, مکانی است که کعبه در آن واقع است حِجر اسماعیل جزء قبله نیست و امتداد این مکان از دو طرف عمق و ارتفاع تا آنچه فرض دارد, قبله است . هر عملی در اسلام که مراعات قبله در آن لازم است ; مانند نماز، سر بریدن حیوان و ... باید با توجه به این مکان خاص انجا م شود, چون این مکان مخصوص قبله است . هنگام بازسازی کعبه بر اثر زلزله، سیل یا حوادث دیگر , قبله محفوظ است, هر چند کعبه ویران شده, در دست عمران جدید باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر برای آن که نامحرم او را نبیند، مجبور شود رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند، باید در صورت امکان پشت به قبله بنشیند، و نیز اگر از راه دیگر ناچار باشد که رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند، اقوی آن است که در صورت امکان پشت به قبله بنشیند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان به جهتی مانند پوشاندن عورت خود از نامحرم ناچار باشد که در حال تخلّی رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند مانعی ندارد ولی بنا بر احتیاط در صورت امکان پشت به قبله بنشیند و در صورتی که یا باید نامحرم غیر عورت او را ببیند و یا رو به قبله یا پشت به قبله بنشیند، مخیر است رو به قبله و پشت به قبله ننشیند و نامحرم او را ببیند یا اینکه خود را از نامحرم بپوشاند و در این صورت بنا بر احتیاط در صورت امکان پشت به قبله بنشیند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مکان نمازگزار باید بی حرکت باشد و اگر به واسطه تنگی وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایی که حرکت دارد، مانند اتومبیل و کشتی و ترن نماز بخواند، به قدری که ممکن است باید استقرار و قبله را رعایت نماید و اگر آنها از قبله بطرف دیگر حرکت کنند، بطرف قبله برگردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بخواهد غیر از نماز کاری کند که باید رو به قبله انجام دهد، مثلاً بخواهد سر حیوانی را ببرد، در صورت امکان باید این کار را تأخیر بیندازد و با یقین یا چیزی که در حکم یقین است، آن را رو به قبله انجام دهد و اگر امکان نداشته باشد، مثلاً حیوان در معرض تلف قرار داشته باشد باید به گمان خود عمل نماید و اگر گمان ممکن نیست، میتواند به هر طرف که احتمال بدهد رو به قبله است انجام دهد.
- [آیت الله جوادی آملی] .در صورت عدم امکان شناخت قبله، نماز به یک طرف که احتمال قبله بودن آن وجود دارد , کافی است , هرچند احتیاط مستحب , در صورت وسعت وقت , تکرار نماز به چهار طرف است و اگر نسبت به بعضی از اطراف اصلاً احتمال قبله بودن مطرح نیست، نماز به آن طرف , بر خلاف احتیاط است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی که یقین به قبله ندارد بخواهد غیر از نماز عملی انجام دهد که باید رو به قبله صورت گیرد، مثلاً بخواهد سر حیوانی را ببرد، در صورت ضرورت، میتواند به گمان عمل نماید وگرنه در صورت امکان باید آن عمل را به تأخیر اندازد و پس از حصول اطمینان به جهت قبله آن را به جا آورد.
- [آیت الله سبحانی] عامل در سفر خود باید در حد امکان صرفه جویی کند و از هزینه کردن سرمایه در مواردی که ارتباط به تجارت ندارد خودداری کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .مکان نماز باید موجب حرکت محسوس نمازگزار نباشد , بنابراین اقامه نماز در هواپیمای سریع که حرکت آن محسوس نیست, با رعایت قبله, صحیح است . اقامه نماز در مکان متحرّک یا لرزان , مانند خرمن گندم و تلّ شن که اضطراب آن محسوس است، نیز در اتومبیل، کشتی، ترن و مانن د آن که مانع آرامش بدن نمازگزارند, باطل است.
- [آیت الله علوی گرگانی] مکان نمازگزار باید بیحرکت باشد، و اگر به واسطه تنگی وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایی که حرکت دارد، مانند اتومبیل و کشتی وترن نماز بخواند، به قدری که ممکن است باید در حال حرکت چیزینخواند و اگر آنها از قبله به طرف دیگر حرکت کنند، به طرف قبله برگردد.